NAVO-secretaris-generaal Stoltenberg blijft nog (minstens) een jaar langer op post
De ambtstermijn van Jens Stoltenberg als secretaris-generaal van de NAVO is met een jaar verlengd. Alle 31 NAVO-lidstaten hebben dat unaniem beslist. Stoltenberg, een oud-premier van Noorwegen, leidt de NAVO al sinds 2014.Â
Normaal gezien zou de ambtstermijn van Stoltenberg in september aflopen, maar de lidstaten konden het niet eens worden over een opvolger, dus doet hij er nog minstens een jaar bij, tot 1 oktober 2024.
Stoltenberg is 64 en oud-premier van Noorwegen. Hij is secretaris-generaal van de NAVO sinds 2014. Zijn ambtstermijn werd al drie keer verlengd, de laatste keer in 2022, door de oorlog in Oekraïne. Op het einde van deze nieuwe termijn zal Stoltenberg 10 jaar in het zadel zitten. Hij wordt daarmee de tweede langst dienende secretaris-generaal van de NAVO ooit. Enkel de voormalige Nederlandse politicus Joseph Luns had de functie langer: hij stond 13 jaar lang aan het hoofd van de NAVO, van 1971 tot 1984.
De secretaris-generaal van de NAVO is de burgerlijke leider van de alliantie, naast de militaire. Hij of zij wordt verkozen voor een termijn van minstens 4 jaar, die kan worden verlengd. Kandidaten voor de functie worden voorgesteld door lidstaten, na informeel diplomatiek overleg.
De secretaris-generaal is het gezicht van de NAVO. Hij of zij is voorzitter van onder meer de Noord-Atlantische Raad, het belangrijke beslissingsorgaan van de organisatie. De secretaris-generaal moet er ook voor zorgen dat er consensus is binnen de organisatie, en moet dus vaak op zoek naar compromissen tussen de verschillende lidstaten. Hij of zij is er verantwoordelijk voor dat genomen beslissingen worden uitgevoerd.
Stoltenberg had zelf op voorhand niet gezegd dat hij langer wou aanblijven. Op Twitter zegt hij nu wel dat hij "vereerd" is om de organisatie nog een jaar langer te dienen.
De verlenging van de termijn van Stoltenberg komt er vooral bij gebrek aan een opvolger. Die had normaal gezien volgende week op een top in Vilnius benoemd moeten worden, maar er was onder de lidstaten geen consensus wie het moest worden.Â
Veel lidstaten vonden dat het na bijna 75 jaar mannelijk leiderschap, tijd was voor een vrouw aan het roer van de grootste collectieve defensie-organisatie van de wereld. De naam van de Deense premier Mette Frederiksen ging over de tongen. Maar onder andere Polen zou gevonden hebben dat de nieuwe NAVO-leider voor de verandering niet uit een Scandinavisch land moest komen, na de Noor Stoltenberg en zijn Deense voorganger Anders Fogh Rasmussen.
De Polen dachten eerder aan iemand uit de Baltische staten, bijvoorbeeld Kaja Kallas, de premier van Estland. Veel lidstaten maakten zich dan weer zorgen dat een secretaris-generaal uit Oost-Europa té ver zou gaan in de steun voor Oekraïne, dat lid wil worden van de alliantie.
Veel Oost-Europese landen hebben door de gezamenlijke geschiedenis die ze hebben met Rusland een diepgewortelde, anti-Russische houding. Ze zijn daarom gretiger dan sommige West-Europese landen om Oekraïne bij te staan terwijl het zich verdedigt tegen de Russische agressie.
De enige die openlijk solliciteerde voor de job, is de Britse minister van Defensie Ben Wallace. Omdat de NAVO-baas meestal een voormalig staatshoofd of regeringsleider is, maakte ook hij niet veel kans. Zo viel de keuze dus opnieuw op Stoltenberg.Â
De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken toont zich niet ontevreden met die keuze. Dmytro Koeleba schrijft op Twitter dat hij het "uitstekend nieuws" vindt dat Stoltenberg langer aanblijft. "Harde tijden vragen om sterk leiderschap", aldus Koeleba.
NAVO kiest voor continuïteit
Stoltenberg heeft als hoofd van de NAVO ook zeker z'n strepen verdiend. Hij wordt geprezen als een geduldige en standvastige leider. Velen vinden hem ook een goede bemiddelaar tussen de vaak uiteenlopende visies en belangen van de lidstaten. Midden in de oorlog in Oekraïne, waar de NAVO-landen vaak de balans zoeken tussen Oekraïne steunen zonder de alliantie mee in het bad te trekken, vinden veel lidstaten het misschien ook geen goed idee om een nieuwe kapitein op het schip te benoemen.
Toen de oorlog in Oekraïne begon, werd de NAVO ook gedwongen om zichzelf heruit te vinden. Die oorlog is ook al langer bezig dan twee jaar: het conflict in Oekraïne woedt al sinds 2014. Sindsdien is de NAVO aan een "tweede leven" begonnen: de alliantie werd opgericht tijdens de Koude Oorlog, met als nemesis de Sovjet-Unie. Sinds die uit elkaar viel is de NAVO meer gaan focussen op operaties buiten de NAVO-grenzen, zoals in Afghanistan en in de Balkan. Sinds 2014 is de Russische vijand terug, en is de focus weer verschoven naar het verdedigen van het eigen grondgebied. Een verandering die Stoltenberg in goede banen heeft geleid.
Tijdens dezelfde periode kwam de NAVO ook in woelig water, omdat Donald Trump president werd van de Verenigde Staten. Trump suggereerde openlijk dat de VS, nog altijd de belangrijkste sponsor van de organisatie, er wel eens uit zou kunnen stappen, als de andere lidstaten niet meer zouden gaan bijdragen. Stoltenberg vond volgens velen vaak de juiste toon om die kritiek te kanaliseren.
In april van dit jaar kreeg de NAVO er onder Stoltenberg een nieuw lid bij: Finland maakte de historische beslissing om zich na decennialange neutraliteit bij de alliantie aan te sluiten. Ook Zweden wil lid worden, maar daar ligt vooral Turkije dwars. Ook Hongarije moet het licht voor Zweeds lidmaatschap nog op groen zetten. Met dat obstakel in het achterhoofd, en de oorlog in Oekraïne waarvan het einde nog lang niet in zicht is, kiest de NAVO met Stoltenberg vooral ook voor continuïteit.