Een team van Britse en Amerikaanse onderzoekers is er naar eigen zeggen in geslaagd om “menselijke embryo-achtige modellen” te maken door telkens één embryonale stamcel te herprogrammeren. Die “embryo-achtige modellen” lijken “zeer goed” op natuurlijk gegroeide embryo’s van iets meer dan veertien dagen oud. Of ze ook verder zouden kunnen uitgroeien tot baby’s is onduidelijk.

De structuren hebben nog geen begin van een brein of een kloppend hart, maar bevatten wel cellen die normaal de placenta, vruchtzak en embryo zelf gaan vormen. Er is geen wettelijk kader om de embryo’s verder te laten ontwikkelen en het zou illegaal zijn om ze bij een mens in de baarmoeder in te planten.

Bij eerdere proeven van dezelfde en van Israëlische onderzoekers, konden stamcellen van muizen ontwikkelen tot embryo-achtige structuren met het begin van een brein, een kloppend hart en darmen. Ze leken na acht dagen zo goed als identiek aan natuurlijke embryo’s, maar toen ze ingeplant werden in de baarmoeders van muizen, overleefden ze niet. Ook door Chinese wetenschappers ontwikkelde synthetische embryo’s uit cellen van apen, ontwikkelden na hun inplanting in de baarmoeders van apen niet verder dan enkele dagen.

Het is onduidelijk of die problemen technisch van aard waren, of een fundamentelere biologische oorzaak hadden.

“Geen leven creëren, verlies voorkomen”

Professor Magdalena Żernicka-Goetz van de universiteit van Cambridge en het California Institute of Technology stelde het werk woensdag voor op een conferentie van de International Society for Stem Cell Research in Boston. Volgens haar is het doel niet om leven te creëren, maar om het verlies van leven te voorkomen.

Het werk roept ethische en juridische vraagtekens op. Zo bestaat in de meeste landen, waaronder het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, nog geen specifieke wetgeving rond synthetische embryo’s. Volgens de wetenschappers kan hun werk echter belangrijke inzichten bieden in genetische afwijkingen en de biologische oorzaken van herhaalde miskramen.

De synthetische embryo’s zouden vooral kunnen helpen om de periode te begrijpen tussen de eerste veertien dagen – de termijn tot wanneer embryo’s gecultiveerd mogen worden – en de latere zwangerschap, waarover onderzoekers nu alleen informatie kunnen inwinnen door scans of gedoneerde embryo’s. Er zou inzicht verkregen kunnen worden in die vroege ontwikkeling, en wat daarin verkeerd kan gaan, zonder echte menselijke embryo’s te hoeven gebruiken. Volgens Żernicka-Goetz lopen de meeste zwangerschappen, zeker tijdens ivf-trajecten, verkeerd in die ontwikkelingsfase waarvan nu een synthetisch equivalent is ontwikkeld.