Kernwapens komen volgens Loekasjenko al naar Wit-Rusland, vrees voor ‘nucleaire chantage’ groeit

“We moesten opslagfaciliteiten en de rest voorbereiden” (in Wit-Rusland, red.), zei Loekasjenko donderdag in Moskou. “Dat is gedaan. Daarom is de verplaatsing van nucleaire wapens begonnen.” Hij kon niet zeggen of ze al waren gearriveerd en zijn bewering was vrijdagmiddag nog niet bevestigd door Russische autoriteiten.

De woordvoerder van president Poetin, Dmitri Peskov, wilde een vraag hierover niet direct beantwoorden en zei, doelend op Loekasjenko, uiteindelijk: “Hij zei wat hij zei over dit onderwerp.” Rusland benadrukt dat het de zeggenschap over de kernwapens behoudt.

De Amerikaanse denktank Institute for the Study of War concludeerde deze week dat de ontwikkeling onderdeel is van de al langer durende poging de de facto Russische militaire controle over Wit-Rusland te verstevigen, “al heeft Rusland nog geen kernwapens ontplooid naar Wit-Rusland en is het zeer onwaarschijnlijk dat hun mogelijke ontplooiing een voorteken is van Russische escalatie”.

Westerse militaire experts zien de stap vooral als een nieuwe poging om het Westen te intimideren, zonder dat deze veel verandert aan de militaire mogelijkheden die Rusland nu al heeft.

Imperialistische ambities

De naar het buitenland gevluchte leider van de Wit-Russische oppositie, Svetlana Tichanovskaja, het gezicht van een grote protestbeweging die in 2020 ontstond tegen de verkiezingsfraude bij presidentsverkiezingen, waarschuwt dat Wit-Russen zo nog meer “gijzelaars worden van Ruslands imperialistische ambities”. De Wit-Russische analist Artjom Shrajbman schreef eerder dat Loekasjenko Poetin helpt met diens “nucleaire chantage”.

Poetin kondigde eind maart aan dat er tactische kernwapens in Wit-Rusland zouden worden geplaatst, wat hij rechtvaardigde door te verwijzen naar de aanwezigheid van Amerikaanse tactische kernwapens in NAVO-landen. De NAVO ontkent dat deze kernwapens (die geplaatst werden in de Koude Oorlog, voordat het Non-proliferatieverdrag werd getekend) een schending zijn van internationale verplichtingen.

Opmerkelijk genoeg hadden Poetin en zijn Chinese collega Xi Jinping kort daarvoor gezamenlijk verkondigd dat “alle kernwapenstaten” zich moeten onthouden van het plaatsen van kernwapens buiten hun eigen land.

Zwaarbewaakte nucleaire faciliteiten

Poetin zei in maart dat de bouw van een opslagplaats voor de kernwapens klaar zou zijn op 1 juli. Westerse experts waren hier zeer sceptisch over, omdat zowel de opleiding van piloten om met kernwapens uitgeruste gevechtsvliegtuigen te vliegen én de bouw van geschikte en zwaarbewaakte nucleaire faciliteiten veel langer zou duren.

Als de kernwapens inderdaad spoedig in Wit-Rusland aankomen, verwachten kenners dat het in de buurt zal zijn van de luchtmachtbasis van Lida, op veertig kilometer van de Litouwse grens.

Tactische kernwapens, die net zo verwoestend en dodelijk kunnen zijn als de atoombommen die Hiroshima en Nagasaki troffen, hebben een bereik van maximaal 500 kilometer. Dat onderscheidt ze onder meer van de duizenden strategische kernwapens waarmee Rusland en de VS elkaar kunnen raken. De VS hebben in NAVO-verband circa honderd tactische kernwapens gestationeerd in Europa, onder meer in Nederland. Rusland beschikt volgens Amerikaanse schattingen over tweeduizend stuks.

Wit-Rusland gaf na de instorting van de Sovjet-Unie net als Oekraïne zijn kernwapens op aan Rusland en legde zijn kernwapenvrije status vast in de grondwet. Dreigementen om de wapens terug te brengen zijn eerder geuit, bijvoorbeeld door Rusland in 2007.

Sinds de massaprotesten in Wit-Rusland in 2020, die Loekasjenko bloedig neersloeg, is de dictator begonnen de komst van kernwapens voor te bereiden. Hij sprak er voor het eerst over in november 2021 en op 27 februari 2022 organiseerde hij een “referendum” over een grondwetswijziging die dat mogelijk maakt. Peilingen tonen dat de bevolking er weinig tot niets voor voelt.