Vandecasteele (42) “tamelijk positief” bij thuiskomst: “Euforie overheerst nu, nadien volgt de terugslag”, zegt crisispsycholoog

Dit artikel wordt voortdurend bijgewerkt.

In een schriftelijke mededeling bedankten de familie en vrienden van Vandecasteele de overheid, de advocaten en anderen die hen hebben geholpen. "Het is met een immense opluchting dat wij weer herenigd zijn met Olivier. We zijn het grote publiek erg dankbaar voor de vele steun de voorbije maanden", klinkt het. Voor Vandecasteele begint nu een tweede strijd, zeggen ze ook, “namelijk het opnieuw opbouwen van wat verwoest werd tijdens de 14 maanden van eenzame opsluiting, angst, ontbering en slapeloosheid”.

KIJK. Journaliste Julie Colpaert was aanwezig bij de persconferentie: “Vrienden hadden vooral één boodschap: iedereen bedanken”

Tijdens de persconferentie nam de beste vriend van Vandecasteele, Olivier Van Steirtegem, als eerste het woord. “Olivier verscheen glimlachend en was duidelijk ontroerd", aldus Van Steirtegem over zijn thuiskomst. Zowel Vandecasteele als zijn familie waren niet aanwezig tijdens de persconferentie. “Alleen Olivier zal bepalen wanneer het juiste moment is om zijn ervaring te delen, als hij dat wil", klonk het. “Democratie hoort ons allen toe. We moeten het koesteren en niet alleen bekritiseren", concludeerde hij. Ook bedankte hij uitgebreid de zus van Vandecasteele. “Dank aan Nathalie voor je kracht, moed en inzet.”

Verder noemde hij Vandecasteele “een sterke man”. “Hij wist vanaf het begin dat hij op een dag zou vrijkomen”, aldus zijn beste vriend.

KIJK. Beste vriend van Vandecasteele: “Vrij na 455 dagen Iraans gevangenschap”

Marie Van Reet, eveneens een vriendin, uitte grote dankbaarheid aan de hele bevolking. “We willen iedereen uit de grond van ons hart bedanken. We voelden ons soms ontmoedigd, maar nooit alleen. De steun van de hele bevolking was enorm, dus dank u voor uw steun", zei Van Reet. “We blijven dankzij dit gevecht echt geloven in de mensheid. En eendracht maakt macht.”

KIJK. Vrienden en familie zijn de bevolking dankbaar voor de enorme steun: “We voelden ons soms ontmoedigd, maar nooit alleen”

Vandecasteele werd pas “vrij laat” op de hoogte gebracht van wat hem te wachten stond. Toen hij gisteren vroeg in de ochtend uit zijn cel werd gehaald, vermoedde hij eerst dat hij overgeplaatst zou worden naar een andere gevangenis. “Pas op de luchthaven begreep hij dat hij het land uit zou vliegen.” Toen Vandecasteele omringd was door de Belgische delegatie in Oman, drong het door dat hij vrij was en huiswaarts zou keren.

Olivier Vandecasteele is zijn belgitude alleszins niet verloren, aldus zijn vrienden. “Toen Olivier in België aankwam, zei hij dat hij grote dorst had", vertelde Mouna Ferdi, een van zijn vrienden. “Ja, we hebben een biertje gedronken", voegde Van Steirtegem er met een glimlach aan toe. "Dat bewijst dat hij zijn belgitude niet verloren is. Het is maar een kleinigheid, maar het deed ons enorm plezier.”

Hij leefde meer dan een jaar in erbarmelijke omstandigheden in de Iraanse cel. In de beruchte Evin-gevangenis in Teheran kreeg de ngo-medewerker onvoldoende voedsel om zijn gezondheid te vrijwaren, zei de familie na een gesprek met Vandecasteele in april. Bekend was dat hij ook een infectie had aan zijn voet en gebitsproblemen.

Voor vertrek op vrijdagochtend werd hij nagekeken door een medisch team – inclusief psycholoog – dat vanuit België was meegereisd. Hij zou zo’n dertig kilogram vermagerd zijn, aldus zijn beste vriend tijdens de persconferentie. De komende weken zullen er nog fysieke en mentale check-ups volgen.

De foto die premier Alexander De Croo gisteren verspreidde, deed alvast het beste verhopen. Vandecasteele was dan wel zichtbaar vermagerd, maar rechtte letterlijk en figuurlijk de rug in een zachtroze hemd met donker kostuum. Het was een bewuste zet van de regering om een fotograaf mee te sturen. Op die manier kon ze de hele wereld laten weten dat Vandecasteele écht een vrije man is, die opnieuw zijn familie kan knuffelen.

Van Steirtegem zei dat Vandecasteele mentaal “tamelijk positief” is. “Hij was superenthousiast, blij en had humor.” Volgens crisispsycholoog Erik De Soir zal het echter nog een hele tijd duren voor hij er mentaal weer bovenop is. “De euforie overheerst nu, maar nadien volgt de terugslag”, zegt hij. “Dan komt stilaan de schade naar boven die wordt opgelopen in dit soort omstandigheden. Hoe meer de detentieomstandigheden afwijken van de omstandigheden die je gewoon was, hoe groter de aanpassing en hoe langer die zal duren.”

“Achteraf besef je waar je aan ontsnapt bent en volgt een hele mentale verwerking die heen en weer slingert tussen het herbeleven van die vreselijke momenten die je meegemaakt hebt, en het proberen ontkennen van de impact die het heeft gehad. En ik merk dat in vele gevallen de meeste problemen zich toch pas beginnen te manifesteren tot zes maanden na de terugkeer.”

Van een prikkelarme omgeving terugkeren naar huis, waar iedereen zijn verhaal wil horen, kan heftig zijn. “Er komt echt heel veel op je af op zo’n moment”, legt De Soir uit. “De opbouw van de normale activiteiten moet geleidelijk aan gebeuren, want anders wordt het te veel. Een hoofd kan dat niet aan.”

De kans dat Vandecasteele mentale letsels zal overhouden, is groot, aldus de psycholoog. Wel is hij hoopvol. “Mensen herstellen ervan. Vergeten kun je dat nooit, maar uiteindelijk zijn er wel mogelijkheden om zowel de beelden, de belevingen, de emoties als de ervaren bedreigingen een plaats te leren geven. Maar dit vraagt tijd.”

De vrijlating van Vandecasteele was mogelijk vanwege de gevangenenruil met terrorist Assadolah Assadi. Dat bevestigde de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken. Volgens justitieminister Vincent Van Quickenborne (Open Vld) was er echter geen andere optie. De Belg was in Iran veroordeeld voor “spionage” en kreeg een straf van 40 jaar cel en 74 zweepslagen na wat een schijnproces werd genoemd. Volgens premier Alexander De Croo (Open Vld) waren er bovendien aanwijzingen dat de Belg “echt in gevaar was”, zo zei hij vrijdagavond in VTM NIEUWS.

De premier heeft aan de Kamervoorzitter laten weten dat hij beschikbaar is om tekst en uitleg te geven in het parlement. Koning Filip zou ondertussen telefonisch contact gehad hebben met de Omaanse Sultan Haitham bin Tarik om hem te bedanken voor de inspanningen die Oman geleverd heeft om de vrijlating van Vandecasteele mogelijk te maken.

Bij zijn terugkeer op Belgische bodem werd Vandecasteele opgewacht door familie en politici, waaronder Defensieminister Ludivine Dedonde (PS) en minister Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib (MR). Beiden reageerden opgelucht. “Hij verkeert in goede gezondheid en maakt al terug grapjes”, aldus Lahbib bij VRT NWS. Als vrij man verliet Vandecasteele gisterenavond rond 23.30 uur in een busje de militaire luchthaven van Melsbroek, vooralsnog met onbekende bestemming.

De familie had vrijdagochtend het goede nieuws te horen gekregen. Een psycholoog stond de naasten van Vandecasteele heel de dag bij. Ze hadden hem al een maand niet meer gehoord en ook voor vertrek was er geen telefonisch contact met zijn dierbaren. Vandecasteele was 's morgens overgevlogen vanuit de Iraanse hoofdstad Teheran naar Golfstaat Oman. Daar werd hij overgedragen aan de Belgische delegatie. Wie precies wil weten hoe de repatriatie van Vandecasteele verliep, leest hier onze reconstructie (+).