Hoe Pixar met ‘Elemental’ kwaliteit blijft maken, maar nu toch klappen krijgt: ‘Die ontslagen hebben er ingehakt’

Laat het aan Pixar over om alles om ons heen leven in te blazen. Na onder andere kinderspeelgoed (Toy Story), afvalverwerkende robots (Wall-E) en emoties (Inside Out) zijn nu ook de elementen aan de beurt in Elemental: een liefdesverhaal dat zich afspeelt in de hyperdiverse metropool Element City, waar aarde-, wind-, vuur- en waterwezens samenleven.

Het idee ontsproot decennia geleden al aan het kinderbrein van de inmiddels 45-jarige Peter Sohn. “Toen ik op school zat,” vertelt de New Yorkse regisseur ons in een videogesprek, “keek ik naar de tabel van Mendelejev. Die deed me denken aan de woontorens waartussen ik opgroeide, en waarin de meest diverse gezinnen samengepakt zaten. Ik verzon allerlei onnozele grapjes over elementen die buren waren.”

Het is niet moeilijk om dat kind vandaag nog te herkennen in Sohns ronde, vriendelijke gezicht – toenmalig regisseur Pete Docter modelleerde in 2009 de achtjarige padvinder Russell uit Up naar hem. Maar ondanks zijn eeuwig jonge uitstraling is Sohn een ancien bij Pixar. In 2000 begon hij onderaan de ladder bij de iconische animatiestudio, vandaag zetelt hij in de Brain Trust: een team van ervaren rotten die alle Pixar-projecten aan hun kritische oog onderwerpen.

Luiers verversen

Elemental is, acht jaar na The Good Dinosaur, zijn tweede film als regisseur, en zonder enige twijfel de meest persoonlijke die hij ooit zal maken. Sohn groeide op in New York als kind van Zuid-Koreaanse immigranten. Zijn vader had een kruidenierszaak in The Bronx, zijn moeder deed er de kassa. Hun werkdagen begonnen om vier uur ’s morgens en eindigden vaak pas om elf uur ’s avonds. “Ons hele gezinsleven speelde zich in die winkel af”, zegt Sohn. “Ik herinner me dat ik er de luiers van mijn kleine broer ververste.”

Dat Ember, het vurige hoofdpersonage in Elemental, opgroeit in de winkel van haar geïmmigreerde ouders, is dus allesbehalve toeval. Al was het oorspronkelijk niet Sohns bedoeling om een film te maken die zo dicht bij zijn eigen levensverhaal lag. Die keuze drong zich aan hem op in november 2015.

“Na de release van The Good Dinosaur kreeg ik telefoon van het lokale bestuur van The Bronx”, vertelt Sohn. “Ze waren trots op mij en wilden een ceremonie organiseren waarbij ik een woordje moest zeggen. Toen ik bezig was aan mijn speech, en mijn ouders in het publiek zag staan, werd ik emotioneel. Ik zag plots de tol van al dat harde werk op hun gezichten, en ik heb van dat moment gebruikgemaakt om hen te bedanken. Enkele dagen later was ik op het werk enkele ideeën voor een nieuwe film aan het pitchen. Maar toen ik tussendoor ook vertelde over wat me tijdens die ceremonie was overkomen, zei iedereen: ‘Maar Peter, dát is de film.’” Sohn combineerde zijn familiegeschiedenis met het elementenconcept uit zijn kinderlijke fantasie, en Elemental was geboren.

Wanneer Sohn vertelt over hoe hij zijn ouders dankte voor hun harde werk, doet dat zijn band met hen harmonieuzer klinken dan die werkelijk was, geeft hij toe. “Net zoals Ember in de film heb ik mijn ouders uiteindelijk leren begrijpen, en hun opofferingen leren waarderen. Maar de weg naar dat punt was lang en turbulent. Ik heb vroeger enorm tegen hen gerebelleerd. Toen ik jong was, begrepen geïmmigreerde ouders de waarde van kunst niet – veel minder dan nu. Ik moest knokken om mijn animatiedroom te mogen najagen.”

Doorheen zijn jeugd tekende Sohn in het geniep: zijn moeder, die wilde dat hij een “ernstige” stiel zou kiezen, had het hem verboden. Als ze tekeningen van hem ontdekte, verscheurde ze die. Maar Sohn hield vol, en kreeg uiteindelijk toch de zegen van zijn ouders. “Mijn vader veranderde van gedacht toen hij in zijn winkel in gesprek raakte met een animator. Hij vroeg hem zonder omwegen: ‘Hoeveel geld verdien jij?’ En toen hij het antwoord hoorde, keerde hij onmiddellijk zijn kar. (lacht) ‘Doe maar, jongen!’”

Aan zijn ouders heeft Sohn Elemental nooit kunnen tonen. “Ze zijn allebei overleden terwijl ik aan de film werkte”, zegt hij. “Gelukkig had dit project me wel een aanleiding gegeven om hen vragen te stellen die ik anders nooit had gesteld, bij wijze van research. Vragen als: ‘Waarom ben je uit Korea vertrokken? Hoe was het om je familie achter te laten en terecht te komen in een stad waar je een van de weinige Koreanen was?’ Het voelt helend om de film nu eindelijk uit te brengen. Het is heel emotioneel. Zelfs toen we op het Filmfestival van Cannes waren voor de wereldpremière van de film, zat ik vaak met mijn gedachten bij mijn ouders. Wat hadden zij van de film gevonden?”

Botte bijl

In Cannes had Sohn nochtans ook andere dingen aan zijn hoofd. Nauwelijks enkele dagen voor de première van Elemental werd bekend dat maar liefst 75 Pixar-werknemers aan de deur werden gezet. De ontslagen kaderen in een zware besparingsronde bij moederhuis Disney, dat Pixar in 2006 opkocht. Studiobaas Bob Iger wil 5 miljard euro snoeien, en gaat daarom met de botte bijl door zijn personeelsbestand. Dit jaar worden wereldwijd maar liefst 7.000 jobs geschrapt. En daarbij wordt dus ook Pixar niet gespaard.

Ooit was de animatiestudio ongenaakbaar, dankzij een haast eindeloze reeks bioscoophits. Maar de laatste jaren is Pixar zijn koning Midas-touch een beetje kwijtgeraakt. Het duidelijkste voorbeeld daarvan: Lightyear, de Toy Story-spin-off die spectaculair crashte in de bioscoop. Het productiebudget van 182 miljoen euro werd nipt terugverdiend, maar naar Pixar-normen is dat een blamage. In 2019 haalde Toy Story 4 met hetzelfde budget nog bijna een miljard euro aan de kassa op. Gevolg: op de lijst van 75 ongelukkigen die in mei afgedankt werden, stonden ook de namen van Angus MacLane en Galyn Susman, regisseur en producente van Lightyear. Hun ontslag stuurt een ontnuchterende boodschap uit: de tijd dat Pixar zijn mensen ruimte gaf om op hun bek te gaan, is voorbij.

Hoe blijf je creatief en open van geest, in zo’n klimaat van grote onzekerheid en prestatiedruk? Elemental-producente Denise Ream zucht wanneer we haar de vraag stellen. “Die ontslagen hebben er ingehakt. Want Pixar is een hechte gemeenschap. Er is heel weinig verloop in onze studio. Dus het voelt toch anders nu. Eerlijk: we hebben even oogkleppen moeten opzetten. We doen nu ons uiterste best om Elemental de wereld in te sturen. Want er zijn honderden mensen die hun hart en ziel in deze film gestoken hebben. Maar het is een moeilijke evenwichtsoefening. Ja, het zijn moeilijke tijden in de filmbusiness.”

De aanpak van Disney

En dan is er nog een onderwerp dat als een donkere wolk boven Pixar hangt: Disney+. Sinds Pete Docter in 2018 chief creative officer werd, nadat zijn voorganger John Lasseter het bedrijf moest verlaten na beschuldigingen van handtastelijkheden, heeft Pixar stevig ingezet op originele, persoonlijke en diverse ideeën. Het leverde een reeks knappe films op als Soul, Luca en Turning Red, die allemaal uitstekende recensies scoorden. Toch lieten die films niet dezelfde blijvende culturele afdruk na als Pixars vroegere successen. De oorzaak daarvoor ligt wellicht meer bij de aanpak die Disney hanteerde om de coronapandemie te overleven, dan bij de kwaliteit van de films zelf.

Vroeger was een nieuwe Pixar-film een evenement, waarvoor mensen – al dan niet vergezeld door hun kinderen – en masse naar de cinema trokken. Die speciale status werd enigszins ondergraven door de keuze van het Disney-bestuur om tijdens de pandemiejaren te experimenteren met direct to streaming releases. Soul, Luca en Turning Red werden niet op het grote scherm vertoond, en werden gewoon samen met een hele hoop andere content rechtstreeks in onze huiskamer gedropt. Heeft die strategie de waarde van Pixar-films gedevalueerd? Het lijkt er alleszins toe geleid te hebben dat bovengenoemde films nooit konden uitgroeien tot de klassiekers die ze in de bioscoop misschien wel waren geworden. En toen Pixar vorig jaar eindelijk naar de cinemazalen terugkeerde met Lightyear, leverde dat op zijn zachtst gezegd niet het verhoopte succes op.

Hebben de makers van Elemental ooit gevreesd dat hun film daardoor een bioscooprelease ontzegd zou worden? Denise Ream antwoordt diplomatisch: “We waren natuurlijk bezorgd. Al onze films zijn gemaakt om op het grote scherm te bekijken. Toen enkele titels rechtstreeks op Disney+ werden uitgebracht, zorgde dat dus wel voor onzekerheid. Maar we hebben nooit te horen gekregen dat Elemental misschien naar streaming zou gaan. En intussen is ook duidelijk geworden dat mensen weer naar animatiefilms willen gaan kijken (‘The Super Mario Bros. Movie’ is met een recette van 1,2 miljard euro de meest succesvolle film van 2023, LTR). Dat geeft me hoop. Dus laten we hout vasthouden dat alle Pixar-films in de nabije toekomst weer gewoon in de bioscoop zullen uitkomen.”

Elemental speelt vanaf 21/6 in de bioscoop.