"Speedy trial" of niet? Waarom ex-president Trump er alle belang bij heeft de rechtszaak tegen hem te rekken

"De discussie zal nu gaan over wanneer de rechtszaak zal plaatsvinden", vatte VRT NWS-correspondent in de VS Björn Soenens de hele heisa rond de federale rechtszaak tegen oud-president Donald Trump samen. Die wordt ervan beschuldigd vertrouwelijke documenten bewust te hebben achtergehouden na zijn vertrek uit het Witte Huis. 

Hij moet zich, samen met zijn persoonlijke assistent Walt Nauta, verdedigen tegen maar liefst 37 aanklachten. Op sommige van die aanklachten staat tot 20 jaar cel. Speciaal aanklager Jack Smith beloofde alvast een "speedy trial", een spoedig proces, omdat dat "in het algemeen belang" is. 

"Maar zal dat gebeuren vóór er bekend is wie de presidentskandidaat is van de Republikeinen en vóór er verkiezingen komen? Of wordt dat er overheen getild?", zo legt Soenens de vraag van 1 miljoen op tafel. "Want als hij wordt verkozen als Republikeinse kandidaat en het proces vindt dan pas plaats na de verkiezingen van 5 november 2024, wat gebeurt er dan als hij ook verkozen wordt als president? Is er dan nog een rechtszaak?"

Een "speedy trial" houdt volgens de Amerikaanse wet in dat de zaak binnen de 70 dagen van start moet gaan. Dat zou betekenen dat de rechtszaak nog voor het einde van de zomer zou kunnen plaatsvinden. Alleen: dat "recht op een spoedig proces" beschermt de beklaagde, niet de aanklager. 

"Beklaagden vragen wel vaker om af te zien van die spoedige behandeling, omdat ze zich anders niet voldoende kunnen voorbereiden op hun proces", zegt Jonathan Turley, professor rechten aan de George Washington-universiteit, in USA Today. "Het zou voor het Trump-team juridische waanzin zijn om níét af te zien van dat recht."

Los daarvan hebben de advocaten van Trump nog veel meer kansen en mogelijkheden om de zaak op de lange(re) baan te schuiven. Zo gaat de zaak over geheime documenten, waardoor de advocaten eerst ook officieel toelating moeten krijgen om die te kunnen inkijken. Twee dingen liggen daarbij in de weegschaal: staatsgeheimen en staatsveiligheid versus het recht van Trump om zich afdoende te verdedigen tegen de aanklachten die op tafel liggen.

"In geen enkele zaak die ik had waarbij geheime informatie betrokken was, hadden we een 'spoedig proces'", zegt advocate en voormalig federaal aanklager Stephanie Siegmann aan het persagentschap Reuters. Meer nog: dat vrijgeven van die documenten zou zelfs nog een jaar in beslag kunnen nemen, denkt zij.

Trumps juridische team moet bovendien nog worden (her)samengesteld, want twee van zijn advocaten namen vorige week ontslag. Dat team zal vervolgens wellicht ook elke andere juridische truc uitputten om de echte start van de zaak uit te stellen tot ten vroegste november van dit jaar. 

"Het ministerie van Justitie volgt al lang de regel dat er geen acties mogen worden ondernomen die verkiezingen zouden kunnen beïnvloeden", zegt Turley. "Over het algemeen beschouwen juristen dat als een regel die ingaat vanaf 90 dagen voor de verkiezingen." 

Begin november zitten we binnen die 90 dagen voor de eerste Republikeinse voorverkiezingen. Is de zaak tegen Trump dan nog niet gestart, dan zouden zijn advocaten dus kunnen argumenteren om die over de presidentsverkiezingen van november 2024 heen te tillen.

Zelfs als het proces wel spoedig kan starten, lijkt het voor juridische experten onwaarschijnlijk dat alle mogelijkheden voor Trump om in beroep te gaan uitgeput zullen zijn vóór de verkiezingen van 2024.

En wat als Trump wel veroordeeld wordt, maar toch verkozen wordt tot president? Kan hij zichzelf dan gratie verlenen? Ook daarover heerst debat onder kenners. Geen enkele Amerikaanse president heeft dat ooit geprobeerd. De kans is groot dat dat als ongrondwettelijk zal worden beschouwd. Maar zelfs zonder gratie kan Trump als president druk uitoefenen op de mensen die hijzelf aanstelt bij het ministerie van Justitie om de zaak alsnog te laten vallen.

En zo lijkt het erop dat vooral de stem van de kiezer, bij de Republikeinse voorverkiezingen en misschien later ook bij de presidentsverkiezingen, de belangrijkste factor zal zijn die het lot van Trump zal bepalen. Of zoals het magazine The Atlantic het analyseert: "Als hij verkozen wordt, zal hij argumenteren dat de kiezers een legitiemer verdict hebben uitgesproken dan dat van eender welke jury."