Mali dreigt in nog grotere chaos te verzanden nu VN punt zet achter vredesmissie

Op aanwijzen van Frankrijk heeft de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties een resolutie goedgekeurd waarmee de VN-missie Minusma in Mali wordt opgeheven. Normaal gezien wordt de missie, die al tien jaar loopt, telkens met een jaar verlengd. Maar omdat de militaire regering in Mali heeft laten verstaan dat de VN-blauwhelmen niet langer welkom zijn, komt er morgen een einde aan het mandaat.

De VN-blauwhelmen vertrekken niet meteen. In de resolutie staat dat de vredesmacht zes maanden de tijd heeft om het land te verlaten, tot het einde van dit jaar dus. De Malinese junta vindt dat echter te traag en wil de VN-troepen al na drie maanden zien vertrekken. Maar volgens de VN is zo'n tijdspanne te kort om duizenden mensen op een veilige manier uit een oorlogsgebied als Mali te laten vertrekken.

Minusma startte midden 2013. Op vraag van de toenmalige interim-regering moesten de blauwhelmen ervoor zorgen dat de separatistische Toeareg-rebellen en jihadistische groeperingen geen voet meer aan de grond konden krijgen in het noorden van het land en er voor stabiliteit zorgen. Ze moesten ook het gezag van de Malinese regering in de regio herstellen. 

De Toeareg-rebellen controleerden daarvoor een gebied in het noordoosten van Mali en eisten autonomie, maar tijdens een Franse militaire interventie werden ze verdreven. Het land stortte daarna in chaos. Naast de rebellen traden ook andere - jihadistische -  gewapende groeperingen steeds meer op de voorgrond. 

De voorbije tien jaar waren meer dan 13.000 VN-militairen in Mali actief, maar de laatste jaren groeide de weerstand in Mali tegen de missie. Zeker toen in 2020 een militaire regering aan de macht kwam. Eerst werden de Franse troepen die nog in het land waren, voor hun diensten bedankt.

Daarna breidden de anti-Franse gevoelens zich uit tot antiwesterse gevoelens. Hoewel Minusma vooral uit militairen uit Afrikaanse landen bestaat, wordt ze in Mali als een westerse missie beschouwd omdat vooral Frankrijk binnen de Verenigde Naties het initiatief neemt.

Mali heeft verschillende redenen waarom het de VN-militairen liever ziet vertrekken dan blijven. Ten eerste wilde de junta dat de VN actief zou meewerken aan terreurbestrijding. De junta wil een hardere aanpak van het jihadisme, maar de VN moet zich aan het strikte mandaat van de vredesmissie houden. Dat veroorzaakte onenigheid tussen de VN en de militaire regering in Mali. 

In 2021 richtte de junta zich dan maar tot het Russische Wagner-huurlingenleger, dat zoals intussen algemeen bekend is weinig tot geen regels heeft. Hoeveel Wagner-huurlingen in Mali actief zijn, is niet helemaal duidelijk. Volgens sommige bronnen zouden het er meer dan duizend zijn. Daarnaast kocht de militaire regering ook wapens aan bij Rusland, Iran en Turkije.

Een tweede reden waarom Mali van de VN-missie af wil, is omdat een belangrijke taak van die missie het toezicht op de mensenrechten was. Een VN-rapport over een antiterreuroperatie in het dorp Moura was wellicht de druppel voor de junta. Volgens het rapport werden minstens vijfhonderd mensen gedood, onder hen ook onschuldige burgers. Aan die antiterreuroperatie van het leger zouden ook leden van Wagner hebben deelgenomen. "Als de vredesmissie weg is, zal ook dat wakend oog op de naleving van de mensenrechten verdwenen zijn", stelt VRT NWS-journalist en Afrikakenner Stijn Vercruysse vast.

Met het vertrek van de VN-militairen zal de onveiligheid in het land wellicht nog meer toenemen. De vrees bestaat dat de jihadistische groeperingen nu nog meer vrij spel zullen krijgen. "Na tien jaar VN-missie is het jihadisme alleen maar toegenomen. Dat is niet de schuld van de VN, zonder de missie was het nog veel erger geweest", stelt Vercruysse. "De Malinese regering, het leger dus, is niet in staat om het land te beveiligen en de jihadisten te bestrijden, dat is al meermaals gebleken."

Vercruysse verwacht dat de komst van Wagner en de wapens van Iran, Turkije en Rusland niet voldoende zullen zijn om het tij te keren. "Het gaat niet beter worden, ik zie de toekomst zeer somber in. Het jihadisme zal zich kunnen uitbreiden, ook naar de steden zoals Timboektoe en Gao, die tot nog toe goed beveiligd werden." Ook de strijd met de rebellen zou weer kunnen losbarsten en het jihadisme zou zich ook nog verder kunnen uitbreiden naar andere West-Afrikaanse landen, vreest Vercruysse.