Radiomaker Ward Bogaert ontdekt identiteitsfraude: "Ziekenfondsklevertje van mijn dochter gebruikt om illegaal Rilatine te kopen"

Al 79 dozen. Zoveel Rilatine werd er op naam van Wards dochter afgehaald. Belangrijk detail: ze neemt zelf geen Rilatine en heeft dan ook geen enkele keer de medicatie gekocht. Hoe kan het dan dat haar identiteit gebruikt wordt voor die aankopen? En zijn er geen strenge controles om valse voorschriften te ontdekken?

Onze collega Ward krijgt van de politie te horen dat er nog minstens twee andere mensen zijn van wie de gegevens gebruikt worden. "Meer wilden ze er ook niet echt over kwijt", vertelt hij. Het is voor de politie nog niet duidelijk hoe de dader aan een foto van een ziekenfondsklever raakte. Mogelijk werden ze uit een brievenbus van het ziekenfonds geplukt en gefotografeerd. "Zeker gaan we het nooit weten, natuurlijk." 

In principe moet je wel degelijk een identiteitskaart kunnen tonen om een medicijn af te halen. En sinds 1 januari 2020 moeten artsen medicijnen elektronisch voorschrijven. Dat voorschrift wordt dan op de identiteitskaart van de patiënt opgeladen. Op diens vraag is het wel nog mogelijk het elektronisch voorschrift af te drukken. Er mag dus eigenlijk alleen maar in uitzonderlijke gevallen nog met een handgeschreven voorschrift gewerkt worden. Bijvoorbeeld bij een oudere arts, die niet meer wil digitaliseren, of bij huisbezoeken.

Als apotheker kan je de arts wel contacteren bij een vermoeden van fraude met papieren voorschriften. Maar in dit geval rook bijna geen enkele apotheker onraad, ondanks de foto van het klevertje als enige identificatie én het valse voorschrift. In het geval van Ward ging de dader langs bij zeker een tiental verschillende apotheken, waardoor het lang duurde voor het misbruik naar boven kwam. 

Een apotheker heeft altijd je rijksregisternummer nodig. Daarmee kan die controleren of je recht hebt op een terugbetaling. "Eigenlijk hebben we altijd een identiteitskaart nodig, maar voor een handgeschreven voorschrift is het rijksregisternummer voldoende", vertelt apotheker Sophie Peeren uit Gent. Dat rijksregisternummer staat op je identiteitskaart, maar dus ook op de klevers van het ziekenfonds.

Daarom is het mogelijk dat een apotheker zo'n klevertje aanvaardt als bewijs. Zeker als er ook een voorschrift is. "Voor stimulerende of verdovende middelen zouden we er eigenlijk beter van uitgaan dat we echt de identiteitskaart nodig hebben", geeft Peeren toe. "Maar ja, als apotheker hebben we aan het rijksregisternummer genoeg."

Niemand lijkt een idee te hebben over hoeveel valse voorschriften er op dit moment in omloop zijn. In 2019 schatte het FAGG, het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten, dat er één vals papieren voorschrift om de drie dagen ontdekt werd. In werkelijkheid ligt dat aantal allicht hoger. Recentere cijfers zijn er niet omdat het FAGG naar eigen zeggen niet bijhoudt hoe vaak iemand melding maakt.

Voorschriften worden ook niet genummerd. Daarom is het bij diefstal onmogelijk om gestolen voorschriften te laten seinen. In het geval van Ward bleken de voorschriften gestolen bij een revalidatiearts uit het Gentse. "Maar er is geen enkele link met mijn dochter", verzekert Ward. "Niemand van mijn gezin is zelfs ooit bij die arts geweest." Hoeveel voorschriften er bij de arts gestolen zijn, is ook niet bekend.

Als je als arts merkt dat er voorschriften gestolen zijn, wordt er aangeraden dat te melden bij het FAGG. Maar die aangifte is niet verplicht en wordt bovendien niet opgevolgd, zo blijkt. "We mogen zoiets niet melden aan apothekers omdat we dan de gegevens van de arts moeten doorgeven", vertelt woordvoerster van het FAGG, Ann Eeckhout. Dat zou ingaan tegen de privacyregels. Het FAGG zegt dat het vanwege diezelfde privacyregels ook onmogelijk is om een gestolen identiteit te laten seinen bij apothekers. "We kunnen dus eigenlijk niets doen om ervoor te zorgen dat een gestolen identiteit of gestolen voorschriften herkend worden bij apothekers."

Eén apotheker moet toch iets verdachts hebben opgemerkt en contacteerde de politie. Daardoor ging de bal aan het rollen en werd het parket van Leuven ingeschakeld. Maar drie maanden later blijkt de zaak geseponeerd. "We hebben niet genoeg informatie om de dader te vatten", zegt Sarah Callewaert van het parket van Leuven. "Er zijn geen camerabeelden, dus de dader is voorlopig onmogelijk te identificeren." Ondertussen is er wel een link gelegd met een gelijkaardig dossier in Antwerpen, waar ook Rilatine werd afgehaald met een valse identiteit.

Nu de zaak dus zonder gevolg geklasseerd is, lijken Ward en zijn dochter in de kou te blijven staan. Amper vier dagen geleden werden er nog eens vier dozen Rilatine afgehaald. De identiteit van Wards dochter wordt dus nog steeds gebruikt. "Het idee dat er iemand rondloopt en zich voordoet als mijn dochter of een familielid van haar, is geen fijne gedachte", zegt Ward. 

Minister van Volksgezondheid, Frank Vandenbroucke (Vooruit), vindt dat het aan het parket is om met de criminele feiten aan de slag te gaan. "Apothekers kunnen het altijd melden indien ze een vermoeden van fraude hebben", laat hij weten in een schriftelijke reactie. "Het afhalen zonder identiteitskaart, zoals voor familieleden of iemand in de vriendengroep, is een dienstverlening die we niet willen veranderen." 

Hoe er dus een einde kan gemaakt worden aan deze identiteitsfraude is niet meteen duidelijk. "Zonder camerabeelden is de enige manier om dit te stoppen een betrapping op heterdaad", zegt Sarah Callewaert, woordvoerster van het parket van Leuven. "Maar daarvoor moet een apotheker die iets verdachts opmerkt, de klant ter plaatse houden en meteen de politie bellen."