Josephine Dapaah

Een hip restaurant in de hoofdstad. Het is vrijdagavond. Mijn negroni is nog halfvol als ik voor de derde keer afdaal naar de lagergelegen toiletten. Allebei bezet. ‘Dit mag echt niet te lang meer duren’, denk ik terwijl ik elke vezel in mijn lijf opspan. Als de deur eindelijk open gaat, waait een zwavelachtige walm me tegemoet.

Ik slik mijn walging in en stap haastig het hokje binnen. Maar dan valt mijn oog op de witte steen. Ontsierd door bruine vegen. Dit kan niet zijn. Dit hoeft niet zo te zijn. Ik kijk snel achterom. Mijn voorganger staat er nog. Doe ik het of doe ik het niet? ‘Excuseer, sorry, ik wil niet onbeleefd zijn maar wilt u dit even opkuisen alsjeblief?’, hoor ik mezelf vragen. Dan valt er een korte stilte. ‘Uh, euh, ehm, … ja’, stamelt ze. Om vervolgens het hokje in te lopen en te doen wat ik zelf absoluut niet wilde doen. ‘Ja sorry’, zeg ik nog eens.

Soms gaat het ook mis. Toen ik laatst aan een toilet bij een tankstation aan mijn voorganger vroeg of ze misschien, alsjeblief, even met de schrobber door de pot kon gaan, snauwde ze: ‘Wat denk jij wel? Trouwens, wie zegt dat ik het was?’ Einde discussie. Ik heb dan maar opgehouden tot op mijn bestemming. Want waarom zou ik aanvaarden dat een wc vuil is? ‘Wees altijd hoffelijk en galant, want je weet nooit wie je voor je hebt’, zo leerde ik thuis. Wel, je weet ook nooit wie er achter je komt. Blijkbaar is dat voor sommige mensen reden genoeg om je gat te vegen aan hygiënenormen.

Mijn aversie van vuile toiletten en het ongemak van mijn voorgangers zijn twee kanten van hetzelfde medaillon: kakschaamte. Ik wil niet weten wat iemand op die twee vierkante meter uitspookt en de meeste vrouwen willen ook niet dat anderen weten wat ze daar doen. Ja vrouwen. Volgens professor in de psychologie Nicholas Haslam hebben vooral vrouwen last van wat hij kakschaamte noemt. Niet omdat we drol intrinsiek vies vinden. Wel omdat het ons al vroeg werd aangeleerd. Meisjes zijn gemiddeld sneller zindelijk dan jongens, en ze leren al op vroege leeftijd dat ze niemand mogen lastigvallen of schofferen met hun lichaamsfuncties. Ik herinner me nog levendig hoe mijn meester in het vierde leerjaar een meisje in de klas het mikpunt van spot maakte omdat ze er eentje had laten vliegen.

Het is zoals Sara Albee samenvat in haar boek Poop happened! A history of the world from bottom up: ‘Als een jongen een scheet laat, dan lacht iedereen, inclusief de jongen. Als een meisje dat doet, staat ze voor schut.’ Wat niet wil zeggen dat mannen niet geplaagd worden door kakschaamte. Iedereen moet immers wel eens naar ‘het grote toilet’ om ‘nummer twee te lossen.’

Mijn vriend staat er geregeld van te kijken hoe ik, anders zo recht voor de raap, mijn woordenschat doorspek met eufemismen om het toch maar niet te moeten hebben over k.a.k. of d.r.o.l.

Als iemand, om wat voor reden dan ook, terloops laat weten dat hij of zij even naar het toilet moet, dan denk ik: ‘Ga gewoon. Ik hoef het niet te weten.’ Ik kan het niet horen en ik wil het niet zien. Hoe kan je in vredesnaam zo preuts zijn? Geen idee. Zit het niet in gewoon in je hoofd? Zeker en vast, maar de gevolgen zijn reëel. Te vuil? Dan ga ik niet. Te ‘geurig’? Moeilijk. Gelukkig kan ik snel plassen. Een grote boodschap in een onbekend toilet? Uitgesloten. Als ik nog maar denk dat iemand me zou kunnen horen, dan lukt het niet. Nee, ook thuis niet. In de vakliteratuur wordt deze sociale angst omschreven als het verlegen blaas- en darmsyndroom. Volgens Haslam speelt ons rigide idee van zuiverheid daar een belangrijke rol in. Vrouwen gaan niet naar het toilet. Het klinkt belachelijk als je het luidop zegt, maar de mythe is springlevend. In zijn boek schrijft Haslam dat vrouwen die zich op de werkvloer verontschuldigen voor een toiletbezoek, negatiever worden beoordeeld dan mannen. ‘Er is een dubbele hygiëne- en beleefdheidsstandaard waarbij vrouwen disproportioneel meer geacht worden om proper, geurloos en verzorgd te zijn.’ En dat is oneerlijk. Dus vrouwen, mannen, mensen, doe uw ding. Het zijn mijn zaken niet. Maar kijk alsjeblief één, twee of desnoods drie keer achterom voor je de pot dichtklapt want je weet nooit wie er na jou binnenstapt.

De dingen waarover we babbelen op een terras, bij een koffie of een glas wijn. Het leven en wat ons bezighoudt. In de blog Uit het hart geven we het een plaats.