Wagneropstand dooft uit zonder bloedvergieten, Russische legertop blijft gewoon op post

Op amper 200 kilometer van Moskou stond de colonne van het Russische huurlingenleger van Wagner, toen hun leider Jevgeni Prigozjin plots het signaal gaf om rechtsomkeer te maken. Prigozjin had een telefoontje gekregen van de Wit-Russische president Loekasjenko, die met hem een deal wist te sluiten. Volgens de Wagnerleider stemde hij daarmee in om "te voorkomen dat Russisch bloed vergoten zou worden" (de slachtoffers in de Russische helikopters, die zijn huurlingen uit de lucht schoten, liet hij daarbij voor het gemak even buiten beschouwing, red.).

Binnen dat akkoord zal Prigozjin niet vervolgd worden voor de opstand en zal hij naar Wit-Rusland verhuizen. Wat de Wagner-leider in de toekomst gaat doen, is niet duidelijk. Van de opstandelingen zal niemand worden vervolgd. Een deel van de Wagnertroepen, die beslisten niet deel te nemen aan de opstand, zullen door het akkoord ook contracten met het Russische ministerie van Defensie kunnen tekenen.

Die deal, na ongeveer 24 uur van chaos, was "de meest bizarre van alle plotwendingen die we hebben gezien", zegt Ria Laenen, regio-expert Rusland en Eurazië aan de KU Leuven, in "De ochtend" op Radio 1. "We hebben er geen zicht op hoe die deal tot stand is gekomen. De vraag is of we daar überhaupt ooit zicht op zullen krijgen."

Laenen heeft ook haar twijfels bij de rol die Loekasjenko nu wordt toegedicht. "Of die zulke grote diplomatenskills heeft, durf ik te betwijfelen. Het lijkt er voor mij bijna op alsof 'criminelen onder elkaar' een deal hebben gemaakt." Dat Prigozjin nu als een soort "banneling" in Wit-Rusland kan gaan leven, duidt er volgens haar wel op dat Poetin momenteel vrij zwak staat. "Hij denkt dat hij het zich niet kan veroorloven om die figuur helemaal uit te schakelen. Dat dat momenteel niet aangewezen is."

Opvallend is dat van de oorspronkelijke eis van Prigozjin - dat Russisch minister van Defensie Sergej Sjojgoe en topgeneraal Valeri Gerasimov zouden moeten opstappen - (vooralsnog?) niks in huis lijkt te komen. De legerleiding blijft volgens het Kremlin gewoon zitten waar die zit.

Het conflict tussen Prigozjin aan de ene kant en Sjojgoe en Gerasimov aan de andere was al maanden aan de gang. In tirades op sociale media beschuldigde de Wagnerbaas de defensietop van onbekwaamheid en legde hij de schuld voor de vele verliezen die de Russen al opliepen in Oekraïne bij hen.

Het is die verbale machtsstrijd die uiteindelijk vrijdagavond escaleerde in een regelrechte opstand. Wagner nam de controle over in Rostov aan de Don, een stad bij de grens met Oekraïne, en begon zijn "mars voor gerechtigheid" richting Moskou.

"Een man als Prigozjin is zeer impulsief", benadrukt Laenen nog. "Dus in welke mate het echt de bedoeling was om richting de hoofdstad te trekken en daar chaos te creëren, is toch wel zeer de vraag. Ook was het opvallend hoe weinig mensen die troepen iets in de weg legden. Maar anderzijds sloten zich ook niet massaal mensen aan bij zijn 'mars voor gerechtigheid'. Wellicht is het Prigozjin ook duidelijk geworden dat de veiligheidsdiensten helemaal niet zijn kant zouden kiezen. Dat is toch een allesbepalende factor in het Rusland van vandaag."