Herkozen Turkse president Erdogan roept op tot “eenheid en solidariteit”, maar haalt ook uit naar Kiliçdaroglu: “De terroristen hebben verloren”

“De terroristen hebben verloren en 85 miljoen burgers hebben gewonnen.” Dat zei Erdogan in de nacht van zondag op maandag tijdens een speech voor duizenden van zijn aanhangers in Ankara. Kort voor zijn uithaal naar Kiliçdaroglu sprak de staatsleider de menigte die zich voor het presidentieel paleis had verzameld nog verzoenend toe. “Het is tijd om onze geschillen van tijdens de kiescampagne aan de kant te schuiven en om eenheid en solidariteit na te streven rond de dromen van onze natie", klonk het. “Dit vragen we met heel ons hart.”

Erdogan liet in zijn toespraak ook weten dat dat hij de voormalig voorzitter van de pro-Koerdische Democratische Partij van de Volkeren (HDP), Selahattin Demirtas, niet zal vrijlaten omdat dit onder zijn bestuur niet mogelijk zou zijn. Hij noemde Demirtas daarbij een terrorist. De politicus werd in aanloop naar de verkiezingen van 2016 gevangengenomen. Het Europese Hof voor Rechten van de Mens oordeelde in 2018 dat Turkije Demirtas vrij moest laten, maar Erdogan liet weten dat die uitspraak “ongeldig” was in zijn land. Volgens Erdogan is de HDP een verlengstuk van de verboden Koerdische Arbeiderspartij PKK. De HDP spreekt dit tegen.

De 69-jarige Recep Tayyip Erdogan van de islamitische AK-partij is inmiddels twintig jaar aan de macht, eerst als premier en sinds 2014 als president. Zondagavond won hij de tweede en beslissende ronde van de presidentsverkiezingen, waardoor hij nog minstens vijf jaar aan de macht blijft. Volgens VTM-journalist Robin Ramaekers bestaat de kans zelfs dat Erdogan tot 2033 aan de macht zal blijven: “Maar daar moet hij eerst een wetswijziging voor doorvoeren”.

Erdogan kreeg 52,1 procent van de stemmen, oppositieleider Kemal Kiliçdaroglu bleef steken op 47,9 procent. “Ik ben diepbedroefd over de moeilijkheden die het land te wachten staan”, verklaarde de sociaaldemocraat in zijn partijhoofdkwartier in Ankara.

De opkomst bij de tweede ronde van de Turkse presidentsverkiezing was 85,59 procent, meldt staatspersbureau Anadolu.

De seculier georiënteerde Kemal Kiliçdaroglu (74) van de centrumlinkse Republikeinse Volkspartij (CHP) werd eerder door zes oppositiepartijen als gezamenlijke kandidaat naar voren geschoven, in de hoop Erdogan te kunnen verslaan. In de eerste ronde wist Erdogan met 49,5 procent net geen absolute meerderheid te halen, waardoor een tweede ronde nodig was.

De roep om een nieuwe politiek, noch de aardbeving, die minstens 50.000 doden eiste, hebben dus een echte verandering teweeg kunnen brengen. De conservatieve AKP-partij van de president verloor wel heel wat zetels in het parlement, maar behoudt samen met de coalitiepartners de meerderheid.

Ruim 64 miljoen Turken mochten stemmen, van wie een deel dat eerder al deed in het buitenland. Buiten Turkije was de opkomst 51,53 procent. Ook in Antwerpen en Gent kwamen Turken op straat om de overwinning van president Erdogan te vieren, net als in Limburg waar in voormalige mijngemeenten Genk, Winterslag, Heusden-Zolder en Beringen aanhangers van Erdogan met Turkse vlaggen en vuurwerk op straat kwamen en luid toeterend door de centrumstraten reden. Dat gebeurde grotendeels zonder incidenten.

De emir van Qatar heeft als eerste staatshoofd de Turkse president Erdogan gefeliciteerd met zijn verkiezingswinst, nog voor die officieel was. “Ik wens je succes in je nieuwe ambtstermijn”, schrijft sjeik Tamim bin Hamad al-Thani op Twitter. Hij hoopt dat Erdogans winst goed uitpakt voor “de sterke relaties van onze twee landen om verder te ontwikkelen en groeien”. Turkije en Qatar onderhouden een goede relatie sinds Erdogan aan de macht is.

Ook de Russische president Vladimir Poetin heeft Recep Tayyip Erdogan gefeliciteerd met zijn herverkiezing als president van Turkije, en beschreef het als een “logisch resultaat”. “De uitslag is een duidelijk bewijs van de steun van het Turkse volk voor uw inspanningen om de soevereiniteit van de staat te versterken en een onafhankelijk buitenlands beleid te voeren”, aldus Poetin in een verklaring op de website van het Kremlin.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky stuurt via Twitter eveneens felicitaties naar de zittende Turkse president, en schrijft erbij dat hij hoopt op een “versterking van het strategisch partnerschap voor veiligheid en stabiliteit van Europa”.

Vanuit Europa was de Franse president Emmanuel Macron een van de eersten om Erdogan te feliciteren. “Frankrijk en Turkije hebben enorme uitdagingen om samen aan te gaan”, schreef hij op Twitter. Macron had het daarbij over de “terugkeer van de vrede in Europa, de toekomst van ons Euro-Atlantisch bondgenootschap en de Middellandse Zee”.

Ook Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, en Europese Commissie-voorzitter Ursula von der Leyen stipten het belang van samenwerking aan in hun felicitaties aan Erdogan. De Duitse bondskanselier Olaf Scholz feliciteerde Erdogan en omschreef de twee landen als “naaste partners en bondgenoten” wier “mensen en economieën diep met elkaar verweven zijn”.

Belgisch premier Alexander De Croo (Open Vld) heeft de Turkse president Recep Tayyip Erdogan zondagavond gefeliciteerd met zijn overwinning na de Turkse presidentsverkiezingen. “België en Turkije zijn solide partners en we zullen nauw blijven samenwerken - bilateraal en in de NAVO - voor een stabiel Europa en een stabiele wereld”, schreef De Croo op Twitter.

De Amerikaanse president Joe Biden schreef op Twitter: “Ik kijk ernaar uit om als NAVO-bondgenoten te blijven samenwerken aan bilaterale kwesties en mondiale uitdagingen.” De Britse premier Rishi Sunak belde zondagavond volgens een regeringsverklaring met Erdogan, en schreef op Twitter dat hij hoopte de samenwerking tussen beide landen, “van het uitbreiden van de handel tot het aanpakken van veiligheidszaken als NAVO-bondgenoten”, voort te zetten.

De Braziliaanse president Luiz Inacio Lula da Silva betrok de wens voor vrede in zijn felicitaties aan Erdogan. Op Twitter schreef Lula dat Erdogan “kan rekenen op het partnerschap van Brazilië in wereldwijde samenwerking voor vrede, in de strijd tegen armoede en voor de ontwikkeling van de wereld”.

Secretaris-generaal Antonio Guterres van de Verenigde Naties liet middels een woordvoerder weten uit te kijken naar “het verder versterken van de samenwerking tussen Turkije en de Verenigde Naties.”

Er werden zondag verschillende meldingen gemaakt over aanvallen tegen kieswaarnemers in Istanboel en het zuidoosten van het land. Zo zei Ali Seker, partijgenoot van Kiliçdaroglu, dat hij en verkiezingsfunctionarissen van de oppositie door een groep werden aangevallen toen ze hun beklag hadden gedaan over onregelmatigheden. Het incident deed zich voor in een dorp in de provincie Sanliurfa, in het zuidoosten van Turkije.

Voordien maakte ook CHP-fractieleider Özgur Özel op Twitter bekend dat kieswaarnemers waren geslagen en dat hun telefoons kapot gemaakt werden. Hij bekritiseerde dat er niet genoeg veiligheidstroepen ter plaatse waren en riep daarom te autoriteiten op om de veiligheid van de stembusgang te verzekeren.

Ook in Istanboel werden volgens mediaberichten verschillende verkiezingsfunctionarissen aangevallen. Zo berichtte Halk TV dat kieswaarnemers van de oppositie waren aangevallen in de districten Gaziosmanpasa en Ümraniye en schreef onlinemedium Senika.org dat in een school in het district Bagcilar geen advocaten werden toegelaten tot de stemlokalen, waardoor een klein gevecht uitbrak. De berichten konden niet onafhankelijk geverifieerd worden.

Kiliçdaroglu riep zijn aanhangers eerder zondag nog op om de stembureaus te beschermen, want “deze verkiezingen vinden plaats onder erg moeilijke omstandigheden”.

Ongeveer 61 miljoen mensen zijn opgeroepen om te stemmen. Turkse burgers in België hadden eerder al gestemd. De verkiezingen worden algemeen beschouwd als vrij, maar niet eerlijk. Internationale kieswaarnemers hekelden na de eerste ronde twee weken geleden de overmatige aanwezigheid van de regering in de media en het gebrek aan transparantie bij de verkiezingen. De kiesautoriteit YSK geldt bovendien als gepolitiseerd.

Zondag was het ook de verjaardag van de antiregeringsprotesten in Gezi in 2013.