Na verwoestende brand in Gent: wat moet je doen als er brand uitbreekt? En hoe hou je het risico zo klein mogelijk?

Een zwartgeblakerde voorgevel, kapotte ramen en veel bloemen en kindertekeningen. Het is het trieste overblijfsel van het drama dat zich maandag in de Gentse Bloemekenswijk afspeelde. Een meisje van 9 maanden, een jongen van 4 jaar en hun vader van 25 overleefden de hevige brand niet. De moeder ligt zwaargewond in het ziekenhuis. Hoe de brand precies ontstaan is, is nog niet geweten. Wel zeker is dat het een tragisch ongeval is. Van kwaad opzet is allerminst sprake. 

Het verhaal laat niemand onberoerd, maar het is helaas geen alleenstaand geval. Dit jaar staat de teller al op 29 doden - onder hen ook 3 kinderen - en 23 zwaargewonden bij woningbranden. Een cijfer dat in lijn ligt met de voorbije jaren. Sinds 2014 zien we geen of nauwelijks verbetering. 

En opvallend: in Nederland liggen de cijfers - ondanks een hoger inwonersaantal - een pak lager, bewijzen de statistieken. 

"In Nederland wonen ze veel compacter, dus ze hebben minder rookmelders nodig om toch sneller verwittigd te worden dat er een brand woedt. Bij onze noorderburen wordt er daarnaast veel meer ingezet op preventie", klinkt het bij Tim Renders, die al jaren brandpreventieadviseur is. 

Hetzelfde klinkt bij de Brandweerzone Centrum in Oost-Vlaanderen op Twitter. "Een brand vlak bij de brandweerkazerne. En toch te laat. De brandweer rouwt om het verlies van de 3 jonge mensen die maandag stierven bij een brand in Gent. De brandweer is elke dag bezig met vuur. Jij waarschijnlijk niet. Toch vragen we om eens goed na te denken over wat er kan gebeuren. Brandveiligheid gaat over kennis en hier en daar een andere gewoonte."

Die preventie is het beste wapen als het over brandveiligheid gaat. Rookmelders zijn van levensbelang. Letterlijk. "De strijd tegen brand, is een strijd tegen snelheid. Hoe sneller je een brand opmerkt, hoe meer tijd je hebt om te vluchten." Een grote misvatting is overigens dat we wel wakker zullen worden van de brandgeur. "Fout", stelt Renders met klem. "'s Nachts werkt onze neus niet, dus je zal niet wakker worden. En zelfs overdag kan je volledig verrast worden, zoals het tragische ongeluk in Gent bewijst. Daarom zijn rookmelders zo belangrijk." Bij de brand in Gent heeft het parket nog niet kunnen bevestigen of er rookmelders hingen of niet.

Tel straks maar eens in je woning hoeveel rookmelders er hangen. Geen? Eentje in de gang? Eentje op elke verdieping, zoals wettelijk verplicht is? En eigenlijk is dat nóg te weinig, benadrukt Renders. Hij raadt aan om er in elke kamer - en zeker in elke slaapkamer - eentje te hangen. "We doen het echt heel slecht. Stel: er breekt brand uit in je slaapkamer. Er hangt alleen een rookmelder in de nachthal. Als de rook daar gedetecteerd wordt, is het helaas al te laat en wordt het veel moeilijker om nog te vluchten."

In de badkamer en de keuken moet je dan weer geen rookmelder hangen. "Belangrijk om te weten is dat zo'n rookmelder geen onderscheid maakt tussen rook en stoom, denk aan kookvocht of stoom van de douche. Op zich is dat niet erg, maar als we een rookmelder in de badkamer hangen, dan gaan we elke dag een vals alarm krijgen." En dus is Renders' raad: hang de rookmelder net buiten de badkamer. Ook belangrijk om te weten is dat de batterij van zo'n melder niet tegen temperaturen onder de 4 graden Celsius en boven de 38 graden Celsius kan. Daarom is ook bijvoorbeeld de veranda of de garage niet altijd zo'n goed idee. 

Het is ook belangrijk om je bewust te zijn van de gevaren. "Mijn grootouders zouden alle stekkers uittrekken als het onweerde, of als ze een daguitstap deden. Nu doen we dat enkel nog als we op vakantie vertrekken." En, het klassieke voorbeeld: laad zo weinig mogelijk apparaten 's nachts op, of het nu gaat over een gsm of over een elektrische fiets. 

Daarnaast raadt Renders aan om op voorhand na te denken over een vluchtplan. "We doen dat op school, we doen dat op het werk, maar thuis bespreken we dat niet. Spreek af waar je naartoe gaat, waar je afspreekt. Daarbij is het belangrijk om ook een aantal dingen in acht te nemen: 

• Zorg ook dat er een zaklamp op de slaapkamers ligt, want bij een brand kan het pikkedonker zijn. 
• Vergewis je er ook van dat er geen wasmanden, boekentassen... op de trap staan. Op de weg naar buiten kan dat een groot obstakel zijn. 
• Steek ook altijd een sleutel op de deur. Het gebeurt helaas maar al te vaak dat mensen net niet buiten geraken. 

Vroeger zei men dat je 17 minuten de tijd had om uit je woning te geraken als er brand uitbrak, tegenwoordig is dat slechts 3 minuten. Een groot verschil - en dat hangt samen met de materialen in ons huis en het feit dat we nu veel meer elektrische toestellen hebben. "Al moet het wel een beetje genuanceerd worden, het hangt natuurlijk af van hoe de brand start, welke brandbare materialen er in de buurt zijn. Het is bijvoorbeeld een groot verschil of de batterij van je fiets vuur vat of de koelkast begint te smeulen. In het eerste geval zal de brand veel sneller en krachtiger starten."

"Maar eigenlijk draait het altijd rond hetzelfde: rookmelders, rookmelders, rookmelders. Dat geeft de grootste kans om weg te geraken. Het grootste gevaar bij een brand zijn niet de vlammen, maar wel de rook - en de kans op verstikking."

• Woon je in een huis? Probeer zo snel mogelijk naar buiten te gaan. Probeer op je weg naar buiten zoveel mogelijk deuren te sluiten, dan heeft de brand minder kans zich te ontwikkelen. Als het niet lukt om naar buiten te gaan, ga dan naar een kamer en hou de ramen en de deur daar toe. Natte handdoeken voor de deur of over jezelf helpen helaas niet, benadrukt Renders. Ook onder de douche gaan staan, heeft geen zin. 
• Woon je in een appartement? Als het in jouw appartement brandt, moet je ook meteen naar buiten. Als het niet brandt in jouw appartement en in de hal hangt rook is de raad om binnen te blijven. "Dat noemen we de stay in place, blijf achter een andere deur. In 99 procent van de gevallen moeten mensen blijven zitten. Als de brandweer de brand dan blust, is het gevaar ineens weg. Het is wel belangrijk dat de hulpdiensten weten waar er nog allemaal mensen zitten."
• Bel de 112 pas als je zelf buiten bent. Geef zoveel mogelijk details, over mensen die nog binnen zijn. Ga ook altijd naar de voorzijde van je huis, want daar komt de brandweer toe. 
• Laat de brandblussers voor wat ze zijn. "De vraag die je je daarbij moet stellen: ben ik daarvoor opgeleid? Als het antwoord "nee" is, dan is een brand niet het moment om te oefenen. Kleine blusmiddelen zijn fantastisch, maar alleen als je weet hoe je ze moet gebruiken.