Achter de schermen van het zorgcentrum: “Met nieuwe lingerie proberen we slachtoffer weer controle te geven”

“Er mag nu echt wel meer volk komen”, valt coördinator Liesbet Paulissen met de deur in huis. Je zou denken dat 110 slachtoffers in vier maanden al behoorlijk heavy is? “Ja, maar we weten dat er nog zoveel mensen zijn die we niet bereiken. We horen van heel wat huisartsen en specialisten dat ze na een aantal jaren mensen terugzien waarbij het onverwerkte trauma zich begint te uiten via fysieke klachten. Zoals buikpijn, darmklachten of rugpijn. En als ze dan dieper gaan graven, blijkt er vaak een verleden van seksueel misbruik te zijn.”

Intussen komt Inge, de administratieve duizendpoot van het Zorgcentrum, aankloppen dat het derde slachtoffer van vandaag even wil douchen. De geur van de dader afspoelen. “De medische stalen en forensische sporen zijn genomen, dus vanaf nu kan het”, legt Liesbet uit, terwijl ze even meeloopt om kleren en een hygiënisch setje voor het slachtoffer uit de kast te halen.

(lees verder onder de foto)

“We hebben voor ieder slachtoffer individuele setjes gemaakt, met een tandenborstel, een kam en zeep. Alles is nieuw, alles mag mee naar huis. Dat lijkt misschien een detail, maar bij zulke trauma’s betekent dat veel. Het is een stukje controle dat ze terug krijgen. Dat geldt dus ook voor de kleren: we zijn die allemaal nieuw gaan kopen en er is kledij geschonken door JBC. Ze moeten hier niet buiten gaan met geleende spullen. De lingerie is gesponsord door Van de Velde. Het is mooie, modieuze lingerie. Ook weer een detail, maar heel belangrijk.”

Poppetjes

Nog zoiets op haar boodschappenlijstje: beertjes en knuffels, uit de Ikea. “Om de kinderen gerust te stellen, maar tegelijk worden die beertjes ook gebruikt om voorzichtig duidelijk te maken hoe het onderzoek zal zijn. Met een wattenstaafje op het poppetje tonen we dan: hier zullen we eens vegen en daar …”, aldus de coördinator. “Kinderen hebben toch altijd een impact op mijn mensen. Als er zo’n telefoontje binnenkomt, voel je de sfeer verstommen. Maar anderzijds: die slachtoffertjes gaan hier dikwijls vrolijk weer buiten. Je kan kinderen zo snel opnieuw kind krijgen met een tekening of een lach.”

(lees verder onder de foto)

Nadat ze 23 jaar als manager in het ZOL had gewerkt, dacht Paulissen dat het opstarten van het eerste en enige Limburgse Zorgcentrum na Seksueel Geweld met de vingers in de neus zou lukken. “Heb ik me daar even vergist”, kan de Hasseltse er nu zelf mee lachen. “Het was het meest uitdagende, meest complexe project dat ik ooit heb mogen doen. Dat ging van het kiezen van het servies voor de keuken tot afspraken maken met het parket en justitie, van personeel aannemen tot de bouwwerken opvolgen. Complex maar tegelijk zo mooi en verrijkend. En ja, dat mag je zeggen over een centrum voor slachtoffers van aanranding, verkrachting en ander seksueel geweld. Want wij zijn er voor al die mensen die voordien van het kastje naar de muur werden gestuurd.”

Of ik iets wil drinken, informeert ze? Mag dat wel, gezien de boodschap in het kadertje in de gang naast de kan water: ‘Mogen wij je vragen om geen eten of drinken te nuttigen, alsook het toilet niet te gebruiken totdat je door een van onze verpleegkundigen begeleid wordt’. “Dat lijkt misschien een vreemde boodschap, maar ze is hier wel erg relevant. Elk spoor is belangrijk. Kom zo snel mogelijk na de feiten. Ga je thuis niet wassen, niets drinken of de mond spoelen, de urine opvangen in een potje als je niet kan wachten. Zelfs je maandverband breng je best mee. Natuurlijk is het de eerste reflex van een slachtoffer om uren onder de douche te gaan staan. Maar alsjeblieft, doe dat niet. We willen natuurlijk ook wel klantvriendelijk zijn, daarom staat het water daar voor de steunfiguren. En ja, jij mag dus wel een glas drinken.” (lacht)

(lees verder onder de foto)

Liesbet Paulissen is opgeleid als vroedvrouw, maar heeft dat quasi nooit gedaan. Waarom van manager op diensten als ouderenzorg en moeder & kind de coördinator worden van een Zorgcentrum voor Seksueel Geweld? “Ik was op zoek naar een functie waarbij ik opnieuw meer met mijn voeten in de praktijk zou staan. Op dat moment werkte ik al dertig jaar in het ZOL: er waren natuurlijk mogelijkheden buiten het ziekenhuis, maar ik ben hier altijd met plezier geweest. En dan kwam die vacature. Ideaal: ik kon blijven en ik kon meer op de werkvloer staan.”

Flauw

Maar ze wil dus ook nog veel meer slachtoffers op die werkvloer. Waarom bereiken ze niet iedereen? “Een aantal redenen, denk ik. Slachtoffers moeten vooral zichzelf niet in vraag stellen: het centrum is er voor iedereen die voelt dat er seksuele grenzen overschreden zijn. Maar je hoort ze al eens zeggen: ‘Ik had ook wat gedronken. Misschien heb ik ook wel schuld? Of ben ik niet gewoon flauw dat ik een probleem met die of deze handeling had?’ Neen, jij beslist wat grensoverschrijdend gedrag is voor jou. Misschien durven sommigen ook niet te komen omdat ze niet weten dat ze niet verplicht zijn klacht in te dienen. Maar dat hoeft dus helemaal niet. Het kan wel.”

(lees verder onder de foto)

Ook voor adolescenten lijkt de drempel nog hoog. “Omdat ze vaak niet willen dat hun ouders ervan weten. Maar dat benadruk ik heel erg: we beslissen enkel in samenspraak met de jongere wat gezegd wordt. We zullen nooit iets prijsgeven zonder hun toestemming. Anderzijds zullen we hen wel stimuleren om iets te zeggen tegen mama of papa of het netwerk. Gewoon in het belang van het slachtoffer, want het is een geweldige last die ze meedragen. Stel je dat voor: dat meisje of die jongen gaat terug naar huis, aan tafel bij mensen die niet weten dat er iets gebeurd is. Ze onderschatten vaak hoe zwaar dat is. En tegelijk gaat de omgeving denken hoe ongenietbaar of moeilijk de jongere opeens zonder aanleiding is. Wij proberen een compromis te vinden: wat mogen je ouders dan wel weten, zodat ze het ergens kunnen begrijpen?”

(lees verder onder de explainer)

Witte bestelwagen

We moeten vooral niet zo bang zijn voor die vreemde man in de bosjes of de onbekende in de witte bestelwagen, want de daders zitten vaak veel dichter bij huis. “Onze cijfers, na de eerste vier maanden, wijzen dat duidelijk uit: zeven op de tien daders zijn bekenden van het slachtoffer.”

(lees verder onder de foto)

Zijn er verhalen in die vier maanden die zwaarder wegen? “Die jonge vrouw die aangerand is door een elektricien die haar stroom kwam herstellen. Dat heeft er toch ingehakt bij mijn personeel. Of een achttienjarige hogeschoolstudente die verkracht was op een feestje. Ze had gedronken en herinnerde er zich weinig of niets van. Ze werd opeens bebloed wakker in een zijkamertje. Het meisje was nog nooit met iemand naar bed gegaan.”

Toilet

Er is nooit een excuus voor enige vorm van grensoverschrijdend gedrag, benadrukt Liesbet. “Maar mag ik er nog één kleine tip insmokkelen? Alcohol zorgt voor een zekere kwetsbaarheid. Wees daar voorzichtig mee. Ik bedoel dat niet belerend, we zullen allemaal wel eens een glas drinken. Maar let gewoon op, ga samen naar toilet, laat je vrienden niet alleen. Zorg voor elkaar”, besluit de coördinator van het Zorgcentrum.