"Als we nu niet handelden, kon zijn doodvonnis getekend zijn": waarom gevangenenruil voor Olivier Vandecasteele plots snel moest gaan

Vorig jaar zette de Kamer van Volksvertegenwoordigers het licht op groen voor de Iran-deal, een omstreden uitwisselingsverdrag met Iran, om Olivier Vandecasteele die sinds februari 2022 onschuldig in een Iraanse gevangenis zat, vrij te krijgen. "We wilden transparant te werk gaan en het debat openlijk voeren in het parlement", verduidelijkt minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) die keuze.

"Maar de situatie werd steeds erger", aldus Van Quickenborne in "VRT NWS Journaal". "Eerst was Vandecasteele veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf, dan werd het 40 jaar en 74 zweepslagen en recent kwamen er berichten dat zelfs de doodstraf boven zijn hoofd hing."

Daarom liet de regering de Iran-deal links liggen en deed ze een beroep op artikel 167 uit de Grondwet waardoor ze zelf een operatie op poten kon zetten.

Begin maart had het Grondwettelijk Hof beslist dat de beruchte Iran-deal wel overeind mocht blijven, maar dat de regering de slachtoffers van de betrokken veroordeelde zou moeten inlichten, wanneer men zou overgaan tot een gevangenenruil. De Iraanse oppositie had al aangekondigd dat ze naar de rechter zou stappen. Dat zou zonder enige twijfel tot enige vertraging hebben geleid. 

"De zaak zou nog maanden aangesleept hebben", aldus Van Quickenborne. "Dat is tijd die Olivier Vandecasteele niet had. Onlangs werden nog een Brit en een Zweed geëxecuteerd in Iran en een Duitser werd er ter dood veroordeeld." 

Om de zaak te versnellen nam de regering dus zelf de touwtjes in handen. "Als land heb je de plicht om elke onschuldige Belg - eender waar ter wereld - te bevrijden en dat hebben we gedaan", besluit Van Quickenborne.

De regering had al van alles geprobeerd: druk uitoefenen op het regime in Teheran, zowel diplomatiek als via partnerorganisaties in Iran. Tevergeefs: ruilen voor de terrorist Assadollah Assadi die bij ons in de gevangenis zat, bleek de enig mogelijke optie. 

Van Quickenborne heeft het over "een van de moeilijkste dilemma’s waarmee een politicus kan worden geconfronteerd". "Maar het ging om een man die 455 dagen onschuldig vastzat in erbarmelijke omstandigheden, en als je de keuze hebt tussen een onschuldige burger bevrijden of tien schuldigen opsluiten, moet je altijd kiezen voor de onschuldige burger."

Bij de gesprekken tussen ons land en Iran is bemiddeld door de Golfstaat Oman, van daaruit is Vandecasteele vanmorgen naar ons land vertrokken. Assadi is al enkele uren terug in Iran, waar hij bijna als held werd onthaald. De Iraanse staatstelevisie meldt intussen dat hij is vrijgelaten, hoewel hij in ons land veroordeeld werd voor terrorisme en nog maar een deel van zijn straf heeft uitgezeten.

Waarom werden daarover geen afspraken gemaakt met Iran? "De enige afspraak die we hebben gemaakt is dat Olivier Vandecasteele zo snel mogelijk vrij moest zijn. U begrijpt ongetwijfeld dat andere afspraken maken met zo'n regime heel moeilijk tot zelfs onmogelijk is", aldus Van Quickenborne. "Onze veiligheids- en inlichtingendiensten hebben ook heel duidelijk gemaakt dat er geen enkele andere mogelijkheid was om Vandecasteele vrij te krijgen."

Vandecasteele is op dit moment onderweg naar België en landt straks op de militaire luchthaven van Melsbroek. "We hebben als regering gesproken met de familie en ook contact gehad met Vandecasteele zelf. "Intellectueel stelt hij het vrij goed, maar fysiek is hij zwaar gehavend", besluit Van Quickenborne.