Christine and the Queens: ‘Madonna zei: ‘Je bent gek, met je hele idee voor die plaat en daarom doe ik mee’’

Ik zit al op de trein naar Brussel, op weg naar het hotel waar het interview plaatsvindt, als ik een sms krijg: de platenfirma vraagt me om vandaag de naam ‘Red’ te gebruiken, kort voor Redcar. Tevoren was me ook al gevraagd of de focus kon liggen op de muziek en niet op zijn status van trans man. Maar het ene kan onmogelijk los worden gezien van het andere. Paranoïa, Angels, True Love is volgens de bio – waarin overigens nog wel de naam Chris wordt gebruikt – geïnspireerd door het toneelstuk Angels in America van Tony Kushner, over de aids-epidemie in de gayscene van de jaren 80. Maar Red maakte er een onmiskenbaar persoonlijke plaat van, één waarop hij rouwt om zijn in 2019 overleden moeder én de man omarmt die hij altijd al was. De muziek reikt van wulpse r&b (met een bijzondere gastrol voor Madonna!) tot soul-met-strijkers en religieus getinte gezangen. Red wacht me op in de donkere bar van het hotel, de haren met gel naar achteren gekamd – ik kan niet anders dan aan Dorian Gray denken.

Je vorige plaat, Redcar les adorables étoiles (prologue), kwam uit in november 2022, maar eigenlijk was Paranoïa, Angels, True Love toen al klaar.

Red: “Ik was er drie jaar geleden al aan begonnen, toen ik de ingeving kreeg voor die imposante titel. Eerst dacht ik nog dat het een gewone plaat zou worden, maar gaandeweg ging ik zo diep dat ik een nieuwe vorm nodig had: het werd een soort opera, een conceptplaat over liefde en verlies.

“De opnames waren een heftige periode. Ik ben naar Los Angeles getrokken – dat moest met een omweg via Mexico, het was midden in de pandemie – om te werken met Mike Dean (producer van o.a. Kanye West, Lana Del Rey en Drake, red.). Daar in L.A. zag ik mijn vrienden niet meer en onderhield ik amper nog sociale contacten, ik was alleen maar geobsedeerd door mijn songs. Ik ging zodanig op in de muziek dat ik op een gegeven moment écht paranoïde aan het worden was – ik lééfde in de opera die ik in mijn hoofd hoorde.

“Daarna schreef ik heel snel Redcar les adorables étoiles: die plaat was een ontlading, een vliegtuig waarmee ik zo snel mogelijk moest landen om weer vaste grond te raken. Dat ze als eerste uitkwam, was een keuze van de platenfirma – het was een toegankelijkere popplaat.”

Midden 2022, vlak voor de release van Redcar… maakte je jezelf kenbaar als man: ‘Je me genre au masculin.’ In 2018, ten tijde van je tweede plaat Chris, had je op het podium al het androgyne personage Chris neergezet. In hoeverre was dat alter ego een noodzakelijke ‘proloog’?

Red: “Ik heb altijd de waarheid getoond op het podium: de personages in mijn muziek waren op dat moment telkens mijn ware ik. Maar daarbuiten loog ik mezelf en het publiek wat voor. Lange tijd was ik een lafaard: ik maakte mezelf wijs dat mijn personage op het podium maar tijdelijk was. Ik stond er als man, maar dat lukte me enkel via de muziek. Zodra ik van het podium stapte, werd ik weer bang. In L.A. drong eindelijk tot me door dat mijn waarheid al die tijd in mijn kunst had gelegen, en dat was heftig. Ik heb therapie nodig gehad om dat te verwerken.”

Wat was in L.A. dan het grote keerpunt?

Red: “In het eerste nummer dat ik voor de plaat heb geschreven, ‘We Have to Be Friends’, zing ik: ‘Don’t you say no to me again / Cause you know we have to be friends’. Het was alsof het me werd gedicteerd door iets wat wijzer was dan ikzelf. Die song zei me dat ik nu maar eens bevriend moest worden met wie ik écht ben.

“Het is een cliché dat de singer-songwriter zichzelf leert kennen via zijn of haar songs. Maar in mijn geval is het heel erg van toepassing: mijn muziek is altijd slimmer geweest dan ikzelf.”

Lang voor Christine and the Queens verborg je je al graag achter alter ego’s: op het lyceum van Nantes hielp je je klasgenoten door in hun plaats liefdesbrieven te schrijven.

Red: “Ja, als een soort Cyrano de Bergerac (lacht). Het is lang makkelijker voor me geweest om me te verschuilen achter een façade. Maar nogmaals: ik heb altijd mijn hart geopend in mijn werk, mijn muziek is altijd eerlijk geweest.”

Op Redcar les adorables étoiles stonden vooral nummers in het Frans, op Paranoïa, Angels, True love zing je in het Engels. Wat is voor jou het verschil?

Red: “Ik zie heel verschillende landschappen in mijn hoofd als ik in het Frans of in het Engels zing. Frans is mijn moedertaal, ik ken alle nuances ervan, het is ook de taal waarin ik lees. Engels symboliseert voor mij vrijheid en speelsheid. Omdat ik die taal veel minder beheers, schrijf ik naïever in het Engels, ik kan er oprechter in zijn. Maar ik heb de beide talen nodig om in balans te blijven.

“Frans is ook de taal van mijn verleden, van mijn geweten.”

In april 2019 is je moeder Martine Letissier onverwacht overleden, in de week tussen je twee sets op het Amerikaanse muziekfestival Coachella. ‘I miss my mother’, zing je in ‘Tears Can Be So Soft’, een van de sterkste songs op Paranoïa, Angels, True Love. Heb je gewacht tot haar dood om je te outen als man?

Red: “Ja, en daar was alleen maar pure liefde mee gemoeid. Mijn moeder zag me nu eenmaal als haar dochter Héloïse, zo heeft ze me opgevoed. Ik hield en hou van mijn moeder, ik wilde haar niet kwetsen. Maar mijn liefde voor haar is sinds haar dood ook geëvolueerd. Mijn zwak voor poëzie heb ik van haar, zij leerde me de gedichten van Christian Bobin en Philippe Jaccottet kennen. Ze hield van bloemen en van kunst – ik ben er zeker van dat ze mijn nieuwe plaat prachtig zou hebben gevonden.”

Je groeide op in Saint-Sébastien-sur-Loire, een buitenwijk van Nantes. Wordt de beste muziek niet geboren in suburbia, waar weinig te doen is? Waar verveling jonge mensen doet ontsnappen in hun verbeelding?

Red: “Er zat zeker een voorstedelijke melancholie in mijn jeugd, waarin ik me nog steeds graag verlies. Die melancholie gaf me de ruimte om na te denken. Ik zie ook graag suburbiaanse zonsondergangen: ze zijn vaak erg oranje en contrasteren mooi met het alomtegenwoordige beton. Als ik aan de soundtrack bij die zonsondergangen denk, kom ik uit bij Massive Attack, Radiohead en Björk – ik ben een hele tijd geobsedeerd geweest door Vespertine. Maar verveling heb ik nooit gekend. Goeie muziek kan ook overal ontstaan, denk ik.”

Je eert op Paranoïa, Angels, True Love Marvin Gaye. In de song ‘Marvin Descending’ zing je: ‘He knows how I feel’.

Red: “Marvin Gaye bewonder ik om het gemak en de gratie waarmee hij zingt, als een vogel die zijn lied brengt. Misschien is dat wel de meest accurate omschrijving van wat ik de beste muziek vind: het moet moeiteloos klinken, als een ontlading – vooral níét als een inspanning.”

MOEDER MADONNA

Begin 2021 mocht je als gast opdraven in de song ‘New Shapes’ van Charli XCX, samen met de trendy hyperpopster Caroline Polachek. Op Paranoïa, Angels, True Love haal jij dé onvervalste Queen of Pop binnen: niemand minder dan Madonna is de verteller in songs als ‘Angels Crying in My Bed’ en ‘I Met an Angel’. Madonna als personage in jouw magnum opus: hoe heb je haar zover gekregen?

Red: “Ik wist dat ik in sommige songs een verteller wilde, een ambivalent wezen met een stem als die van Laurie Anderson in ‘O Superman’. Een gelaagde, buitenaards klinkende, almaar abstracter wordende stem – dat je niet weet of het nu de stem van je eigen moeder is of die van Maria, de moeder van God.

“Toen Mike en ik aan het nummer ‘Angels Crying in My Bed’ werkten, gingen we als opgewonden tieners op het internet op zoek naar computergegenereerde stemmen. Toen ik opperde dat Madonna een goeie stem zou zijn – haar films heb ik nooit gezien maar ik heb haar altijd een goeie actrice gevonden in haar songs – pakte Mike meteen de telefoon en facetimede hij haar. Dat is Amerika: ze doen de dingen daar graag snél. Ook Madonna besliste in een oogwenk: ‘Je bent gek, met je hele idee voor die plaat,’ zei ze, ‘daarom doe ik het.’ Nog diezelfde avond sprak ze haar teksten in.

“Het is allemaal in één nacht gebeurd. Ik kan dat zelf nog altijd moeilijk geloven, Madonna die mijn Gena Rowlands was, die zich door mij liet regisseren. Maar ze begréép het.”

Madonna verloor haar moeder Madonna Louise Ciccone aan borstkanker toen ze zelf amper 5 was. Heb je het met haar over het verlies van jouw moeder gehad?

Red: “Dat is pas gebeurd toen we elkaar na de opnames op een rustig moment face to face ontmoetten. We hebben het over het verlies van onze moeders gehad. Rouw is een individuele reis, iedereen rouwt op zijn of haar manier. Het is ook een gedwongen reis, wat ze alleen maar bemoeilijkt. Maar ik denk wel dat rouwenden elkaar herkennen, aan die dierlijke afdruk van verlies die we nu eenmaal dragen. Tijdens dat gesprek met Madonna dacht ik vooral: jij hebt het overleefd – de liefde en jij hebben het overleefd. Maar ze blijft, net als ik, wounded flesh.”

Is Madonna een artistieke moederfiguur voor je? Ze was ook een meester van de metamorfose.

Red: “Ik noem haar liever mijn sensei, mijn lerares gevechtskunst. Ik ontdekte haar met de documentaire Madonna: Truth or Dare uit 1991 – dankzij het internet, want zelf ben ik geboren in 1988. Madonna is een volleerde, felle dichteres die popmuziek van meet af aan begreep als een vehikel voor emancipatie. Ze doorbrak grenzen voor alle vrouwelijke artiesten na haar, niemand in de popmuziek heeft het patriarchaat harder aangevallen dan zij. Haar plaat Erotica beschouw ik als pure kunst.”

Stromae, in wiens voorprogramma je nog hebt gestaan, heeft nu om gezondheidsredenen een volledige tournee geannuleerd. Eind vorig jaar liet jij in interviews rond Redcar les adorables étoiles optekenen dat je wilde stoppen met optreden. Wat was er toen aan de hand?

Red: “Uiteindelijk bleek dat ik té verslaafd ben aan muziek en optreden om te stoppen. Maar ik heb bij momenten gedacht dat ik het niet meer aankon. Het voortdurende oordeel van de wereld, de manier waarop men je altijd in een vakje probeert te stoppen, de negatieve commentaren online toen ik naar buiten kwam als man… Ik heb lange nachten gekend waarin ik het niet meer zag zitten. Maar ik hou ook zoveel van muziek dat ik elke nieuwe ochtend besefte: ik kan dit nog niet loslaten. Ik lééf voor de chemie met mijn publiek. Tegenover de muziekindustrie sta ik in een voortdurende kungfuhouding, maar die industrie zal nooit aan mijn verstandhouding met het publiek kunnen raken.

“Door écht te blijven, geef je als artiest iedere keer het beste antwoord. Ik vind de eerlijkheid van Stromae daarom fantastisch: al vroeg in zijn carrière had hij door dat je moet kiezen voor zelfzorg en zelfbehoud. Er is nu eenmaal een verschil tussen wat mensen van je verwachten en wat je hun kunt geven. Voor de generatie van Amy Winehouse was dat nog anders: zij zat erg vast in een systeem waarin ze niet mocht stoppen.”

Redcar is een verwijzing naar de rode auto’s die je in Los Angeles overal zag na de dood van je moeder. Eerlijk: ik dacht eerst dat het een eerbetoon was aan de ‘Little Red Corvette’ van Prince, die ook graag van naam veranderde.

Red: “Er zijn ook heel wat rappers – Kanye West, Puff Daddy, Snoop Dogg… – die in de loop der jaren hun naam hebben veranderd, soms zelfs meerdere keren. Maar voor Prince volstond zelfs de taal niet meer om uit te drukken hoe hij zich voelde, hij werd op een gegeven moment een symbool: prachtig.”

Je platenfirma noemde je in alle mails over je nieuwe plaat nog Chris, en vanochtend stuurde ze me een sms: ‘Chris wordt het liefst aangesproken als Red.’ Die zin alleen al: je kunt toch moeilijk ontkennen dat je mensen in de war brengt?

Red: “Ja, en daarom moet ik nog preciezer en duidelijker zijn over de evolutie die ik doormaak. Ik heb nooit voor de lol zomaar personages gecreëerd. Ik bén een man, met verschillende namen. Net als de farao’s vroeger, die vijf namen hadden. Dat is nu eenmaal verwarrend in een maatschappij die van specificiteit houdt en je graag met één naam brandmerkt.”

Paranoïa, Angels, True Love heeft een opmerkelijke hoesfoto, die evenveel kracht als kwetsbaarheid uitstraalt. Je staat erop als een halfnaakte, witgekalkte performer uit het butoh, expressief Japans danstheater.

Red: “Butoh-artiesten zijn zeer naakt, ze leggen haast hun botten bloot, hun ledematen worden rare vleugels. Ze zijn zwak en sterk tegelijk, baby en oude man in één. Zo zie ik mezelf nu ook.

“Ik trok voor de beelden naar Paolo Roversi, een fotograaf met wie ik al eerder heb samengewerkt en die ooit iets heel moois voor me heeft gedaan. De sessie was rond in twee uur – ik bewoog, hij schoot foto’s. We hadden een goed gesprek over rouw, ook hij heeft in zijn leven al veel mensen verloren.”

Maar wat was dat ‘heel mooie’ dat hij ooit voor je heeft gedaan?

Red: “Hij zag me meteen als een man. De eerste keer dat ik met hem werkte, observeerde hij me en zei hij: ‘Je zou je haar moeten knippen als Marlon Brando.’ Op dat moment had ik nog geen vrede met mezelf, dus dat voelde ongemakkelijk. Maar toen ik mezelf wel had geaccepteerd als man, keerde ik naar hem terug, omdat ik hem vertrouwde.”

Christine and the Queens op Werchter 2015, in de KluB C-tent, was een memorabel zweterig en energiek optreden. Acht jaar later is dat impulsieve van je begindagen vervangen door theatraliteit, kostuums en allerhande podiumattributen. Hoe zie je je show op Werchter 2023 en andere festivals deze zomer?

Red: “Meer rock-’n-roll. Darren King, de drummer op de plaat, gaat mee op tournee: een geweldige muzikant. Mijn vroegste shows waren inderdaad heel energiek, maar ook vrij minimalistisch. Nu wil ik echt de heupen losschudden. Het wordt allemaal weer meer een livegebeuren.

“Ik wil weg uit het poplandschap, het is te zeer besmet door het kapitalisme. Ik vraag nu de bescherming van de kerk van de rock-’n-roll om te kunnen zijn wie ik ben. En dat is: een man die geobsedeerd is door poëzie en liefde en muziek.”

Amen!

© Humo