Elke dag gaan zes bouwbedrijven failliet: ‘Nooit was huis aankopen voor jonge mensen zo onbereikbaar’

Een extra bureau voor thuiswerk, de heraanleg van een terras of een renovatie van een keuken - tijdens de coronajaren deden veel bouwbedrijven gouden zaken. Op de vastgoedmarkt sneuvelden records en klanten tastten diep in de buidel om hun projecten te realiseren. Vandaag blijkt dat de bomen zelfs voor de bouwsector niet tot in de hemel groeien. “Ik heb nooit eerder meegemaakt dat de aankoop van een huis voor jonge mensen zo onbereikbaar was”, zegt Wim Naessens van bouwbedrijf Nori in Waregem. Zijn firma is gespecialiseerd in ruwbouw, renovaties en technieken als sanitair of elektriciteit, maar ondanks dat brede aanbod wordt het lastiger om de orderboekjes te vullen. “Als we het enkel van de grote totaalrenovaties moesten hebben, konden we morgen de deuren sluiten”, vertelt hij.

De bron van de ellende ligt volgens Naessens in de eerste plaats bij de renovatieplicht die sinds begin dit jaar van kracht is. Wie een eengezinswoning of appartement met EPC-label E of F koopt, moet zijn pand binnen de vijf jaar na aankoop naar label D opkrikken. Die tijdslimiet zet kopers sterk onder druk. Een goedkope woning op de kop tikken en enkele jaren sparen om vervolgens stapsgewijs te renoveren, is door de nieuwe regeling plots een stuk minder evident. “Het totale kostenplaatje schrikt mensen af”, zegt Naessens.

Het is een probleem waarmee ook andere spelers in zijn sector kampen. De voorbije vijf maanden ging een recordaantal van 906 bouwbedrijven failliet. Bij de recentste bouwbarometer van Bouwunie gaf slechts de helft van de firma’s aan met winstgevende prijzen te kunnen werken, 44 procent moest zich tevreden stellen met een break-evenresultaat. Een derde van de bouwbedrijven had tijdens het tweede kwartaal van dit jaar ook minder werk dan in december en het tij lijkt niet meteen te keren. Elke dag doen zes bouwbedrijven de boeken dicht.

“Toch zijn er nog altijd meer bouwbedrijven dan een paar jaar geleden”, zegt Bouwunie-topman Jean-Pierre Waeytens. “Er is momenteel sprake van een pijnlijke correctie die eigenlijk te verwachten was.” Tijdens de pandemie probeerden aannemers een graantje van de Belgische bouwwoede mee te pikken en werden veel nieuwe bedrijven opgericht, maar vandaag liggen de kaarten op economisch vlak volledig anders. Sectorfederatie Embuild berekende dat de prijzen voor bouwmaterialen in 2022 gemiddeld met 10 procent stegen, met uitschieters als hout (+ 17,5 procent) en glas (+21 procent).

Door de oplopende hypothecaire rente twijfelen velen of ze hun project nog wel kunnen financieren. “Volgens onze bevraging willen zeven op de tien klanten hun woningbouw herbekijken of uitstellen”, zegt CEO van Embuild Niko Demeester. Het aantal vergunningen voor renovaties en nieuwbouwprojecten gaat volgens Statbel al een jaar lang in dalende lijn, het is logisch dat dat de bouwsector ook pijn doet.

De meeste bouwbedrijven die vandaag de deuren sluiten, zijn nog maar enkele jaren actief. Volgens de Bouwunie is het logisch dat in een sector met kleine marges en hoge volumes de firma’s met een beperkte financiële buffer sneller over de kop gaan bij moeilijkheden. Alleen waarschuwt Embuild ervoor dat de samenleving momenteel ook met de gevolgen van de afschaffing van de Vestigingswet te maken krijgt.

Sinds enkele jaren mag iedereen zomaar een bouwbedrijf opstarten zonder een bewijs van beroepskennis aan te brengen. Daardoor zijn er mogelijk ook meer spelers actief die onvoldoende zicht hebben op welke factoren belangrijk zijn om een succesvol bedrijf te leiden.

Demeester pleit er daarom voor om opnieuw enkele basisvoorwaarden in te voeren voor starters. “Een chirurgische ingreep onderga je toch ook niet bij een kwakzalver zonder diploma? Waarom zou je dat bij een van de grootste investeringen uit je leven dan wel riskeren?” Het is een gedachte waarmee de Vlaamse regering eveneens speelt. Minister van Werk Jo Brouns (cd&v) overweegt een kwaliteitslabel in te voeren.

De prijzen voor bouwmaterialen zijn ondertussen gestabiliseerd, maar het is moeilijk om in te schatten of de sector er op korte termijn weer bovenop zal komen. Zo zijn heel wat aannemers bezorgd over de implicaties van de fiscale hervorming die minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) op tafel legde. Het btw-tarief zou bij renovaties van woningen die ouder zijn dan tien jaar van 6 naar 9 procent stijgen, maar volgens Waeytens worden mensen op die manier net ontmoedigd om hun pand energiezuiniger te maken. “Het zou tot minder activiteiten voor onze aannemers leiden en het is bovendien slecht voor de klimaatdoelstellingen”, zegt hij.

Demeester ziet de toekomst wat rooskleuriger in. “De bouw was altijd al een cyclische sector: soms gaat het goed, dan weer wat minder. Er is geen paniek, maar alleen de bedrijven die financieel beter gestructureerd zijn kunnen deze dip overleven.”