De vijf boeken van de week: true crime uit Wetteren, griezelige graphic novel, seksuele fabels de wereld uitgeholpen en de nieuwe Paul Auster

De devote zuster Godfrieda slaat in de jaren 70 aan het moorden. Het moordwapen: een insulinespuit. Plaats van delict: het rusthuis in Wetteren. Ze bekent drie moorden, maar volgens journalist en auteur Tom De Smet waren het er veel meer. In "Soeur Mourir" (uitgeverij Borgerhoff & Lamberigts) trekt hij op onderzoek. 

“Er is altijd een vermoeden geweest dat er mogelijk meer zijn geweest”, vertelt De Smet op Radio 1. In zijn boek - ondertussen al in derde druk - probeert hij dit mysterie te ontrafelen.  De Smet is vooral verbaasd over het feit dat het verhaal in Vlaanderen weinig bekend is en de pers er toentertijd karig over berichtte, in tegenstelling tot de internationale media. 

Cecile Bombeke (1933-2019), alias zuster Godfrieda, groeit op in een zeer katholiek boerengezin in Wichelen. In 1958 treedt ze in het klooster en gaat ze eerst als vroedvrouw, later als hoofdverpleegster aan de slag in de geriatrie-afdeling van het OCMW-rusthuis, verbonden aan het klooster.

Wanneer verandert de, volgens getuigenissen, "goedhartige warme vrouw" in een koelbloedige seriemoordenares? Volgens auteur Tom De Smet waren de moorden an accident waiting to happen. Midden jaren 70 wordt zuster Godfrieda, na een mislukte operatie voor de behandeling van stekende hoofdpijn, verslaafd aan zware pijnstillers. Ze begint ook te drinken en wordt een soort zombie die aan het moorden slaat.

Het zijn haar collega's die de moorden ontdekken, maar die krijgen eerst te horen dat ze de verhalen verzinnen. Zuster Godfrieda wordt naar een ontwenningskliniek gestuurd en gaat in januari 1978 weer aan de slag in het rusthuis. De klokkenluiders vrezen het ergste en met de hulp van de jonge dokter De Corte verzamelen ze bewijzen. Zuster Godfrieda bekent meteen dat ze drie bejaarden met insuline omgebracht heeft. 

De klokkenluiders vermoeden dat er meer slachtoffers zijn; in een document van de onderzoeksrechter is er sprake van 17 moorden. Vreemd is dat de toenmalige pers, grotendeels in handen van de katholieke zuil, er karig of niet over bericht. "Zuster Godfrieda is wereldnieuws behalve in Vlaanderen", zegt De Smet.

Het gerechtelijk onderzoek in Dendermonde is niet grondig gevoerd: “Ze hebben op de rem gestaan en het onderzoek gesaboteerd”, is de overtuiging van De Smet. Zuster Godfrieda wordt ontoerekeningsvatbaar verklaard en geïnterneerd. 

De Nederlandse striptekenaar Erik Kriek, bekend van zijn bewerkingen van fantasy- en horrorverhalen, heeft een nieuwe graphic novel uit: "De kuil" (uitgeverij Scratchbooks).

Het verhaal gaat over een koppel dat een zoon verliest bij een verkeersongeluk. Vader en moeder gaan op een heel andere manier om met het verdriet. Huub wil door met zijn leven; Sara gaat in therapie en neemt antidepressiva. Om het verlies te verwerken trekt het koppel naar een oud familiehuis in de Veluwe, maar al snel blijkt dat er iets niet klopt met dat huis: ze vinden oude dagboeken, er staan gekke tekens in de bomen gegrift, ...

“Je kan het zien als een griezelverhaal, maar ook als een psychose” licht Kriek toe op Radio 1. De auteur heeft heel veel empathie voor Sara.  Het gaat het ook over verlies van controle, want Sara die haar leven redelijk op de rails had, is helemaal ontspoord door die gebeurtenis.”  

Erik Kriek die vijf jaar geleden een herseninfarct kreeg, vertelt dat dit zijn meest duistere verhaal tot nu toe is. “Sara wil verder die duisternis in; ze geeft haar medicatie op. Bij antipsychotica krijg je bijwerkingen, maar als je ermee stopt, krijg je nog grotere bijwerkingen zoals hallucinaties en nachtmerries.”

Kriek omschrijft “De kuil” als een polderhorror-epos en liet zich inspireren door de klassieke griezelsfeer uit films. "In mijn achterhoofd heb ik ook altijd de duur van een speelfilm in gedachten: 80 à 90 minuten, een perfect formaat om een verhaal te vertellen".

“Zo ver het oog reikt” (uitgeverij Nieuw Amsterdam) van journaliste Bettina Baltschev laat je de zeelucht opsnuiven van acht Europese stranden: Scheveningen, Brighton, Oostende, Utah Beach, Hiddensee, Ischia, Benidorm en Lesbos. Haar boek is een reis langs verschillende stranden, maar ook doorheen de tijd. 

Vandaag is het strand een plek waar we graag naar toe gaan, maar dat was heel vroeger wel anders. “Rond 1600 zagen mensen het strand als het einde van de wereld,” vertelt Baltschev op Radio 1. “Enkel vissers of piraten kwamen er. Het strand was een gevaarlijke plek.”

In de tweede helft van de 18e eeuw trekt de angst langzaam weg. “Nederlandse schilders verbeeldden een rustige zee of mensen die vanop het strand naar de zee turen. Onder invloed van theologen werd de natuur meer en meer gezien als een onderdeel van de schepping.”

In het begin trekt het strand vooral rijke mensen aan, maar met de uitvinding van de trein volgt ook het arbeiderspubliek. Veel mensen zoeken vermaak aan zee. Er komen musici, er wordt toneelgespeeld en feestgevierd op het strand. Rond Brighton hangt daardoor een kunstenaarsscène, en die is er nu nog altijd.

Ook Oostende was een belangrijke inspiratiebron voor kunstenaars. Het is de stad van schilder James Ensor en voor de Tweede Wereldoorlog ook van schrijvers in ballingschap zoals Joseph Roth en Irmgard Keun. “Ik heb iets met Irmgard Keun,” vertelt Baltschev. “Zij kwam uit Keulen en kwam als kind al met haar moeder naar Oostende. In 1936 vestigt ze zich er. Oostende krijgt een prachtige plaats in haar boeken.” 

In het laatste hoofdstuk van het boek, wanneer het gaat over Lesbos, keert de oude angst voor het strand terug. Het is de plek waar migranten en vluchtelingen in boten aankomen op zoek naar veiligheid en een beter leven. 

Er gaat geen week voorbij of er komt een nieuwe schietpartij in de Verenigde Staten in het nieuws. In zijn essay "Bloedbadnatie" (uitgeverij De Bezige Bij) zoekt Paul Auster, een van de grootste schrijvers uit de Verenigde Staten, een verklaring voor de wapenepidemie die de Amerikaanse samenleving teistert. 

Een paar ontstellende cijfers: in Amerika vallen er evenveel vuurwapen- als verkeersdoden: 40.000 per jaar. Amerikanen hebben 25 keer meer kans om te worden neergeschoten dan inwoners in andere welvarende landen. Auster onderzoekt hoe de wapenverslaving van Amerikanen is ontstaan en komt uit bij de eerste Engelse kolonisten die met vuurwapens de oorspronkelijke bewoners van het land verjaagden, de slaven "in toom hielden" en zich verdedigden tegen belagers.  

"Bloedbadnatie" is ook een persoonlijk verhaal van de auteur: zijn oma schoot zijn opa dood toen zijn vader nog een kind was, een familietrauma dat ook vandaag nog nazindert in de familie Auster. Ondanks deze tragedie kon Auster al op zijn tiende als een volleerd schutter overweg met wapens.

Paul Auster staat in zijn essay niet alleen stil bij de doden, maar ook bij wie blijvend gewond is en bij het verdriet van de achterblijvers. Hij probeert ook een antwoord te geven op de vraag waarom Amerika op gebied van wapens zo anders is dan andere landen en of er verandering mogelijk is.

In het boek staan ook foto’s van de locaties waar beruchte schietpartijen plaatsvonden als stille getuigen van het geweld. De foto’s zijn genomen door de schoonzoon van Auster.

Lees de recensie van "Bloedbadnatie" van Christophe Vekeman op Klara.be. 

In “De waarheid over seks” (Uitgeverij Arbeiderspers) ontkrachten seksuologen Rik van Lunsen en Ellen Laan heel wat ideeën over de verschillen tussen vrouwelijke en mannelijke seksualiteit. “Vrouwen zouden moeilijker opgewonden worden, hebben minder vaak zin, kunnen moeilijker klaarkomen… Dat is onzin,” aldus Van Lunsen.

De aanleiding voor het boek was de herontdekking van "het clitorale complex" en de vrouwelijke erectie. “Het clitorale complex is net zo groot als het geslachtsorgaan van de man, maar bevindt zich aan de binnenkant,” vertelt Van Lunsen. “Vrouwen hebben voor plezierige vaginaseks net zo goed een erectie nodig als mannen. Eigenlijk zouden vrouwen een penetratie pas moeten toestaan wanneer ze zelf een volledige erectie hebben."

Mensen met een groot libido zouden veel spontane zin in seks hebben. Dit klopt niet, volgens Van Lunsen. “Iedereen heeft dezelfde capaciteit om zin te krijgen. Het seksuele systeem gaat voortdurend aan bij seksuele prikkels, en die prikkels zijn eigenlijk altijd om ons heen. Het systeem reageert binnen een tiende van een seconde met een beginnende lichamelijke reactie. Dan is het aan jou om te beslissen om daar al dan niet iets mee te doen. Mensen nemen die beslissing uiteraard alleen maar als ze weten dat er plezier volgt.”

Er is nog altijd sprake van "genderongelijkheid in plezier" en dat is niet nieuw: alles rond seksualiteit is al 5000 jaar vanuit het mannelijk perspectief gedefinieerd, aldus Rik van Lunsen.