"Viva Lanoye": nieuwe podcast viert 65e verjaardag van schrijver Tom Lanoye

"We zijn bij de VRT onverbiddelijk voor mensen die de pensioengerechtigde leeftijd bereiken en daarom dacht ik naar aanleiding van de 65e verjaardag van Tom Lanoye: ik stuur hem met pensioen", grapt radiomaker Vincent Byloo over zijn nieuwe Radio 1-podcast "Viva Lanoye".

Aan de hand van gesprekken met familie en vrienden van de schrijver, maar uiteraard ook met Tom Lanoye zelf, loodst Byloo ons in vijf afleveringen door de carrière van de succesvolle schrijver: van wieg tot zerk, zoals te lezen valt in de beschrijving van "Viva Lanoye" op VRT MAX.

"Ik had het op voorhand niet verwacht, maar de podcast is eigenlijk een soort biografie geworden. Noem het gerust de allereerste auditieve biografie van Tom Lanoye." Een biografie die overigens nog niet af hoeft te zijn. "Misschien maak ik binnen vijf jaar wel nieuwe afleveringen van de podcast voor zijn 70e verjaardag. Want Tom geeft het ook zelf aan: een schrijver gaat niet op pensioen zolang die boeken schrijft."

Lanoye is natuurlijk niet alleen de favoriete schrijver van Vincent Byloo, maar van zovele Vlamingen en Nederlanders. Maar wat maakt de bekroonde auteur zo speciaal? "Tom Lanoye heeft het ingedommelde literaire milieu in Vlaanderen wakker geschud", vat Byloo het kort samen.

"Eind jaren 70, begin jaren 80 las bij wijze van spreken niemand nog boeken voor het plezier. Zelf moest ik op school ook steevast werken lezen van auteurs als Hubert Lampo en Ward Ruyslinck en - om het met de woorden van Lanoye te zeggen - ik vond dat oer- en oersaai. Maar toen las ik "Kartonnen dozen" en besefte ik: literatuur hoeft niet saai te zijn. Lanoye bracht rock 'n' roll naar de literaire wereld en ik vind hem tot op de dag van vandaag een van de meest swingende auteurs die er zijn."

Tom Lanoye was een van de eerste schrijvers in Vlaanderen die het auteurschap echt professioneel heeft aangepakt. "En dat bleek al van jongs af zijn ambitie te zijn", ontdekte Byloo tijdens zijn research voor de podcast. "In het VRT-archief vond ik een opname terug uit zijn beginjaren: hij had een rubriekje in een literair programma en daarin zei hij dat hij de ambitie had om uit te groeien tot een literair bedrijf." En zo geschiedde. 

In een van de afleveringen gaat Byloo ook dieper in op de rol van Tom Lanoye als (politiek) activist, want ook op dat vlak heeft hij veel betekend. Niet alleen via zijn werk, maar ook in het echte leven. In 1996 vormde hij samen met zijn partner René bijvoorbeeld het eerste homokoppel dat in Vlaanderen een samenlevingscontract ondertekende.

Voor de podcast sprak Byloo met heel wat mensen die dicht bij Lanoye staan. Onder meer de dochter van broer Guy die op jonge leeftijd stierf, maar ook oud-klasgenoten, zijn klastitularis en zijn literaire vrienden komen aan het woord. In die laatste categorie sprak Byloo ook met Herman Brusselmans die door Lanoye wordt omschreven als zijn "literaire bastaardbroer". 

In "Viva Lanoye" beweert Tom Lanoye trouwens dat hij en Brusselmans de grondleggers zijn van F.C. De Kampioenen. Eind jaren 80 schreef Lanoye samen met Brusselmans "De Canadese muur", een toneelstuk dat zich afspeelt in het amateurvoetbal. "De BRT benaderde destijds ook uitgerekend Tom en Herman om mee te werken aan F.C. De Kampioenen, ik denk dus dat er zeker iets van aan is", besluit Byloo.

Een laatste tip van de sluier: wie ooit "Kartonnen dozen" las, herinnert zich misschien nog de "banale en verterende liefde" die Lanoye daarin beschrijft voor zijn klasgenoot Z. Byloo zocht het anonieme hoofdpersonage uit de roman op en sprak met hem over hoe hij het ervaarde om plots een romanpersonage te zijn. En Z opende voor de podcast ook letterlijk enkele kartonnen dozen.

"Hij heeft veel bijgehouden uit die tijd. Bijvoorbeeld: in het laatste jaar gingen Z en Lanoye met school op bezinning en tijdens die trip werd hen gevraagd op te schrijven hoe ze over elkaar dachten. Z heeft het briefje bijgehouden waarin beschreven staat hoe Tom over hem denkt. Dat is heel leuk om achteraf te lezen. Tom schrok zich trouwens een hoedje dat dat bewaard was gebleven."