Iedereen weet dat Turkije niet zonder Amerika en Europa kan, en Erdogan weet dat als geen ander

Ook Europa zal zich erbij neer moeten leggen: er komt geen wisseling van de wacht in Turkije. President Recep Tayyip Erdogan is zondag herkozen, dus met hem zal ook de komende vijf jaar zaken gedaan moeten worden, ook al leefde in menig Europese hoofdstad de stille hoop dat Kemal Kiliçdaroglu de presidentsverkiezingen zou winnen.

Die verliepen niet volgens het boekje, zo concludeert de waarnemersmissie van de OVSE en de Raad van Europa. De officiële taken van het presidentschap en gelden van de staat werden misbruikt om campagne te voeren. Tel daarbij op de vooringenomenheid van de media en het intimideren van aanhangers van met name de Koerdisch gezinde partij HDP, en je hebt omstandigheden waarin democratische verkiezingen niet goed mogelijk zijn.

Maar wat moeten buitenlandse regeringen met zo’n observatie? Ook de Turkse oppositie heeft de uitkomst van de verkiezingen geaccepteerd en de stembusgang op zich lijkt zonder grootschalige fraude te zijn verlopen. Erdogan is en blijft president, dat feit kan niet worden weggewenst.

Vandaar dat maandagochtend uit alle windstreken de felicitaties binnenkwamen in Ankara. De Amerikaanse president Joe Biden liet weten uit te zien naar “het voortzetten van ons werk als NAVO-bondgenoten inzake bilaterale kwesties en gezamenlijke mondiale uitdagingen”. Ook EU-voorlieden Charles Michel en Ursula von der Leyen feliciteerden Erdogan. “Ik kijk ernaar uit te blijven bouwen aan de EU-Turkse betrekkingen”, liet Von der Leyen weten.

Gelukwensen Poetin

Hartelijke woorden kwamen ook uit Moskou. President Vladimir Poetin had gelukwensen voor “mijn goede vriend” Tayyip Erdogan. De Russische leider prees zijn Turkse collega vanwege diens “inspanningen de soevereiniteit van staten te versterken en een onafhankelijke buitenlandse politiek te voeren”.

Met die woorden wreef Poetin het er nog eens in bij Erdogans NAVO-bondgenoten: de Turkse president kan als het moet ook zonder jullie. Erdogan zelf gebruikt de Russen soms om te laten zien dat hij Amerika en Europa niet per se nodig heeft.

Zijn probleem: iedereen weet dat dat niet waar is, ook de Russen en de Turken zelf. Europa is goed voor bijna de helft van hun handel en voor driekwart van de buitenlandse investeringen. Ze beseffen dat hun veiligheid uiteindelijk wordt gegarandeerd door het NAVO-handvest, niet door het geopolitiek cynisme van het Kremlin. Turkije kan niet de wetten van de zwaartekracht opheffen die het land altijd weer terugtrekken in de westerse invloedssfeer.

Toch blijft met name de relatie tussen Turkije en Europa moeizaam. Een Turks lidmaatschap van de EU is formeel nog steeds het streven, maar van gesprekken daarover is geen sprake meer. Het schenden van de rechtsstatelijke vrijheden in Turkije blijft de Europese liefde voor Ankara bekoelen.

Turkijedeal

Het meest gevoelige dossier is de deal uit 2016 tussen Turkije en de EU. Vooralsnog blijft die overeind. Turkije kan de Europese miljarden goed gebruiken en het ‘openen van de poorten naar Europa’ is nu niet aan de orde. De druk op de regering-Erdogan om werk te maken van het terugsturen van vluchtelingen naar Syrië groeit echter. De verkiezingscampagne van Kiliçdaroglu heeft de xenofobe sentimenten onder de Turkse bevolking verder aangewakkerd. Misschien houdt de EU-Turkijedeal geen stand als de druk te groot wordt.

Wat dit betreft heeft Europa overigens reden opgelucht te zijn over de nederlaag van Kiliçdaroglu. Zijn zwaar aangezette belofte aan de kiezers alle Syrische vluchtelingen binnen twee jaar terug te sturen (in de laatste week van de campagne zelfs ingekort tot één jaar) viel moeilijk te rijmen met de Turkijedeal.

Op geen enkele manier heeft Kiliçdaroglu duidelijk gemaakt hoe hij een humanitair verantwoorde terugkeer naar Syrië had willen garanderen. Door afspraken te maken met Assad? Met het vooruitzicht weer onder het gezag te komen van diens regime, zouden veel Syriërs kunnen denken: dan maar liever in een bootje naar Europa.