Zo’n 20 km lang en 8 km breed is Texel (spreek uit als Tessel) waardoor het eiland maar een beetje kleiner is dan Amsterdam. Tot in de 12de eeuw hing Texel nog gewoon aan het vasteland, maar toen kwam de Allerheiligenvloed van 1170 waarna haast alleen de befaamde Hoge Berg nog boven het water uit torende. Niet toevallig zijn daar de eerste sporen van bewoning gevonden.

Het tot 15 meter hoge punt aan de zuidoostkust, ontstaan door keileemopstuwingen in de ijstijd, is vandaag een landschapspark, met karakteristieke tuinwallen en typische schapenschuren, ook wel boeten genoemd. Dat die overal op het eiland opduiken, is niet toevallig: op Texel leven meer schapen dan mensen. Die laatsten zijn met 13.500, al hebben ze zowat permanent het gezelschap van heel wat toeristen, tot zo’n miljoen per jaar.

Beloning

Een vakantie op Texel begint eigenlijk in Den Helder, op zo’n 3,5 uur rijden van Brussel, waar je met of zonder wagen de veerboot neemt. Amper 20 minuten later overvalt je al een onvervalst eilandgevoel dat je nergens beter op je kunt laten inwerken dan in een van de strandbars, zoals Paal 17, in de westelijke badplaats De Koog. Het is een van de oudste vissersdorpen van Texel maar vandaag vooral een toeristische trekpleister. De Duitsers moet je er wel bij nemen.

Villapark De Koog, met vakantiehuizen voor 4 tot 12 personen, ligt op loopafstand van de zee en is met een directe aansluiting op wandel- en fietspaden de ideale uitvalsbasis om het nationaal park Duinen van Texel te verkennen. Dat is ruim 40 vierkante kilometer groot en uitgestrekt over de volledige westkust van het eiland. Als rechtgeaard watje deden wij die verkenning uiteraard met een elektrische fiets, die je zowat overal op het eiland kunt huren.

(Lees verder onder de foto)

Vrijliggende en ronduit luxueuze fietspaden voeren je langs een bijzondere aaneenschakeling van kleurige heidevelden, duinen, natte valleien en loof- en dennenbos, tot aan het uitgestrekte strand in het uiterste noorden, waar de fotogenieke vuurtoren Eierland staat te pronken. Dat acht verdiepingen hoge lichtbaken is trouwens tot boven te beklimmen, met een prachtig uitzicht als beloning. Wij deden er als extra verwennerij nog een ijsje van ijsboerderij Labora bovenop, in het vlakbij gelegen De Cocksdorp. Puur om de plaatselijke landbouw te steunen, uiteraard.

Dure darminhoud

Omdat we het bij wadactiviteiten voor watjes hielden, lieten we alternatieven voor durfallen aan ons voorbijgaan, zoals parachutespringen, strandzeilen, garnalen vissen en zeehonden spotten op zee. Die zeehonden gingen we bij gebrek aan zeebenen wel bekijken in Ecomare, het Sea Life Blankenberge van Texel.

(Lees verder onder de foto’s)

Het grootste spektakel dat het opvangcentrum te bieden heeft, is het voedermoment van de populaire zoogdieren, maar dan vooral vanwege de opportunistische meeuwen die de aangereikte vissen proberen af te snoepen, desnoods met geweld. Ecomare heeft ook enkele zeeaquaria, en een natuurmuseum met als pronkstuk een heuse walviszaal, betaald door de verkoop van 83 kg darminhoud van een walvis.

Dat zit zo: in december 2012 spoelde op een zandplaat aan de meest zuidelijke tip van het eiland een dode potvis aan, postuum Grutte Pier gedoopt. Potvissen, die makkelijk 16 meter lang en 50 ton zwaar worden, behoren tot de grootste roofdieren ter wereld. Het dier in kwestie had op weg van het noordpoolgebied richting de Atlantische Oceaan waarschijnlijk de verkeerde afslag genomen.

Aangename vondst bij de berging van het kadaver (doorgaans geen welriekend klusje): tientallen kilo’s ambergrijs, een vette substantie van lichaamseigen vocht dat de ingewanden van het dier beschermt tegen scherpe voorwerpen zoals de bekjes van reuzeninktvissen, nochtans het lievelingsmaal van potvissen.

(Lees verder onder de foto)

Ambergrijs blijkt uitstekend om de geur van (dure) parfums lang te laten hangen. Niet elke darm van elke walvis bevat het goedje, laat staan dat er elk jaar ergens zo’n gevaarte aanspoelt, en dus had de parfumindustrie nogal wat centen over voor die zeldzame klomp: naar schatting iets tussen de 6.000 en de 12.000 euro per kilo. Ecomare kon dankzij dat gulle bod op slag een walviszaal bouwen met liefst zes skeletten, waaronder dat van Grutte Pier, wiens stinkende darminhoud dus resulteerde in prijzige geurtjes.

Terug in de tijd

Van de walviszaal in Ecomare is het maar goed 8 kilometer rijden naar het walvisvaardershuisje in het pittoreske Den Hoorn. Als een van drie naast elkaar gelegen, schilderachtige pandjes werd de woning in 1729 eigendom van ene Klaas Jacobsz. Daalder. De man voer al vanaf zijn 10de mee met schepen die lange expedities ondernamen op zee, onder meer op zoek naar walvissen. Die waren gewild voor hun baleinen, maar ook voor het zogenaamde walvisspek of -vet. Daarvan werd olie gekookt, tot diep in de 19de eeuw gebruikt als smeermiddel en lampenolie, of om zeep mee te maken.

(Lees verder onder de foto)

Het interieur van het huisje van walvisvaarder Klaas Daalder bleef haast ongewijzigd, hoewel het pand enkele jaren geleden werd gerestaureerd en vandaag nog bewoond is. Over de drempel van het charmante museumpje stap je dan ook enkele eeuwen terug in de tijd.

Voor wie van de scheepvaartgeschiedenis van het eiland niet genoeg kan krijgen, is museum Kaap Skil in Oudeschild aan de zuidoostkust nog een aanrader. Het enige Texelse dorp dat direct aan zee ligt, was vroeger een ankerplaats voor walvisvaarders, maar ook voor oorlogsboten en handelsschepen van de befaamde Vereenigde Oostindische Compagnie. Het museum dat er nu is gevestigd, biedt een blik op 400 jaar maritieme historie, met verrassende vondsten die duikers opdiepten uit scheepswrakken op de bodem van de Waddenzee.

Indrukwekkend lijstje

Aan die zee ontkom je ook als landrat niet tijdens een verblijf op het eiland. De Waddenzee is het grootste getijdengebied ter wereld, telt maar liefst 61 eilanden (naast de acht Nederlandse ook Duitse en Deense) én is sinds 2009 door Unesco erkend als werelderfgoed. Daardoor prijkt ze in een indrukwekkend lijstje met ander bekend natuurschoon zoals het Australische Great Barrier Reef of de Grand Canyon in het Amerikaanse Arizona.

In en rond de Waddenzee komen ruim 10.000 plant- en diersoorten voor. Op amper één vierkante meter wadbodem kunnen zich wel 10 garnalen, 500 mosselen en 1.000 kokkels ophouden. Door die enorme aantallen komen er jaarlijks tussen de 10 en de 12 miljoen (trek)vogels naar het gebied. Door haar geringe diepte, waardoor ze snel opwarmt, bevat de Waddenzee de hoogste biomassa aan organisch materiaal ter wereld en is ze eigenlijk één groot restaurant, waarin bij elke vloed nieuw voedsel binnenstroomt.

Badkuip

Ook het bekendste natuurgebied van Texel, de Slufter, wordt dagelijks overspoeld door water, zij het van de Noordzee, waarmee het als een soort vol- en leeglopende badkuip in verbinding staat. Het is wat vergelijkbaar met het Zwin, maar met z’n 700 hectare, waarvan er 330 onder invloed van het zeewater staan, is de Slufter wel dik twee keer zo groot. Het grootste deel van het gebied, omgeven door zandduinen, doet dienst als vogelbroedplaats. Alleen het zuidelijke gedeelte is vrij toegankelijk.

(Lees verder onder de foto)

Wie zich daar, zoals wij, op sleeptouw laat nemen door TXgids-op-maat Marcel Wijnalda, komt er alles te weten over de aanwezige fauna en flora: van de zeealsem, “die in matrassen ooit dienst deed tegen vlooien”, tot het lepelblad, “dat tijdens de barre winter van 1596 op de Russische archipel Nova Zembla het leven redde van enkele gestrande Nederlandse zeevaarders”. Wie zich liever aan beestjes vergaapt, kan in de Slufter de veldleeuwerik en graspieper spotten, of met een schepnetje op zoek gaan naar platvisjes, strandgapers, kokkels, krabbetjes of zelfs premature garnaaltjes.

(Lees verder onder de foto)

Zelf ingrediënten verzamelen

Proeven van al dat lekkers van de zee én het land kan uiteraard ook op Texel. Liefhebbers van hoogstaande culinaire exploten vinden zeker hun gading in sterrenrestaurant Bij Jef in Den Hoorn, of in Kook Atelier Op Oost, in Oosterend, waar je middels een wandeling langs alle ecosystemen zelf de ingrediënten voor een Michelin-waardig maal leert te verzamelen. Elders op het eiland, in het noordoosten, kun je iets gelijkaardigs doen, door het wad op te gaan met de plaatselijke oesterman.

(Lees verder onder de foto)

Voor wie iets budgetvriendelijker wil tafelen, en alles graag kant-en-klaar op het bord krijgt, heeft Texel met zo’n 150 horecazaken ook meer dan genoeg te bieden, met lamsvlees als dé plaatselijke specialiteit, perfect te degusteren bij wat gerstenat van een van de plaatselijke brouwerijen. Dat lamsvlees verwerken ze op het eiland trouwens ook in hun burgers én in de typisch Hollandse kroket. Of wat had je gedacht?

(lees verder onder de foto)