Over het vertrek van Egbert Lachaert: ‘Open Vld heeft zijn probleem ook wel wat over zichzelf afgeroepen’

Goedenavond Bart, dit is toch wel een verrassing, niet?

“Vind ik wel. We wisten natuurlijk wel dat de partij in een existentiële crisis verkeert. De peilingen zijn barslecht en Egbert Lachaert kreeg de opdracht om tegen begin juli met een plan te komen om het tij te keren. Maar het is wel een verrassing dat de conclusie van die innerlijke zoektocht nu is dat de voorzitter er zelf mee gaat stoppen. Lachaert blijft nog tot na de zomer om een deftige transitie mogelijk te maken. Volgens de eigen statuten moet de partij binnen de drie maanden na een ontslag nieuwe voorzittersverkiezingen houden.”

Welke redenen geeft Lachaert zelf voor zijn exit?

“Zelf geeft hij als reden op dat de partijtop in consensus beslist heeft vol in te zetten op ‘leiderschap in moeilijke tijden, met als spilfiguur de premier’, en dus op de bescherming van de positie van Alexander De Croo. Dat maakt het hem moeilijk om een eigen profiel voor zichzelf en voor de partij te ontwikkelen.

“Dit is natuurlijk het grote dilemma van Open Vld: verdedigt ze de Vivaldi-centrumregering, dan krijgt ze kritiek omdat ze te weinig liberaal is. Benadrukt ze haar blauwe lijn, dan riskeert ze de premier in lastige papieren te brengen. De partij heeft dat probleem ook wel wat over zichzelf afgeroepen door die vertwijfeling over de juiste lijn te thematiseren.”

Hoe evalueer jij zijn voorzitterschap?

“Een objectieve maatstaf voor een evaluatie is er niet, want Lachaert heeft als partijleider nooit een verkiezingscampagne kunnen dragen. We kunnen dus geen stembusresultaten vergelijken. Na Joachim Coens bij cd&v is hij daarmee wel de tweede partijvoorzitter van een Vlaamse centrumpartij die in deze regeerperiode is aangesteld en tegelijk weer opstapt, eigenlijk op basis van slechte peilingen. Dat geeft toch ook aan hoe immens groot de druk is.

“Lachaert is de verpersoonlijking van het dilemma van zijn partij geworden. Maar hij heeft het daar zelf wel wat naar gemaakt. Van oorsprong is hij een donkerblauwe, landelijke liberaal. Maar hij heeft wel, door omstandigheden gedwongen, de regering-De Croo mee gevormd. In de eerste jaren heeft hij zich behoorlijk sterk en loyaal opgesteld, maar daarna is er ruis op de lijn gekomen.

“Onder druk van de kritiek op de regering, en wellicht ook onder druk van de bijval die de ramkoers van zijn MR-collega Georges-Louis Bouchez vaak kreeg in rechts-liberaal Vlaanderen, zijn Lachaert en de partij aan het zwalpen gegaan. Nu eens ging hij een eigen lijn bewandelen, dan weer verdween hij achter de brede rug van De Croo, en uiteindelijk werd De Croo zelf zowat de campagneleider van Open Vld. De neergang van het Vlaamse liberalisme is natuurlijk al twintig jaar aan de gang, maar de bron van de huidige ellende ligt naar mijn gevoel daar, in dat voortdurend dansen op een ander strategisch been. Als je zelf de indruk geeft dat je het niet meer weet, haken natuurlijk ook de kiezers af.”

En nu?

“Dat is niet helemaal duidelijk. Er moeten nieuwe voorzittersverkiezingen komen, maar het wordt uitkijken naar wie zich daarvoor kandidaat stelt. Lachaert lijkt erop te hinten dat de nieuwe voorzitter beter een soort campagneleider wordt, die premier De Croo alle ruimte laat.

“Dit is natuurlijk ook riskant. De federale regering komt net weer uit een diepe crisis, rond Hadja Lahbib (MR) als minister van Buitenlandse Zaken, en moet dringend op zoek nog naar wat beleidssuccessen in het laatste jaar voor de verkiezingen. Premier De Croo is dus veroordeeld om van zijn Vivaldi-regering en bijgevolg van regeringscompromissen een succes te maken.

“Maar dat staat haaks op het idee dat De Croo zelf de grote voorman van de liberale gedachten gaat worden. De premier heeft de voorbije weken die rol al proberen te spelen – denk aan zijn verrassende opstelling over de natuurherstelwet – en dat leidde enkel tot meer instabiliteit en conflict. Daar scoor je niet mee als je rol is om de eenheid van het land te behoeden.

Kan de premier niet zelf gewoon de partij gaan leiden?

“De Croo zelf formeel voorzitter maken, is statutair onmogelijk denk ik. Open Vld heeft overigens traumatiserende ervaringen met zo’n experiment, waarin de premier tegelijk ook partijleider is. Guy Verhofstadt heeft in 2004 als premier, na een conflict met toenmalig voorzitter Karel De Gucht, heel even zelf het partijleiderschap naar Brits model overgenomen. Maar dat stuitte op zoveel intern verzet dat al na een paar dagen Dirk Sterckx als voorzitter werd aangesteld. Die toer willen de liberalen heus niet meer op.”