Moet het iconische Zuidpaleis geslachtofferd voor een nieuwe metrolijn in Brussel? ‘Het is een schande’

“Wat de sloop zou betekenen? Het einde van onze zaak natuurlijk.” Achraf (19), die ijssalon Ice L’escapade runt, is pessimistisch gestemd over de plannen om het Zuidpaleis gedeeltelijk te slopen. “Ik zie niet meteen waar we elders naartoe kunnen verhuizen. Enkele maanden geleden werd opeens meegedeeld dat het gebouw weleens neergehaald zou kunnen worden, alsof het niks is. En vandaag weten we even weinig. Het is een schande.”

Het is een van de tientallen horecazaken, reisbureaus en winkels die het ergste vrezen nu de Brusselse regering overweegt het Zuidpaleis gedeeltelijk af te breken. De voormalige overdekte marktplaats, die dateert van 1880, vormt al enkele maanden de spil in de almaar voortdurende saga rond de bouw van de nieuwe metrolijn 3. Deze moet op termijn Vorst in het zuiden verbinden met Evere in het noorden, en zo de verzadigde tramlijnen op de Noord-Zuidas ontlasten.

Om het nieuwe metrostation Toots Thielemans te verbinden met Anneessens, moet een nieuwe tunnel onder het Zuidpaleis gegraven worden van 120 meter lang. Aan het Zuidpaleis vinden dan ook al werken plaats sinds 2019. “Een pijnlijke zaak voor ons”, zegt Nadi (33) van reisbureau Chems Tours Brussel. “Sinds de werken begonnen zijn, krijgen veel minder klanten, omdat we zo moeilijk bereikbaar zijn.”

Tegen 2025 moesten die afgerond zijn, maar dit plan lijkt steeds meer ijdele hoop. Midden 2021 legde het consortium Besix-Jan De Nul-Francqui de werkzaamheden aan de tunnel stil, omdat de moerassige ondergrond heel wat onstabieler blijkt dan gedacht werd. Door deze moeilijkheden zouden de werken minstens acht jaar langer aanslepen dan voorzien.

Daarom overweegt de Brusselse regering steeds meer een tweede optie: de werken versnellen door het interieur van het Zuidpaleis tijdelijk af te breken. Alleen de gevels zouden blijven staan. “We beseffen dat dit gevoelig ligt, maar ieder mogelijk scenario heeft een impact", zegt Pieterjan Desmet, woordvoerder van Brussels minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen). “We hebben hierover een advies gevraagd van de stad Brussel. Ook willen we eerst een akkoord vinden met de handelaars, scholen en sportverenigingen die vandaag in het Zuidpaleis gehuisvest zijn.”

Alsof de Brusselaars nog niet genoeg verdeeld waren over de bouw van de alsmaar duurdere metrolijn, dreigt nu ook een iconisch gebouw in Brussel geslachtofferd te worden. Het Zuidpaleis kwam er als gevolg van de beslissing van toenmalig burgemeester Jules Anspach de stinkende Zenne te overkappen. Op de brede lanen die daaruit ontstonden, werden imposante bouwwerken opgetuigd die het centrum moesten opfleuren, zoals de Centrale Hallen, de Vismarkt en – jawel – het Zuidpaleis. In het 175 meter lange gebouw kwamen grote, overdekte markten – warenhuizen avant la lettre –, verschillende cafeetjes en tal van handelszaken aan de buitengevel, die er tot op vandaag zijn.

In de loop der jaren heeft het gebouw wel wat aan grandeur ingeboet, al blijft het van groot belang voor inwoners in de Zuidwijk. Behalve aan handelaars geeft het gebouw onderdak aan verschillende scholen en een sportcomplex. “Bij alle plannen rond de heropleving van de Zuidwijk speelt het Zuidpaleis een grote rol”, zegt professor sociale wetenschappen Eric Corijn (VUB). “In elke stad zou de al dan niet tijdelijke sloop van zo’n historisch gebouw voor tumult zorgen.”

Het Hoofdstedelijk Instituut Anneessens-Funck wacht niet langer op nieuws van de stad: de school heeft al aangekondigd binnenkort naar een andere locatie te verhuizen. Vele handelaars, zoals boekhandel Ar-Rissala, wachten in spanning af. “Ik zou niet weten naar waar ik zou moeten verhuizen”, zegt Houdayfa (34). Tijdelijk verhuizen naar een container, zoals al gebeurde met handelaars van de Stalingradlaan, ziet hij niet meteen gebeuren. “Dit is een boekencollectie die mijn vader over een periode van veertig jaar verzameld heeft. Die gaan we echt niet in een container verkopen.”