‘Zo’n mini-mini-zwembadje in Anderlecht, dat werkt van geen kanten’: de aantrekkingskracht van de Blaarmeersen op Brusselse jongeren

“Exacte cijfers kan ik u helaas niet geven”, zegt Bruno Pessendorffer, woordvoerder bij Farys, het nutsbedrijf dat het recreatiedomein namens de stad Gent exploiteert. “Om redenen van veiligheid. Dat begrijpt u wel.”

Het blote oog ontwaart op woensdagnamiddag vijf redders in gele Farys-shirts, zes Flow’ers (sfeerbeheerders) in lichtblauwe Farys-hesjes, drie bewakers van de ingang in donkerblauwe Farys-shirts, vier privébewakers van beveiligingsbedrijf G4S en alles bij elkaar nog eens een tiental agenten van de Gentse lokale politie.

Zes onder hen lopen rondjes langs het meer dan twee meter hoge traliehek dat sinds deze zomer is verondersteld de laatste niet-betalende bezoeker buiten het domein te houden. Vier andere agenten lopen de hele namiddag gewapend en in kogelvrije vesten zij aan zij heen en weer over het minuscule strandje. Van het Springveld naar de Tuimelweide, een apart plasje voor kinderen jonger dan twaalf. En dan weer terug.

“Mensen met een Flow-hesje zijn in zekere zin stewards”, legt Pessendorffer uit. “Al gebruiken we die term liever niet. Als de Flow’ers iets opmerken dat niet kan, zullen zij de overtreder in eerste instantie vriendelijk aanspreken en attenderen op de regels.”

Amokmakers

Het woord amok komt uit het Maleisisch (‘amuk’). Volgens Wikipedia beschrijft het in zijn oorspronkelijke betekenis een persoon die “na een korte periode van toenemende stilte en teruggetrokkenheid plotseling in woede uitbarst. Hij rent zonder duidelijke motivatie of doel rond en gebruikt daarbij een slag- of steekwapen om iedereen op zijn pad aan te vallen, zowel mensen als dieren.”

Volgens oud Maleisisch geloof werd amokmakerij veroorzaakt door een boze tijgergeest die iemands lichaam was binnengedrongen. Wat impliceerde dat de maker van amok werd getolereerd. Het maken van amok, volgens sommige interpretaties een gevolg van slechte opium, was sterker dan de amokmaker zelf.

Een vergelijkbaar geloof lijkt zich met betrekking tot ‘Brusselse jongeren’ in en rond Vlaamse recreatiedomeinen te hebben genesteld. Daar lijkt de volgende stap, wat Open Vld en cd&v betreft, uitbreiding van de voetbalwet en systematische elektronische identificatie aan de ingang van elk recreatiedomein te gaan worden.

Sinds 2011 heeft het domein Sport Vlaanderen in Hofstade een stevige omheining, een toegangsprijs van 5 euro en moeten bezoekers hun identiteitskaart tonen. De Nekker in Mechelen registreert de ID van elke bezoeker die ouder is dan twaalf. Zorgde die persoon in het verleden voor overlast, dan kleurt het scherm van de kassa rood en wordt de toegang geweigerd. Ook hier worden de hekken steeds hoger en moet beplanting met stekels en doorns vermijden dat ongewenste bezoekers over de omheining klimmen.

Een oudere dame onder een rieten parasol was getuige van de incidenten die op Pinkstermaandag aanleiding gaven tot de pleidooien in die zin. “Ze begonnen eerst zand te gooien naar een meisje dat in monokini lag te zonnebaden. Ze riepen woorden - in het Frans - naar haar die ik niet ga herhalen.”

Toegang tot de Blaarmeersen is gratis voor alle Gentenaars en kinderen jonger dan twaalf. Voor de anderen kost een ticket sinds vorige zomer 5 euro, iets wat veel Brusselse jongelui bij aankomst zien als stigmatiserend en ook nog eens geldverspilling. Maandag bestormden ze met z’n veertigen een van de witte poortjes aan de ingang. “Ze zijn in groep vollenbak binnengestormd en hebben zich direct over het domein verspreid”, zegt Pessendorffer. “Dat moet goed voorbereid zijn geweest. We zagen achteraf beelden van op hun terugreis op de trein op sociale media. Er bestaat geen twijfel over dat de hele actie was gepland. Zij waren boos omwille van dat traliehek en zijn speciaal naar hier gekomen. Om herrie te schoppen.”

Een patrouillerende agente vindt de situatie nu in elk geval te verkiezen boven die van een zomer geleden. “Toen had men het domein omringd met Heras-hekken, aan elkaar vastgemaakt met spanbandjes. Die werden natuurlijk een na een doorgesneden. Bijna dagelijks, meerdere keren. Nu krijgen we eerder te maken met inklimmers.”

“Maandag hadden we er zeven”, zegt haar collega. “Het hek is hoog, maar een beetje sportief iemand geraakt er wel over, als hij echt wil.”

Er zijn ook onderkruipers. Eerder deze week ging een foto van een onder het traliehek gegraven tunnel viraal. “Ludiek bedoeld”, zegt Pessendorffer. “En goed gevonden.”

High five

Die woensdagavond weten Brusselse amokmakers, onderweg naar de Blaarmeersen, het minutenlange hoofdpunt in de tv-journaals voor zich op te eisen. Enkele Brusselse jongeren renden heen en weer in de trein, in de hoop buiten het zicht van de treinbegeleiders te blijven en vielen volgens de politie ook reizigers lastig. Ze werden in Gent-Sint-Pieters van de trein geplukt nog voor ze perron 8 van De Lijn konden bereiken.

Bruno Pessendorffer: “Het gaat zo goed als altijd om Franstalige Brusselse jongeren. Iedereen weet dat er in Brussel in de zomer een enorm tekort is aan publieke ruimte voor jongeren. Wij drijven deze mensen als maatschappij een beetje in eenzelfde richting. In Anderlecht was er vorige zomer zo’n symbolisch mini-mini-zwembadje waar je enkel na een online-afspraak in kon gaan zwemmen. Dat werkt dus van geen kanten. Veel te klein.”

“Er zijn nu plannen voor een natuurlijke zwemvijver in Anderlecht, maar je voelt dat er heel veel oppositie is van de mensen die daar wonen. Waar kunnen die jongens verder nog naartoe? Hofstade? Het strand van Blankenberge? Wat zou kunnen helpen is een versoepeling van de nagenoeg overal geldende zwemverboden. Die zijn ooit ingevoerd omdat de waterkwaliteit in onze rivieren te slecht was. Dat begint nu te beteren. Waarom zouden we niet kunnen terugkeren naar de toestand van vroeger? Uiteindelijk willen ook wij vrijheid blijheid voor iedereen.”

Al voelt het zo niet meteen. Het hele domein staat vol borden die aanduiden waar je wel en niet mag roken, muziek maken of ‘met de bal sjotten’.

Een jongetje van tien gaat highfiven met de langs het strandje patrouillerende agenten. “Zie, er gebeuren ook positieve dingen aan de Blaarmeersen”, zegt zijn moeder. “Het is goed dat die agenten hier zijn. Bij mooi weer is het woensdagnamiddag altijd wat drukker.”

Je probeert je de ochtendlijke briefing met de korpsleiding te verbeelden. “Team 1, jullie gaan boeven arresteren. Team 2, jullie gaan autopapieren controleren. Team 3, jullie gaan de hele namiddag heen en weer wandelen aan de Blaarmeersen.” Nee, zo gaat het natuurlijk niet, zegt een van de agenten. “Het is een soort beurtrol, met vooraf vastgelegde werkschema’s. Maar het is ook niet zo dat u een van ons hoort klagen (lacht).”

Poortjes

Op donderdag zijn de agenten er al niet meer. Alleen nog Flow’ers, gele en donkerblauwe shirts en slechts twee bewakers van G4S meer. Het is een nieuwsbericht, de vorige avond, dat Arthur en zijn vrienden heeft doen besluiten: “De Blaarmeersen, daar moeten wij naartoe.”

Arthur is uiteraard niet zijn echte naam, maar de tiener en zijn Anderlechtse vrienden wilden graag de reactie zien van de jongen aan het loket. “Wij wone allemaal in Kent”, probeert Arthur. “Dan mogen we gratis binnen, toch?”

Om als Gentenaar de Blaarmeersen gratis binnen te geraken moet het poortje reageren op de chip in je identiteitskaart, en dat gaat voor Arthur en zijn vrienden dus niet lukken. De jongens zijn iets na enen in Brussel-Zuid in de trein naar Blankenberge gestapt. Het zwartrijden op trein en bus lijkt deel uit te maken van het globalere pretpakket - zien wat voor avonturen de dag verder nog brengt. “Er was een tunnel onder het traliehek”, zegt een van de Brusselse jongens. “Maar ik ben net gaan kijken; hij is alweer opgevuld.”

Eens binnen, door net als in de Brusselse metro met meerderen op één ticket door het poortje te glippen, doen de jongens meteen exact wat bord en gebod hen verbiedt. Luide rap uit een beatbox waar dat niet mag. “We zijn met z’n tienen en dan laten ze je met rust”, zegt Arthur. “We komen helemaal geen problemen zoeken. We waren gewoon heel benieuwd naar deze plek en we gaan wat zwemmen en chillen. Verder niks.”

Zomer na zomer wordt het strandje aan de Blaarmeersen een nog iets meer versterkte burcht. Met zo’n 400 meter traliehek dat eerder lijkt te zijn geconcipieerd met het oog op een ruig voetbalstadion dan een zwemvijver. Met ook nog eens heel zichtbare beveiligingscamera’s erbovenop. Die wekken de illusie dat ergens in een commandocentrum een agent de klok rond op een monitor naar al die schermpjes zit te staren. “Het is triest dat het zo moet”, zegt een van de agenten. “Maar juist doordat we heel zichtbaar zijn zal het een rustige woensdag blijven.”

Geen inklimmers, op donderdag. Geen zandgevechten. Gewoon een rustige lentedag.

Bruno Pessendorffer: “We gaan van incident naar incident. Het is een maatschappelijk probleem dat op een ander niveau zit. Krijgen die jongeren voldoende kansen? In mijn vorige job, op de luchthaven, zag ik het voor m’n ogen gebeuren. Sollicitanten met namen als Mohamed of Abdul die aan de kant werden geschoven. Ik woon zelf in Brussel, ik vind het triest dat de dingen zo traag pas veranderen. Het is nu wel aan het veranderen, denk ik. Maar pas als iedereen in dit land zich een beetje goed in z’n vel voelt, ga je situaties als deze minder vaak hebben.”