De federale ministers en staatssecretarissen zullen de komende maanden op hun tong moeten bijten. Nu de verkiezingen in aantocht zijn, krijgen ze expliciet het verbod om kritiek te geven op standpunten en beslissingen van de regering. ‘Er zijn twee mogelijkheden’, staat er in de deontologische code die de ministerraad vrijdag op voorstel van premier Alexander De Croo (Open VLD) heeft goedgekeurd. ‘Ofwel de lijn van de regering volgen en zich onthouden van kritiek op beslissingen, ofwel ontslag aanbieden.’

Daarmee maakt deze code een ongeschreven politieke regel ineens wel heel officieel, namelijk dat ministers zich moeten schikken naar de compromissen waarmee de regering naar buiten komt. Dat is opmerkelijk op een moment dat ministers de ongeschreven regel heel vrij interpreteren. Denk aan de scherpe reactie van Groen-vicepremier Petra De Sutter op de Europese migratiedeal die ons land mee goedkeurde, of de ‘pauzeknop’ die De Croo zonder overleg bepleitte voor de Europese natuurherstelwet.

Dat de code er nu komt, heeft volgens regeringsbronnen niets met de huidige debatcultuur of de komende verkiezingen te maken. Het zou slechts gaan om het expliciet maken van de ongeschreven ‘algemene consensusregel’.

Dat kan wel gevolgen hebben: met deze code vallen de ministers, net als de parlementsleden, voortaan onder de bevoegdheid van de federale deontologische commissie. Die is samengesteld uit voormalige parlementsleden en ex-magistraten. Echte straffen kan die niet uitspreken, ze geeft louter adviezen.