Grondwettelijk Hof schrapt Vlaamse ‘stok achter de deur’ voor sociale woningen

Hogere taaleisen, een verplichte inschrijving bij de VDAB en een zwarte lijst voor huurders die hun sociale woning verwaarloosden. De Vlaamse regering zette in 2021 het licht op groen voor een aantal verstrengingen in het sociale woonbeleid. Het decreet was het stokpaardje van Vlaams minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA), die met de ‘stok achter de deur’ het draagvlak voor sociale huisvesting bij de bevolking wou verhogen.

In een opmerkelijk arrest haalt het Grondwettelijk Hof nu twee belangrijke pijlers van dit decreet onderuit. De eerste is de beslissing om geen financiering voor sociale huurwoningen meer aan te bieden aan gemeenten die al 15 procent sociale huurwoningen hebben in verhouding tot het aantal huishoudens. Dit zou volgens de regering een betere geografische spreiding van het aanbod garanderen.

Die redenering gaat volgens het Hof niet op. Zeker niet nu meer dan 180.000 kandidaten op de wachtlijst staan, de gemiddelde wachttijd ruim 3,5 jaar is en meer dan 2 miljard euro voor sociale woningen niet aangewend wordt - het budget dat de Vlaamse regering beschikbaar heeft, geraakt maar niet uitgegeven. “In die context kan niet worden ingezien hoe het beperken van de financiering in gemeenten waar de grens bereikt is ertoe zou leiden dat die financiering zou worden opgenomen in andere gemeenten”, stelt het arrest.

Betere sociale mix

De vernietiging is goed nieuws voor gemeenten die al aan 15 procent zaten, zoals de stad Genk. “De limiet zette ons klem. We konden enkel bestaande sociale woningen vervangen, waardoor het onmogelijk was om een betere sociale mix in wijken te creëren”, zegt schepen van Wonen Alessandro Cucchiara (Vooruit).

Ook in Zelzate komt er nu ruimte vrij om op nieuwe plaatsen sociale huurwoningen te bouwen, zegt bevoegd schepen Steven De Vuyst (PVDA). “Dat is belangrijk, want we merken dat de woonnood heel hoog is.”

De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) zegt opgelucht te zijn dat lokale besturen weer hun regierol in het woonbeleid kunnen opnemen. Ook het Vlaams Huurdersplatform, dat met zeven andere organisaties naar het Grondwettelijk Hof trok, reageert tevreden.

Zwarte lijst

Het Grondwettelijk Hof vernietigde ook de beruchte ‘zwarte lijst’ van huurders die hun woning verwaarloosden of overlast veroorzaakten. Vlaanderen wilde hen drie jaar van de wachtlijst bannen. Aangezien die sowieso al lang is, zou dit echter een te grote inperking van hun recht op behoorlijke huisvesting inhouden.

Twee andere verstrengingen, de verplichte inschrijving bij de VDAB en de hogere taalvereisten, overleefden wel de grondwettelijke toets.

Minister Diependaele blijft naar eigen zeggen achter het idee van de regionale spreiding en de zwarte lijst staan. “We gaan nu op zoek naar andere manieren om die te realiseren”, meldt zijn woordvoerder.