Nationale Bank waarschuwt: ‘Banken mogen trouwe Belgische spaarder niet uit het oog verliezen’

Dat hij “niet zelfgenoegzaam” wilde overkomen en ook onze banken dat niet mogen zijn, zo verkondigde vicegouverneur van de Nationale Bank Steven Vanackere verschillende keren woensdagochtend tijdens de voorstelling van de doorlichting van het Belgische financiële systeem. Sinds 2014 onderzoekt de Nationale Bank elk jaar of onze banken bestand zijn tegen een nieuwe financiële crisis.

Best wel, zo bleek uit het nieuwste rapport. Vanackere noemde de Belgische banken “relatief gezond”. In 2022 maakten ze samen 7,6 miljard euro winst, goed voor een rendement op eigen vermogen van 9,9 procent. Dat is lichtjes minder dan de 7,8 miljard euro en 10,2 procent rendement van vorig jaar. “Maar het is meer dan in de rest van de eurozone, waar het gemiddelde rendement op eigen vermogen rond de 6 procent ligt”, zei Vanackere. Al moet daar volgens hem vooral uit besloten worden dat de rest van de eurozone het minder goed doet dan zou moeten.

Al kwam Vanackere meteen ook met een waarschuwing. “Dat de financiering (van de banksector, PG) zo stabiel is vandaag, is ook gebaseerd op het gevoel van Belgische spaarders dat ze op een faire manier beloond worden”, zei Vanackere. “Als spaarders op een zeker ogenblik het gevoel krijgen dat ze geen faire deal krijgen en halsoverkop elders op zoek gaan naar rendementen, is dat ook niet interessant voor de financiële stabiliteit van de bancaire sector.”

Daarmee pikte Vanackere in op een discussie die al een tijdje leeft in ons land. In de strijd tegen de hoge inflatie begon de Europese Centrale Bank (ECB) vorige zomer met het optrekken van de beleidsrente. Banken volgden daarin door zelf de rente die ze vragen op leningen op te trekken. Die waren jarenlang op een erg laag niveau gebleven waardoor iedereen die een lening aanging dat kon doen tegen een lage rentevoet.

De rentes op spaarrekeningen, die ook jarenlang laag stonden, stijgen echter niet mee. In vergelijking met enkele buurlanden blijven die laag. In maart al had Pierre Wunsch, gouverneur van de Nationale Bank, banken ertoe opgeroepen die rentes op te trekken. Ook minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) schreef een brief aan sectorfederatie Febelfin om daarop te wijzen. Sinds kort pleiten sommige meerderheidspartijen ervoor om banken via de minimumspaarrente - die bedraagt nu 0,11 procent - te dwingen om de spaarrentes op te trekken.

De Nationale Bank bereidt daarover een advies voor. Vanackere wilde niet ingaan op de inhoud daarvan, maar riep wel op om op te passen met maatregelen die alle banken over dezelfde kam scheren. “We mogen niet vergeten dat dé bancaire sector niet bestaat. Bij alle ideeën die circuleren moeten we rekening houden met de bijzondere heterogeniteit die bestaat tussen banken. Het is heel gevaarlijk om maatregelen te treffen alsof we spreken over een one-size-fits-all.”

Voorzichtigheid

Het is niet dat de Nationale Bank geen oor heeft naar de verzuchtingen van de banken. Sectorfederatie Febelfin wees er twee weken geleden nog op dat een renteverhoging zou gelden op alle spaarrekeningen (goed voor bijna 300 miljard euro in ons land), terwijl ze vooral winst maken op de nieuw afgesloten leningen met hogere rentes (7,2 miljard euro volgens Febelfin). De Nationale Bank snapt dus zeker dat het even kan duren eer de spaarrentes omhoog gaan. Maar tussen de lijnen door viel ook een andere niet mis te verstane boodschap te lezen voor de banken, namelijk dat ze het ook niet te veel mogen uithangen.

Het blijft balanceren op een slappe koord. Van de ene kant is het gewoon goed nieuws dat onze Belgische banken het goed doen. De Nationale Bank wijst op de problemen waar enkele Amerikaanse banken, met Silicon Valley Bank op kop, en het Zwitserse Crédit Suisse eerder dit jaar mee te maken kregen. Zij gingen over de kop en moesten uiteindelijk overgenomen worden door een concurrent. Zoiets zou in de eurozone simpelweg niet mogelijk zijn volgens Vanackere. Banken zijn gezonder én de toezichtssystemen zijn beter afgesteld.

Al blijft voorzichtigheid geboden. Zo wijst de Nationale Bank op de omgekeerde rentecurve. Normaal is het zo dat rentes op korte termijn goedkoper zijn dan die op lange termijn. Het verschil tussen die twee is een van de manieren waarop banken zich financieren. Eind april van dit jaar was dat echter lichtjes omgekeerd - economen zien daar weleens de voorspelling van een recessie in. “Dat zet potentieel toch druk op de winstgevendheid van onze banken”, zei ook Vanackere. Ook die omgekeerde rentecurve is een onrechtstreeks gevolg van het snel optrekken van de rentes.

Nog zo’n gevolg van de gestegen rentevoeten: een fikse afkoeling van de vastgoedmarkt. Dat tonen cijfers van de Nationale Bank nogmaals. Hoewel nominale prijzen stegen, deed de inflatie de reële prijs van vastgoed met 6 procent dalen. Ook in de eerste drie maanden van dit jaar zou het aantal transacties met 7 procent gedaald zijn ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. “Een heilzame terugkeer naar een normalere situatie”, noemde Vanackere dat.