Nepnieuws linkt LGBTQ+-gemeenschap steeds vaker aan geweld en pedofilie
Nepnieuws over de LGBTQ+-gemeenschap is een groeiend probleem in de hele Europese Unie. Dat toont internationaal onderzoek waaraan ook VRT NWS meewerkte. Vooral trans mensen worden sterk geviseerd en vaak ten onrechte gelinkt aan thema's als geweld of pedofilie. Onderzoek wijst al langer aan dat haatzaaiende taal en propaganda een rol spelen in het aanzetten tot geweld tegenover LGBTQ+-personen.
Sociale media spelen een grote rol in het verspreiden van nepnieuws en haatzaaiende taal over LGBTQ+-personen. Een eenvoudige zoekopdracht op Twitter of TikTok aan de hand van de term "LGBT" levert al snel duizenden berichten en video's op die zich negatief uitlaten over LGBTQ+-personen.
Onze redactie doorzocht bovendien TikTok gedurende de maand juni - de Pride-maand waarin aandacht wordt gevraagd voor belangrijke LGBTQ+-thema's - op basis van de hashtag "pride month". Daaruit blijkt dat de term erg vaak gekaapt wordt om LGBTQ+-mensen in een slecht daglicht te plaatsen. Hoewel het merendeel van de berichten over de Pride Month positief blijft, duiken ook vaak video's met de combinatie "pride month + woke" of "pride month + trans + woke" of "pride month + conservative" op.
Steeds dezelfde verhalen
Internationaal onderzoek van het European Digital Media Observatory (EDMO), waaraan ook VRT NWS meewerkte, toont aan dat desinformatie die gericht is tegen de LGBTQ+-gemeenschap, bovendien een van de meest aanwezige vormen van desinformatie in de Europese Unie (EU) is.
Daarbij blijkt dat verschillende verhalen met desinformatie in zowat de hele EU op een vergelijkbare manier voorkomen. Welke verhalen met desinformatie over de LGBTQ+-gemeenschap circuleren het vaakst binnen de EU? Een overzicht.
1. "Holebi’s en transgender personen zijn ziek en transitie leidt tot psychische aandoeningen”
Een eerste vorm van nepnieuws schildert holebi’s en transgender personen af alsof ze zouden lijden aan lichamelijke en mentale ziektes.
Zo circuleerde in Polen een nepstudie van een niet-bestaand seksuologisch instituut waarin werd beweerd dat homoseksualiteit in een heel groot aantal gevallen verband houdt met geestesziekten. In Portugal werd dan weer een vermeende cursus voor kinderartsen verspreid om “LGBTQ+-baby’s” van in de wieg te herkennen en te behandelen.
Nochtans: de American Psychiatric Association (APA), een van de grootste psychiatrische organisaties ter wereld, schrapte homoseksualiteit in 1973 van haar lijst van geestelijke en gedragsstoornissen. In 1990 deed de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hetzelfde.
Toch blijven sommigen homoseksualiteit voorstellen als een ziekte, een gevolg van ziekte of ‘stoornissen’ of als een verspreider van ziektes. Recent nog deed in Duitsland een nepverhaal de ronde over geslachtsverandering. In een TikTok-video werd beweerd dat een transitie leidt tot meer zelfdodingsgedachten. Maar de studie die werd aangehaald, werd fout geïnterpreteerd: dergelijke conclusie kon op basis van het onderzoek niet gemaakt worden.
2. “Mensen die tot de LGBTQ+-gemeenschap behoren, zijn pedofielen”
Een tweede vorm van nepnieuws die regelmatig in de EU circuleert, is er een waarbij leden van de LGBTQ+-gemeenschap, en nog specifieker trans mensen, in verband worden gebracht met pedofilie. Om die ongegronde stelling te staven, werden in het verleden valse berichten verspreid over mensen die zogezegd ‘ageless love’, of ‘leeftijdsloze liefde’, promoten, zelfs met minderjarigen.
Er doen verschillende varianten van dit verhaal de ronde. Zo deed in de EU een vals verhaal de ronde waarbij een trans vrouw in Brazilië een geslachtsdeel zou hebben getoond aan een meisje. Die interpretatie bleek verzonnen.
Recent bereikte de valse claim dat pedofielen een plaats binnen de LGBTQ+- vlag en -gemeenschap krijgen, zelfs de gemeenteraad van Ieper. Volgens een raadslid is de zogenaamde Progressive Pride Flag ongepast omdat ze pedofilie zou promoten. Dat klopt niet: LGBTQ+-bewegingen distantiëren zich van pedofilie en kindermisbruik. En ook de uitleg die de vlag koppelt aan pedofilie klopt niet.
In hetzelfde kader ontstond in ons land niet lang geleden ophef op sociale media over een video die Dries Van Langenhove, voormalig Kamerlid voor Vlaams Belang, online plaatste. Daarin was te zien hoe Van Langenhove door Brugge wandelt en aan de gevel van een winkel de Progress Pride-vlag, een variant op de regenboogvlag, ziet hangen. Hij noemt de vlag een ‘pedofielenvlag’, gaat de winkel binnen en vraagt de werknemers of ze zich ervan bewust zijn dat die daar hangt.
De theorie dat de LGBTQ+-gemeenschap directe linken heeft met pedofilie, is onder een kleine groep radicale influencers erg populair. Zo werd onder meer in België en Nederland ook al geprotesteerd tegen enkele voorleesuurtjes van drags voor kleuters.
Het discours dat Amerikaanse influencers op het internet gooien, vond de laatste maanden ook steeds meer ingang in Vlaanderen. De twee bekendste voorbeelden vonden het voorbije half jaar toevallig allebei in Brugge plaats. Zo ging een delegatie van de extremistische jongerenbeweging Schild en Vrienden actie voeren tijdens "Drag Queen Story Hour".
3. “Mensen die tot de LGBTQ+-gemeenschap behoren, zijn gewelddadig, gevaarlijk en daders van massaschietpartijen”
Na de massaschietpartij in Texas in 2022 circuleerden valse verhalen dat de schutter iemand was die van geslacht was veranderd. Het ging zelfs zo ver dat ook andere mensen van de misdaad werden beschuldigd enkel en alleen omdat ze trans waren.
Maar ook recenter, in april 2023, ontstond in de EU een golf aan desinformatie (lees onze factcheck) nadat bleek dat de dader van een massaschietpartij in het Amerikaanse Nashville effectief een trans persoon was. Er werd onder andere via verschillende memes gesuggereerd dat trans mensen bovengemiddeld betrokken zouden zijn bij massaschietpartijen in de VS. Dat leidde tot een verspreiding van het idee dat mensen die een geslachtsverandering ondergingen, gevaarlijk zouden zijn. Een zelfde verhaal zagen we - zoals eerder vermeld - rondgaan na een schietpartij in Texas, in mei vorig jaar. Toen werd een foto van een willekeurige trans artiest van een sociaal medium geplukt en gedeeld als de vermeende dader, getweet door onder meer het republikeinse parlementslid Paul Gosar. (Lees de factcheck)
Over die 'mass shootings' bestaan bovendien verschillende databanken die vaak met een andere interpretatie werken: daarom is het moeilijk om met absolute cijfers te werken. Er bestaan ook geen cijfers over het aantal transgender personen dat betrokken zou zijn bij schietpartijen. Uit alle data blijkt wel dat vooral mannen betrokken zijn bij massaschietpartijen, vrouwen nauwelijks.
4. “LGBTQ+-mensen krijgen een voorkeursbehandeling in de sport”
In de sportwereld woedt vandaag een erg gevoelig debat rond de deelname van trans vrouwen aan topsport. Het wetenschappelijk debat houdt rekening met verschillende standpunten en factoren. Maar een groeiende hoeveelheid desinformatie probeert het debat in veel landen te vervuilen.
Via nepberichten willen sommigen aantonen dat LGBTQ+-personen worden bevoordeeld in de sport. Zo werd van trans vrouw en danser Sophie Rebecca valselijk beweerd dat zij – hoewel ze te oud was – aanvaard werd in de London’s Royal Ballet School, een van de meest prestigieuze balletscholen ter wereld, enkel en alleen omdat ze trans was.
Ook bij ons werd in maart 2023 op sociale media beweerd dat een aantal zwemsters na een wedstrijd een apart podium maakten als statement tegen een trans vrouw, die de competitie won. Het bleek echter niet om een protestactie te gaan. Integendeel, de zwemsters spraken hun steun uit voor de trans vrouw die de wedstrijd won. Die berichten worden gretig gedeeld op sociale media.
5. Samenzweringstheorieën over de “dictatuur” van de “LGBTQ+-filosofie” en “indoctrinatie”
Een vijfde bewering die in heel Europa opduikt, is het linken van LGBTQ+ aan indoctrinatie. Een gerucht deed de ronde dat de politie een kind weghaalde van zijn familie, die moslim was, enkel en alleen omdat zijn ouders hem verteld hadden dat “LGBTQ+ niet goed is”. Dat nepverhaal deed de ronde in Duitsland, maar was ook te horen in Spanje, Griekenland en andere EU-landen. Uit onderzoek blijkt dat er niets van klopte. Het feit dat het kind werd weggenomen, had niets te maken met vermeende uitspraken over LGBTQ+-personen.
Het is slechts één voorbeeld van hoe berichten ook worden ingezet om bepaalde samenzweringstheorieën in stand te houden. Daarbij tracht men aan te tonen dat het westen zijn ideologie – desnoods met geweld – oplegt. Een van de meest voorkomende nepverhalen in deze trend is dat verschillende landen de woorden ‘vader’, ‘moeder’, ‘jongen’ of ‘meisje’ willen verbieden. Onlangs circuleerde ook bij ons het valse gerucht dat VDAB het woord 'vrouw' uit haar vacatures had gebannen.
Ook hebben die nepberichten vaak betrekking op zogenoemde indoctrinatie. Voorbeelden daarvan zijn het vermeende bestaan van boekjes met seksuele opvoeding voor vierjarigen of het bestaan van films die kinderen zouden overtuigen om van geslacht te veranderen.
Zo ontstond vorig jaar ophef nadat op sociale media rondging dat Barbieproducent Mattel een pop van een zwangere Ken op de markt bracht. Dat verhaal klopte niet. Dichter bij huis beweerde politicus Filip Dewinter (Vlaams Belang) op Twitter onlangs dat de Vlaamse leeuwenvlaggen aan de IJzertoren in Diksmuide vervangen werden door regenboogvlaggen. Ook dat was niet waar: de Vlaamse vlaggen hangen er nog steeds.
Eind vorig jaar maakten sommigen dan weer gebruik van een video waarin paarden terugdeinsden voor een regenboogzebrapad om te zeggen dat “zelfs paarden iets tegen de LGBTQ+-agenda hebben”. Ook dat klopte niet: paarden kunnen moeite hebben met bepaalde kleuren omdat ze die interpreteren als een hindernis.
Geweld en desinformatie, een gevaarlijke combinatie
Onderzoek wijst aan dat haatzaaiende taal en propaganda een rol spelen in het aanzetten tot geweld tegenover LGBTQ+-personen, zegt politicoloog en criminoloog Piotr Godzisz (Université Libre de Bruxelles en Birmingham City University).
“Wanneer bepaalde personen LGBTQ+-personen als bedreigingen afschilderen en oproepen tot de verdediging van de natie, het gezin, vrouwen en kinderen, geloven veel leden van de samenleving deze beweringen niet alleen, maar ondernemen ze soms ook actie.”
Dat dit gebeurt, tonen ook de cijfers van Interfederaal gelijkekansencentrum Unia. Dat behandelde vorig jaar 24 haatmisdrijven mét fysiek geweld tegen LGBTQ+-personen: het hoogste aantal in vijf jaar. In totaal behandelde Unia in 2022 137 dossiers gelinkt aan seksuele oriëntatie, waaronder 57 voor haatspraak, 54 voor misdrijven tegen LGBTQ+-personen en 26 voor discriminatie. Van de 54 dossiers voor misdrijven ging het in maar liefst 44 procent, of 24 dossiers, om fysiek geweld.
Eerder kwam via onderzoek van het UZ Gent/Transgender Infopunt al naar boven dat een op de drie LGBTQ+-mensen de voorbije twee jaar fysiek geweld heeft ondervonden. Bovendien benadrukt Unia dat haatmisdrijven met homofoob motief ondergerapporteerd zijn. Het betreft dus slechts een deel van de realiteit.
Wie verspreidt het nepnieuws?
Maar wie zit er achter die nepverhalen over LGBTQ+-personen? “De motoren achter dat nepnieuws zijn vaak fundamentalistische, christelijk geïnspireerde groepen, waarvan sommige banden hebben met de VS”, zegt Godzisz.
Eerder onderzoek toonde al aan dat er sterke transnationale verbindingen bestaan tussen die groepen, en ze ook sterk vertegenwoordigd zijn in de EU.
“Zij spelen een belangrijke rol bij het verspreiden van verkeerde informatie”, zegt de ULB-onderzoeker. “Sommigen willen de vooruitgang die de afgelopen vijf decennia is geboekt op het gebied van mensenrechten, LGBT-rechten en vrouwenrechten terugdraaien. Anderen gebruiken nepnieuws strategisch om polarisatie te zaaien in democratische samenlevingen. Door sociale onrust te creëren, kunnen ze gemakkelijker invloed krijgen en politieke systemen manipuleren om hun eigen agenda te dienen.”
“In sommige gevallen kon dergelijk nepnieuws bijvoorbeeld herleid worden tot het Russische staatsapparaat – of is de desinformatie in ieder geval in lijn met het Russische verhaal over LGBT-mensen. Maar het is vaak moeilijk om te verifiëren waar een specifiek stuk nepnieuws vandaan komt omdat het net de bedoeling is dat het niet getraceerd kan worden.”
Hoewel het nepnieuws vaak uit die richting komt, zien we soms ook uit andere hoeken weerstand tegen de gewone regenboogvlag. Niet lang geleden ontstond er in een school in Borgerhout nog ophef omdat leerlingen meenden dat de vlag gericht was tegen hun geloof en gemeenschap. Daarvoor hadden ze zich volgens de directeur gebaseerd op "oude info op sociale media." Ook het geweld op LGBTQ+-personen in grootsteden komt uit diverse richtingen.