Socioloog en asielexpert Ruud Koopmans hekelt Europees asielbeleid: "Het is een loterij, de zwaksten overleven de tocht naar Europa niet"

Vorige week bereikten de Europese lidstaten na een jarenlange impasse een akkoord over een bijsturing van het asiel- en migratiebeleid. Een van de belangrijkste pijlers van dat akkoord is een nieuwe, versnelde grensprocedure in de landen aan de Europese buitengrens, zoals Italië, Griekenland en Spanje.

Mensen die uit een land komen zoals Ghana of Marokko, met een kans op erkenning als vluchteling lager dan 20 procent, komen in die snelle procedure terecht. Als die afgelopen is, na maximum 12 weken, kunnen ze dan al teruggestuurd worden. Op die manier wil Europa de aanvragen van 120.000 mensen per jaar snel kunnen afhandelen. 

Professor Ruud Koopmans, een Nederlandse socioloog gespecialiseerd in migratie, stelt zich in "De afspraak" vragen bij het akkoord. "Er zijn geen overeenkomsten met de landen van herkomst", klaagt hij aan. "Dus waar moeten de mensen die worden teruggestuurd dan naartoe?" 

Maar er wringt nog iets aan het Europese asielbeleid, vindt Koopmans. Volgens hem is het Europese asielbeleid het "dodelijkste migratiesysteem ter wereld", hij schreef er een boek over getiteld "Asielloterij". In "De afspraak" legt hij uit waar die titel precies op slaat: "Europa biedt enkel bescherming aan mensen die zich aanmelden aan de buitengrenzen. Maar voor ze die grenzen bereiken, moeten vluchtelingen duizenden kilometers afleggen. Duizenden mensen sterven jaarlijks op zee of in de Sahara tijdens die tocht." 

Volgens Koopmans werkt het Europese beleid ook mensenhandel in de hand. "Vluchtelingen zijn afhankelijk van mensensmokkelaars aan wie ze vaak 5.000 tot 10.000 euro moeten betalen. Onderweg naar Europa riskeren ze niet alleen te sterven, maar ook beroofd te worden of verkracht te worden. Daarenboven zijn het enkel de jonge, sterke mannen die het halen, de zwaksten blijven achter."

Om ook die zwaksten te helpen, doet Koopmans in zijn boek "Asielloterij" een opvallend voorstel. Hij pleit ervoor dat Europese landen, in de landen waar de nood het hoogst is, een screening gaan doen welke vluchtelingen recht op asiel hebben. "We moeten de meest kwetsbare vluchtelingen zelf met het vliegtuig gaan halen", verduidelijkt hij in "De afspraak".

Op dit moment gebeurt dat al op kleine schaal, re-settlement heet dat dan. 71 mensen kwamen vorig jaar via die procedure naar België. Dat kan beter, denkt Koopmans: hij spreekt over zo'n 350.000 vluchtelingen per jaar voor de hele Europese Unie, het aantal mensen dat de EU gemiddeld jaarlijks erkent als vluchteling.

Hij heeft het dan bijvoorbeeld over Syriërs die op de vlucht zijn voor oorlog en daardoor beland zijn in landen als Turkije, Jordanië of Libanon. Waarom moeten zij van daaruit nog een levensgevaarlijke tocht afleggen naar Europa, als Europa ze daar zelf kan komen halen, vraagt hij zich af. 

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V), die voor ons land mee aan de Europese onderhandelingstafel zat, erkent dat er nog geen dergelijke overeenkomsten zijn, maar dat daaraan gewerkt wordt. Volgens haar kan ook op dat vlak eindelijk een doorbraak geforceerd worden, omdat de lidstaten niet meer apart hoeven te onderhandelen nu er een Europees akkoord werd bereikt.

Ze begrijpt ook vanwaar het idee van Koopmans komt om mensen zelf naar Europa te brengen, maar benadrukt dat er altijd een degelijke grensprocedure nodig zal blijven om illegale migratie tegen te gaan. Geen enkel voorstel zal dat kunnen tegenhouden.