(Ver)bouwen zonder vergunning? "In eerste instantie een enorme tijdswinst en een veel efficiëntere manier van werken”

Steven Lannoo: “Sinds september 2022 loopt in Rotterdam het initiatief ‘Architect Aan Zet’. Hierdoor maakt de stad het mogelijk om in een bepaald deel te bouwen of verbouwen zonder bouwvergunning. Zo kan men bepaalde projecten sneller realiseren en worden gemeentelijke instanties minder belast. De architecten krijgen er meer verantwoordelijkheid en moeten het volledige bouwproces opvolgen. Dat is momenteel in Nederland niet het geval. Een architect zijn job zit erop als het ontwerp klaar is.”

“Terwijl in ons land de architect zijn rol veel uitgebreider is en hij ook veel meer verantwoordelijkheden heeft tijdens de opvolging van het bouwproces en het controleren van de werken. Nederland wil dus eigenlijk meer richting onze manier van werken.”

Wanneer heb je een stedenbouwkundige vergunning (niet) nodig? Deze en nog vier andere vaak gestelde vragen omtrent vergunningen beantwoord.

“In eerste instantie een enorme tijdswinst en een veel efficiëntere manier van werken. Als België beslist om geen bouwvergunning te verplichten voor de bouw of renovatie van bepaalde woningen, dan winnen we op veel vlakken. Daarom adviseerden we de Vlaamse regering om een kijkje te gaan nemen in Rotterdam.”

“We lopen momenteel tegen een aantal dingen op. Zo zijn de huidige procedures moeilijker en wordt er van bouwheren en architecten meer gevraagd dan vroeger. We zijn ons bijvoorbeeld meer bewust van de droogteproblematiek, we moeten (ver)bouwen volgens bepaalde energienormen, … kortom we staan voor andere uitdagingen. Er is meer regelgeving bij gekomen en dat betekent ook meer werk.”

“Tegelijkertijd is er meer bouwactiviteit dan vroeger. We hebben nood aan 400.000 nieuwe woningen, maar de woningen die er nu al staan moeten ook gerenoveerd worden. De gemeentelijke instanties krijgen er dus een pak werk bij en moeten meer dossiers verwerken dan mogelijk is. Het is bijgevolg belangrijk om het vergunningsproces efficiënter te maken, maar wel zonder de doelstellingen overboord te gooien. Daarom kijken we naar het initiatief ‘Architect Aan Zet’. Niet om het 1 op 1 over te nemen, maar wel om eruit te halen wat voor ons land van betekenis kan zijn.”

De wet wordt strenger: woningen met label E of F moeten verplicht gerenoveerd worden naar label D binnen de vijf jaar.

“In Nederland passen ze dit momenteel toe op woningen waarover weinig discussie bestaat. Hiermee bedoel ik dus geen woningen in de oude stadskern, met een beschermd karakter. Voor dat type woningen moet de architect in overleg gaan met de ruimtelijke ordening."

“Het gaat om projecten waar er meer architecturale vrijheid is en waarmee de architect rekening moet houden met de voorschriften die er zijn. We denken dan vooral aan de zogenaamde twee-onder-een-kapwoningen, onze halfopen bebouwingen. Als je ervoor kan zorgen dat voor dit type woningen de hele vergunningprocedure wegvalt, dan bespaar je een hoop tijd en werk.”

“Absoluut niet. In eerste instantie lenen verbouwingen zich perfect voor het afschaffen van de vergunningsplicht. Gemeentelijke instanties krijgen enorm veel aanvragen, die ze niet op korte termijn verwerkt krijgen. Je zit daar dus met een soort van bottleneck."

“Door meer vergunningsvrij te gaan werken ontlast je die diensten en hebben ze meer tijd om zich te focussen op de ‘moeilijkere’ dossiers. Dossiers die complexer zijn dan een verbouwing volgens de bestaande voorschriften. Denk maar aan een oude fabriek die getransformeerd wordt tot een woonproject. Daar is dialoog tussen opdrachtgever, architecten, gemeente en buren onontbeerlijk.”

Lees ook: Hoge prijzen van bouwmaterialen schrikken (ver)bouwers af.

“Klopt. Maar als de insteek duidelijk is, dan kan je die verantwoordelijkheid bij een architect leggen. Architecten hier weten dat dialoog erg belangrijk is en dringen er bij de bouwheer op aan om langs te gaan bij de buren, de plannen mee te nemen en eventuele bezorgdheden weg te werken. Door daar op voorhand mee bezig te zijn, kan je problemen voorkomen."

“Dat is de opdracht die architecten nu in Nederland krijgen. Zij moeten de buren gaan betrekken en overleg organiseren. Tekent dan toch één van de buren protest aan, dan komt er een toetsing door de stad. Die drempel, om zelf in dialoog te gaan, is in ons land veel kleiner, waardoor we eigenlijk sneller op deze manier kunnen werken.”

“Iedere architect voelt vandaag de noodzaak om iets te doen aan de capaciteit van de gemeenten. Door vergunningsvrij te gaan werken, ontlast je hen en bespaar je geld en inspanningen. Ook bij de architecten. Dat is het belangrijkste waar wij, als architectenvereniging, op in moeten zetten. Maar tegelijk ook het moeilijkste."

“Daarnaast merken we dat architecten zeker bereid zijn om meer verantwoordelijkheid te nemen. En dan denk ik voornamelijk aan de kleinere architectenbureaus met particuliere opdrachtgevers.”

“Volgens ons is het belangrijkste om de bouwshift te doen slagen dat de verdichtingsprojecten sneller en makkelijk gerealiseerd kunnen worden. Nu verloopt dat heel lastig en stuit men op de ouderwetse manier van regels maken. Tijd vrij maken en de nodige capaciteit creëren bij de gemeenten kan zeker helpen. Vergunningsvrij (ver)bouwen maakt dus zeker deel uit van deze transitie.”

Bouwshift: Wat is de impact op jouw bouwgrond of plannen om grond te kopen?

“De grote uitdaging is: hoe gaan we definiëren op welke projecten dit van toepassing is en op welke niet. Vlaanderen moet daarvoor een kader opmaken en de gemeenten hebben dan de keuze om dat kader te aanvaarden of niet. Het zou natuurlijk een goede oplossing kunnen zijn voor een deel van de overbelasting."

“Maar dat is materie voor een regeerakkoord en zal dus in handen liggen van de volgende regering. Ons doel was om nu interesse te wekken, zodat we het op de agenda kunnen zetten voor de volgende regering. Bouwen zonder vergunning zal dus niet meer voor 2023 zijn.”

Lees meer op Livios.be:

Bouwvergunning nodig voor je zwembad of -vijver? Dit zegt de wet

Klimaatneutraal wonen tegen 2050: hoe haalbaar is dit?

Goede buren blijven na je verbouwing: zo pak je het aan