Onderzeese waterval aan Zuidpool stokt: "Nog een reden om uitstoot broeikasgassen sneller te verminderen"
De diepe oceaanstroming rond Antarctica is al met een derde vertraagd. Dat komt door het smeltwater van de ijskap dat de samenstelling van het zeewater verandert. Tot nu toe gingen wetenschappers ervan uit dat dat tegen 2050 kon gebeuren, maar het gebeurt nu al. Dat kan gevolgen hebben voor het zeeleven rond Antarctica, maar ook voor de verdeling van zuurstof en warmte in de rest van de oceaan.
Stel je een waterval voor, maar dan onder water. Precies dat vind je aan de kust van Antarctica, in de Zuidelijke Oceaan. Dat is een van de woeligste zeeën ter wereld, met enorme golven, die in de winter ook nog eens deels dichtvriest.
Onder al dat gewoel doet zich een proces voor dat belangrijk is voor het zuurstofgehalte in de diepzee en de temperatuur van de oceaan wereldwijd. De golven beuken er immers aan tegen het Antarctische continentaal plat, zeg maar een uitloper van het continent zo'n 500 meter diep onder het zeeoppervlak. Vervolgens zinkt het ijskoude water naar de zeebodem en begint het aan een reis van duizenden kilometers naar het noorden.
Die onderzeese waterval werkt als een gigantische ventilator. Ze herverdeelt zuurstof, voedingsstoffen, warmte en koolstof. Daar profiteert het plaatselijke ecosysteem van. Het is geen toeval dat je in Antarctica een halve ark van Noah vindt, van pinguïns en zeehonden over vogels (tot 100 miljoen in de lente) tot walvissen, diepzeevissen en plankton. Maar het effect laat zich ook veel verder voelen. Tot 40 procent van de wereldwijde oceaan wordt op die manier geventileerd en gevoed.
Maar die waterval stokt. Dat blijkt uit een studie die gepubliceerd is in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Climate Change.
Een team van Australische oceanografen mat het zuurstofgehalte, de temperatuur, het zoutgehalte en de stroming in de Antarctische diepzee. Ze deden dat met metingen vanop boten en met vaste apparatuur. Daardoor konden ze zich een uitgebreid en gedetailleerd beeld vormen van de staat van de diepzee.
Ze ontdekten dat de watercirculatie tussen 1992 en 2017 met 30 procent is verminderd. Dat zijn resultaten die klimaatwetenschappers pas tegen 2050 verwacht hadden.
Hoe dat komt? Door het smelten van de Antarctische ijskap. Dat zorgt ervoor dat er meer zoet smeltwater in het kustwater belandt. Dat zeewater wordt op zijn beurt minder zout en dus ook minder zwaar. Daardoor zakt het minder snel naar de zeebodem.
"Sneller werken om uitstoot van broeikasgassen te verminderen"
Dat proces doet zich niet elk jaar in dezelfde mate voor. Meer zelfs: tussen 2015 en 2018 herstelde het zuurstofniveau zich een beetje, doordat er meer nieuw ijs werd gevormd. Dat was onder andere het gevolg van sterkere winden door het weerfenomeen El Niño. Maar het herstel was slechts van korte duur. Het kon de afname van het zuurstofgehalte over een langere periode slechts een beetje afremmen.
De precieze gevolgen zijn nog niet helemaal duidelijk. Wat we wel weten, is dat het wellicht een impact zal hebben op het zeeleven rond Antarctica en verder in de oceaan. Maar aangezien de onderzeese stroming ook mee het wereldwijde klimaat bepaalt, kan het proces ook invloed hebben op het weer elders op de planeet.
En zolang het klimaat blijft opwarmen, zal het proces zich verder doorzetten. Want hoe meer ijs er afsmelt aan de Zuidpool, hoe meer smeltwater er in zee belandt. "Ons onderzoek geeft nog maar eens een reden om harder - en sneller - te werken om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen", besluiten de onderzoekers in het internetmagazine The Conversation.