Bepaalde lokale besturen krijgen binnenkort de kans om in te grijpen op de woningmarkt. Als de huizenprijzen in hun gemeente sterk zijn gestegen, zullen ze financieel kunnen tussenkomen om kavels of woningen voor te behouden voor mensen die een band hebben met de gemeente. Een gelijkaardige regeling sneuvelde in 2013 voor het Grondwettelijk Hof en het Europees Hof van Justitie. De nieuwe regeling zou volgens de Vlaamse regering voldoende robuust moeten zijn om een nieuwe juridische test te doorstaan.

Volgens minister van Vlaamse Rand Ben Weyts (N-VA) en minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA) is het de bedoeling “een dam op te werpen tegen sociale verdringing” in dure gemeenten waar mensen die er geboren en getogen zijn, moeilijk een eigen woning kunnen verwerven. Volgens de N-VA-ministers gaat het om “een prangend en reëel probleem” dat zich onder meer in de Vlaamse Rand voordoet.

Voorwaarden

Aan de nieuwe WIES-regeling is een pakket voorwaarden gekoppeld. Alleen de duurste Vlaamse gemeenten en enkele steden krijgen de mogelijkheid om het voorrangsbeleid te voeren, waarbij ze voor 50 tot 100 procent financieel kunnen tussenkomen in het grondaandeel van de woning. De projectontwikkelaar verkoopt de grond of een deel ervan aan de schattingsprijs.  

Volgens minister Diependaele zou een negentigtal gemeenten in aanmerking komen voor het systeem. De regeling is enkel van toepassing op nieuwe verkavelingen of totaalrenovaties met minstens vijf wooneenheden.

Criteria

Kopers moeten aan drie voorwaarden voldoen om in aanmerking te komen: minstens vijf opeenvolgende jaren in de afgelopen tien jaar zijn ingeschreven in de betrokken gemeente of een Vlaamse buurgemeente, nog geen vastgoed bezitten en een loon hebben onder een nog exact te bepalen grens. Minister Diependaele spreekt alvast van een grens van 45.000 euro voor een alleenstaande en 70.000 euro voor een koppel. Als de woning langer dan negen maanden te koop staat, vervallen de criteria en wordt het pand weer voor iedereen beschikbaar.

Wie via het systeem een huis koopt, moet er de eerste twintig jaar zelf in wonen. Kopers die hun WIES-grond of -woning overdragen, moeten de financiële tussenkomst terugbetalen aan de gemeenten. 

Bedenkingen

De oppositiepartijen, op PVDA na, staan op zich wel achter het principe, maar hebben nog heel wat vragen en bedenkingen bij de uitgewerkte regeling in het WIES-decreet. Zo vrezen Vlaams Belang, Vooruit en Groen vooral dat de regeling te duur is voor de betrokken gemeenten en dat ze daarom weinig effect zal hebben op het terrein.

Minister Weyts waarschuwde woensdag dat het decreet juridisch zal worden aangevallen uit Franstalige hoek.