Hoe doordacht de Vlaamse centrale toetsen voor het onderwijs worden voorbereid, zo wankel lijkt het parcours van de verplichte toets voor anderstalige nieuwkomers. De NT2-test, die het Nederlands als tweede taal peilt, maakt deel uit van het nieuwe inburgeringstraject van de Vlaamse regering. Vanaf 1 september wordt ze verplicht. Voor inburgeraars hangen er juridische gevolgen vast aan de uitkomst van deze toets. Zo bepaalt die mee of ze in aanmerking komen voor een sociale huurwoning.

Alleen: die test blijkt minder dan twee maanden voor de start helemaal nog niet op punt te staan. "De toets meet het taalniveau van de cursist niet betrouwbaar", staat in de recent verschenen analyse van de proeffase. In een brief die De Standaard kon inkijken, trekt het Centrum voor Taal en Onderwijs van de KU Leuven, dat instaat voor de kwaliteitscontrole, daarom aan de noodrem. Ze benadrukt – niet voor het eerst – dat de vooropgestelde timing onhaalbaar is en vraagt meer tijd. "Vanuit wetenschappelijk oogpunt ondersteunen we het huidige scenario niet en zullen we hier ook geen deel van uitmaken", klink het. "Het mag duidelijk zijn dat we nog niet beschikken over een valide, betrouwbare en eerlijke toets."

De onderzoekers hebben de volgende stap in het proces, de kalibratie van de test, uitgesteld. Die zou normaal gezien in de tweede helft van juni plaatsvinden. In plaats daarvan pleiten ze voor een tweede proeffase om daarna verder te gaan. De definitieve test kan volgens hen ten vroegste volgend voorjaar (april 2024) af zijn.

"Problematisch"

De Vlaamse regering heeft weinig oor naar de feedback en houdt vast aan de startdatum van 1 september. "We zetten hiermee door", zegt minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA). "We moeten anderstaligen de garantie geven dat ze op elke plaats hetzelfde taalniveau kunnen halen. Deze test is een broodnodige hefboom voor iedereen die wil inburgeren in Vlaanderen." Hij benadrukt dat naast de gestandaardiseerde test ook de evaluatie van het opleidingscentrum blijft doorwegen in de beoordeling.

Het onderwijsveld is bijzonder geërgerd dat de Vlaamse overheid snelheid boven kwaliteit verkiest. Dat de minister bij de invoering van de test schermt met het argument van onderwijskwaliteit, maar tegelijk een niet valide en onvoldoende betrouwbare test inschakelt, wringt. In een brief van alle onderwijskoepels en de centra voor basiseducatie aan de minister werd de situatie afgelopen week "problematisch" genoemd.

Volgens het middenveld laat ook de timing te wensen over. Het vindt de implementatie "geheel onrealistisch". Twee voorbeelden: geen enkele van de beloofde opleidingen, zoals voor IT-coördinatoren of correctoren, heeft al plaatsgevonden. De volledige toetsafname van het lezen en schrijven blijkt bovendien zo’n zes uur in beslag te nemen. Veel meer dan de twee uur die gepland was. De onderwijspartners vragen behalve meer middelen ook dat de test (nog) geen juridische gevolgen zal hebben. Maandag is er onderhandeld tussen het kabinet en de betrokken partners. De gesprekken gaan dinsdag verder.

Grondwettelijk Hof

De onderwijskoepels benadrukken dat "de impact van deze tests zeer groot is". "Het maakt deel uit van hun toegangsticket tot de samenleving", schrijven ze in hun brief. Net daarom is ook Vlaams Parlementslid Loes Vandromme (CD&V) niet te spreken over de aanpak van de coalitiepartners. "Een toets die een toegangsticket geeft tot onze Vlaamse samenleving mag geen loterij zijn", zegt ze. "Als de gevolgen voor mensen zo groot zijn, dan is het evident dat de test volledig in orde moet zijn. Verregaande gevolgen koppelen aan een test die nog niet betrouwbaar is: dat is niet waar Vlaanderen voor staat."

Het nieuwe inburgeringsbeleid veroorzaakte al eerder verontwaardiging. Ligo, de centra voor basiseducatie, en tien centra voor volwassenenonderwijs trokken bij de start van het schooljaar naar het Grondwettelijk Hof om het nieuwe beleid aan te vechten. Behalve de vrijheid van onderwijs die in het gedrang komt, is een van de grootste bezwaren het kostenplaatje. De verplichte inburgeringscursus zal niet langer gratis zijn. Nieuwkomers uit landen van buiten de EU moeten 180 euro betalen. Binnenkort wordt een uitspraak in de zaak verwacht.