Belangrijke horde voor natuurherstelwet is genomen: Europese lidstaten keuren Zweeds voorstel goed

De Europese natuurherstelwet heeft een belangrijke horde genomen. Op de zitting van de Europese milieuraad, deze voormiddag in Luxemburg, sprak een meerderheid van de Europese lidstaten zich uit voor de natuurherstelwet.

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA), die ons land vertegenwoordigt, was zonder Belgisch standpunt naar de milieuraad getrokken. De gewesten en de federale regering waren er niet in geslaagd samen zo'n standpunt overeen te komen. Uiteindelijk maakte dat geen verschil, door de steun van een meerderheid van de andere Europese lidstaten. Alleen Finland, Polen, Nederland, Italië en Zweden lieten weten dat ze de tekst niet zouden steunen.

Dat is een opsteker voor de Europese Commissie. Er was de voorbije maanden immers heel wat tegenstand gegroeid tegen het voorstel. Onder andere de Belgische eerste minister Alexander De Croo (Open VLD) pleitte voor een "pauzeknop" voor nog meer Europese milieuregelgeving. 

Zweden, het land dat de Raad van de Europese Unie nog tot eind juni voorzit, maakte daarom in allerijl nog een compromistekst met enkele versoepelingen waar het genoeg Europese lidstaten achter hoopte te kunnen scharen. Dat is dus gelukt. Opvallend genoeg weigerde Zweden wel zijn eigen voorstel te steunen, door onenigheid binnen de Zweedse regering.

In die compromistekst krijgen de lidstaten meer verantwoordelijkheid om zelf te bepalen welke natuurgebieden ze willen herstellen en hoe ze dat zullen doen.

De tekst verduidelijkt ook dat de lidstaten niet individueel afgerekend zullen worden op hoeveel natuurgebied ze herstellen. De Europese Commissie hoopt tegen 2030 30 procent van alle verzwakte ecosystemen op land en in zee te herstellen. Tegen 2050 moet minstens 90 procent daadwerkelijk hersteld zijn. Maar die doelstellingen zullen gelden voor de hele Europese Unie, niet voor elke lidstaat individueel. Lidstaten zullen zelf een natuurherstelplan kunnen opstellen waarin ze kunnen aangeven welke natuur ze willen herstellen. Dat maakt de plannen een pak verteerbaarder voor dichtbevolkte landen met weinig ruimte voor natuurherstel (zoals België).

Daarnaast was er ook veel ongerustheid over het verslechteringsverbod. Dat bepaalt dat natuurgebied waar begonnen wordt met natuurherstel, nadien niet opnieuw mag verslechteren. Lidstaten hebben nu afgesproken dat de lidstaten zelf kunnen bepalen voor welk natuurgebied dat verslechteringsverbod zal gelden. Bovendien is het verslechteringsverbod een inspanningsverbintenis, geen resultaatsverbintenis. Dat is onderhandelingstaal voor: landen zullen moeten aantonen dat ze maatregelen hebben genomen, maar kunnen er niet op worden afgerekend als ze de Europese doelstellingen niet halen.

Daarmee zijn enkele van de bezwaren opgelost die ook binnen de Vlaamse regering leven. Minister Demir toonde zich lang erg kritisch over de natuurherstelwet, en specifiek over de Europese klimaatcommissaris Frans Timmermans, die het gezicht is van het voorstel. Ze verweet hem onder andere "zotte plannen" te maken.

Timmermans nam tijdens de zitting het woord om het Vlaamse tegengas tegen het voorstel van de Commissie te benoemen. Hij schakelde daarvoor van het Engels naar het Nederlands. "Zuhal (Demir, red.) en ik hebben veel woordenwisselingen gehad, vooral in de media", zei hij. "Maar nu we samen in de kamer zitten wil ik zeggen: het is juiste onze bedoeling om maximale flexibiliteit toe te laten en rekening te houden met de constitutionele situatie van een aantal lidstaten zoals België, maar ook Oostenrijk. (...) We willen daar heel graag verder met jullie over blijven praten. Ik garandeer je dat persoonlijk in naam van de Europese Commissie."

De natuurherstelwet heeft een belangrijke horde genomen, maar is nog geen feit.

Vandaag hebben de lidstaten een gezamenlijk standpunt afgesproken. Daarmee kunnen ze nu de onderhandelingen in gaan met de Europese Commissie, die het plan voorstelde, en het Europees Parlement. Het Europees Parlement heeft zich nog niet uitgesproken over het voorstel. De stemming binnen de milieucommissie, die daar vorige week uitsluitsel over moest bieden, werd uitgesteld.

Het zal dus nog wel even duren voor de natuurherstelwet een feit is.

Vanuit groene hoek zijn de reacties op het akkoord gemengd. "De Raad geeft hiermee een heel sterk signaal naar het Europees Parlement: de lidstaten zijn klaar om natuur te herstellen", zegt Reine Spiessens van de Belgische Biodiversiteitscoalitie. Dat is een koepelorganisatie van de milieuverenigingen WWF, BOS+, Greenpeace, Natagora, Natuurpunt, Canopea en Bond Beter Leefmilieu. 

"Anderzijds is het heel jammer dat België zich er niet achter kon scharen. We vinden het pijnlijk dat het fake news van de Europese Volkspartij en lobbygroepen ingang heeft gevonden bij verschillende Belgische politici en dat dat de bovenhand heeft genomen." Landbouworganisaties vreesden bijvoorbeeld dat ze 10 procent van de landbouwgrond zouden moeten opgeven, terwijl dat nooit zo in de ontwerpteksten heeft gestaan.

Spiessens vindt het jammer dat er nog "zwaar gesleuteld is" aan de compromistekst. De Biodiversiteitscoalitie hoopt dat de ambitie tijdens de verdere onderhandelingen opnieuw naar omhoog kan.

Een heel ander geluid klinkt in de landbouwsector. Voor Lode Ceyssens, voorzitter van de Boerenbond, gaat zelfs deze afgezwakte versie van de natuurherstelwet te ver. "De bijstellingen zijn allerminst voldoende. Als Europarlementsleden op een knopje gaan duwen, zouden ze toch moeten weten wat een wet betekent, en wat de impact ervan is op land- en tuinbouwbedrijven en vergunningverlening? Maar dat weten ze niet." Ceyssens hekelt dat er geen Europese impactanalyse is uitgevoerd.

Ceyssens blijft erbij dat er landbouwgrond verloren zal gaan door deze natuurherstelwet. Hij vindt het dan ook "jammer dat België niet het voorbeeld van Nederland heeft gevolgd dat duidelijk zei: dit is te verregaand voor ons". "De natuurherstelwet moet terug naar de tekentafel. Als dat niet gebeurt, wordt de volgende generatie boeren en ondernemers de dupe van lichtzinnige beslissingen die genomen zijn met een krappe meerderheid."