‘Overal liggen er mijnen, óveral’: waarom het Oekraïense tegenoffensief een moeizame start kent

De colonne Bradley-pantserwagens vol Oekraïense soldaten dendert voort. Ze zijn een krachtig Amerikaans wapen op het zuidelijke front van de oorlog. Maar plots rijdt er één over een mijn. De explosie blaast een van de bulldozerachtige rupsbanden van het voertuig weg, waardoor het geïmmobiliseerd achterblijft. De hele Oekraïense colonne verandert van richting en trekt zich terug.

Drie weken na het begin van zijn cruciale tegenoffensief stuit het Oekraïense leger op een reeks lastige uitdagingen die de plannen bemoeilijken, zelfs nu het gebruik maakt van geavanceerde nieuwe wapens die door het Westen zijn geleverd. Niet het minst zorgt een enorme strook mijnenvelden voor problemen: ze beschermt de Russische verdedigingslinie en vormt een slachtveld voor Oekraïense troepen die oprukken op de open steppe in het zuiden.

“Overal liggen er mijnen, óveral”, zegt luitenant Asjot Aroetjoenjan, de commandant van een drone-eenheid. Hij zag via de videoverbinding van een drone hoe de mijn onder de Bradley ontplofte en de opmars van de colonne tot staan bracht.

Hoop

In het weekend wekte een huurlingenopstand op Russische bodem de hoop in Oekraïne dat het Oekraïense leger het wat gemakkelijker zou krijgen, hoewel de opstand snel uitdoofde. Maar de Oekraïners worden nog steeds geconfronteerd met hindernissen die deze campagne onderscheiden van hun snelle opmars door de regio Charkiv in september en zelfs van het zwaardere offensief waarmee ze in november Cherson heroverden.

Het terrein in het zuidoosten bestaat voornamelijk uit vlakke, open velden, in tegenstelling tot de glooiende heuvels van de Donbas of het zwaar beboste noorden, waardoor de Oekraïense troepen geen dekking hebben. De Russen hebben zich ook maandenlang ingegraven in uitgestrekte loopgraven, waardoor het moeilijker is om ze van hun posities te verdrijven.

Bovendien zijn Russische aanvalshelikopters van het type KA-52 in staat gebleken om door de luchtverdediging te glippen. Oekraïense bewegingen worden daardoor vertraagd en westerse tanks en gepantserde gevechtsvoertuigen worden beschadigd of vernietigd.

En niet alleen zijn de mijnenvelden groter en alomtegenwoordiger geworden, Russische troepen hebben tevens bewezen bedreven te zijn in het aanvullen van sommige mijnenvelden die door westers materieel zijn opgeruimd. Dat stelt een hoge Amerikaanse militaire functionaris. Oekraïense troepen op sommige locaties langs de frontlinie pauzeren nu om opnieuw te beoordelen welke doorbraak- en ruimingstactieken en -technieken het beste kunnen werken, zegt de functionaris nog.

Het felle Russische verzet eist een hoge tol van het Oekraïense materieel. De Verenigde Staten hebben in maart 113 Bradley gevechtsvoertuigen beschikbaar gemaakt. Ten minste 17 daarvan – meer dan 15 procent van het totaal dus – zijn reeds beschadigd geraakt of vernietigd in de gevechten.

Deze obstakels hebben de eerste stadia van het tegenoffensief veranderd in een langzame en bloedige strijd, waardoor de Oekraïense strijdkrachten bij hun verste opmars amper zes kilometer hebben veroverd. Dat is minder dan de helft van de afstand die de Oekraïense manschappen moet afleggen – bedreigd door mijnen en belaagd door onophoudelijke artilleriebeschietingen – om de belangrijkste Russische verdedigingsposities te bereiken.

‘Ontnuchterende resultaten’

“Ze hebben zich ingegraven, ze hebben mijnen gelegd, ze zijn er klaar voor”, zegt Jevhen, een soldaat bij een paramilitaire politie-eenheid. “Het is moeilijk, maar er is geen andere optie.”

Ondanks de trage vooruitgang van het tegenoffensief zeggen Oekraïense functionarissen dat de belangrijkste gevechten om de Russische verdediging te doorbreken nog voor de boeg liggen. Omdat het grootste deel van de Oekraïense strijdkrachten nog in reserve is, is het volgens hen nog te vroeg om om van een succes, dan wel een mislukking te spreken.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky gaf toe dat de vooruitgang “langzamer is dan gewenst”, maar waarschuwde voor wat hij afschilderde als onrealistische verwachtingen van een filmische blitzkrieg door de vijandelijke linies.

“Sommige mensen geloven dat dit een Hollywoodfilm is en verwachten nu resultaten”, zei Zelensky vorige week in een interview met de BBC. “Wat op het spel staat zijn mensenlevens. We zullen verdergaan op het slagveld op de manier die wij het beste achten.”

In Washington roepen functionarissen van de regering-Biden publiekelijk op tot geduld, ook al beklagen ze zich er in privégesprekken over dat de eerste vooruitgang traag is. Een hoge regeringsfunctionaris noemt de resultaten van de eerste paar weken “ontnuchterend” en voegt eraan toe: “Ze liggen achter op schema.”

De hoge Amerikaanse militaire functionaris erkent ook dat het tempo van de operaties lager ligt dan gehoopt. Hij zegt er echter bij dat dit niet onverwacht was gezien de uitgebreide Russische verdediging en waarschuwt tegen het trekken van algemene conclusies op basis van de eerste operaties.

Oekraïne probeert het door Rusland bezette gebied in het zuiden in twee zones te verdelen teneinde de aanvoerlijnen naar het Krim-schiereiland af te snijden en een springplank te creëren voor een verdere opmars. Om dit te bereiken moeten de manschappen bijna 100 kilometer van de voormalige frontlinie, waar Oekraïne in maart 2022 de opmars van Rusland een halt toeriep, naar het zuiden doorstoten tot aan de Zee van Azov. De belangrijkste verdedigingslinies van Rusland liggen een tiental kilometer achter zwaar verdedigd gebied. Die zijn het moeilijkst over te steken.

De Oekraïense strategie was tot nu toe om op meerdere plaatsen toe te slaan om een zwak punt in de verdediging te vinden. Rusland, dat zich al maanden op de aanval voorbereidt, probeert de Oekraïense troepen af te remmen met mijnen, artillerie, aanvalshelikopters en tegenaanvallen voordat de Oekraïners een opening kunnen vinden en door die opening bezet gebied kunnen bereiken.

‘Zwitserse kaas’

Het succes van Oekraïne hangt nu af van hoeveel tanks, gepantserde voertuigen en soldaten het kan overhouden voordat het de primaire verdedigingslinie bereikt. In de loop van de winter hebben Oekraïne en westerse bondgenoten ongeveer 40.000 soldaten getraind en uitgerust voor de aanval.

“Hoeveel zullen ze op dat moment nog tot hun beschikking hebben?” zegt Michael Kofman, directeur Rusland-studies bij CNA, een onderzoeksinstituut in Virginia. “Veel van wat we tot nu toe zien, is niet overtuigend.”

Op twee van de drie aanvalspunten, ten zuiden van de stad Velyka Novosilka en de stad Zaporizja, heeft Oekraïne beetje bij beetje vooruitgang geboekt en acht dorpen heroverd. Op het derde punt, ten zuiden van de stad Orichiv, waar de Bradley op een mijn stuitte, lijkt de aanval te stokken in de velden.

Vreemd genoeg is Oekraïne vooruitgegaan op de twee locaties waar de troepen minder nieuwe westerse wapens gekregen hebben, en tot stilstand gekomen waar de meest geavanceerde nieuwe wapens – Amerikaanse Bradleys en Duitse Leopard 2-tanks – werden ingezet. Het is niet duidelijk of dat komt doordat westerse wapens opzettelijk werden ingezet in gebieden waar de Russische verdediging sterker is.

Lokale factoren, aldus soldaten die in dit gebied vechten, zouden de tragere vooruitgang kunnen verklaren op de plekken waar westerse wapens zijn ingezet. De dichtstbijzijnde dorpen, waar makkelijk verlaten huizen en kelders gevonden kunnen worden die kunnen dienen as dekking, liggen verder van de frontlinie dan op andere locaties. En in de open velden zijn de artilleriebeschietingen zo intensief geweest, zegt een dronepiloot die regelmatig over het gebied vliegt, dat het slagveld “lijkt op Zwitserse kaas”.

‘Volgens plan’

Ook al temperen ze de verwachtingen, Oekraïense functionarissen houden vol dat ze op schema liggen. Generaal Valery Zaloezjny, bevelhebber van het Oekraïense leger, publiceerde vorige week een video waarin hij een grote kaart bekijkt en zegt dat de strijd “volgens plan” verloopt.

In de uitgestrekte landbouwvelden in Zuid-Oekraïne zeggen soldaten die aan het front vechten of bij medische evacuaties helpen dat ze de strategie van testaanvallen begrijpen en dat sommige zouden slagen en andere niet. Maar ze zeggen dat de Russische verdediging erg sterk is en dat de vooruitgang traag is.

Jaroslav, een luitenant en hospik die gewonden uit de gevechten evacueert, stelt dat de gewonden schrijnende gevechten beschrijven. “Volgens wat de jongens zeggen, gaat het niet zo goed als ze op tv laten zien.”

Op één aanvalsas is Oekraïne sneller gevorderd dan verwacht. Soldaten die ten zuiden van de stad Zaporizja vechten, zeggen dat ze het bevel hadden gekregen om zonder westerse zware wapens op te rukken. Nadat ze het dorp Lobkove hadden heroverd, merkten de soldaten dat ze zo dicht bij het volgende dorp, Pjatychatky, waren dat ze de honden konden horen blaffen. Het zou niet moeilijk zijn om over te steken en het weer te veroveren, aldus een soldaat, en dat deden ze vorige week dan ook.

In een Oekraïense linie ratelde de artillerieofficier, een luitenant genaamd Arseny, de soorten kogels af die Oekraïne afvuurt: schrapnel voor infanterie in het open veld, een ontsteker met vertraging om bunkers op te blazen en granaten gevuld met folders die uitleggen hoe je je moet overgeven – onderdeel van een Oekraïense psychologische oorlogsvoering om het Russische moreel te ondermijnen.

‘Aftasten’

Op een ochtend, nadat de nacht ervoor een regenbui was overgetrokken, maken schutters een houwitser uit het sovjettijdperk gereed van een type dat de bijnaam Anjer heeft gekregen. De loop draait. “Vuur!” roept een soldaat. Het kanon dreunt. Bladeren van nabijgelegen bomen dwarrelen naar beneden.

Een paar minuten later krijgt het artillerieteam van een inlichtingendienst een onderschept Russisch bericht binnen. “Waarschijnlijk twee doden”, zegt een Russische commandant. De soldaten zijn in een opgewekte stemming. “Zo veel mogelijk vernietigen, dat is hoe een doorsnee dag er voor ons uitziet”, zegt Arseny. Over het tegenoffensief zegt hij: “Ik denk dat het volgens plan verloopt. Zelfs als dingen niet volgens plan verlopen, staat dat ook in ons plan.”

Over de ooit slaperige landweggetjes, omzoomd met hoog groen gras en wilde bloemen, rijden nu constant ambulances met knipperende lichten, voertuigen met rupsbanden en pick-uptrucks, beschilderd met geïmproviseerde camouflage, het belangrijkste transportmiddel voor soldaten.

Terwijl de schemering overgaat in de nacht en zwaluwen over de velden zwermen, gaat een Oekraïense dronesurveillance-eenheid van de 47de Gemechaniseerde Brigade aan het werk. De eerste uren van de nacht zijn het moment bij uitstek om met infraroodcamera’s op Russische tanks te jagen, omdat het logge metalen pantser, dat overdag in de zon is opgewarmd, in het donker bijna gloeit.

“Zonsondergang is voor ons de beste tijd”, zegt commandant Aroetjoenjan. Wanneer de soldaten tanks zien, geven ze de coördinaten door aan een artillerieteam. “We testen hun verdediging”, zegt Aroetjoenjan. “Ik zou het nog geen grootschalige aanval willen noemen. We zijn aan het aftasten.”

_{© The New York Times}