Nederlandse regering gevallen over asielbeleid en daarin ziet NY Times een Europese trend

De val van de regering hing al enkele dagen in de lucht. Vrijdag vond in Den Haag een ultiem crisisoverleg plaats waarop een compromisvoorstel van de staatssecretaris voor Asiel, Eric van der Burg, werd besproken. Nederlandse media melden dat dit niets heeft opgeleverd, waardoor er na 543 dagen een einde komt aan de regering-Rutte IV.

Het Nederlandse nieuwsagentschap ANP meldt op basis van verschillende bronnen dat ChristenUnie, de kleinste partij in de coalitie, het initiatief heeft genomen voor de val van de regering. De houding van de liberale partij VVD, de partij van minister-president Rutte, zou daarin een belangrijke rol hebben gespeeld. Dat ontkent de Nederlandse premier echter: “Het is een unaniem besluit.” Rutte benadrukte dat de vier partijen gezamenlijk tot de conclusie zijn gekomen dat verder praten geen zin meer had.

Rutte had de druk op de regeringscoalitie deze week flink opgevoerd door extra eisen aan het asielpakket op tafel te leggen. Vooral het voorstel om de mogelijkheid tot gezinshereniging te beperken, was voor de ChristenUnie moeilijk te slikken. Rutte verwijt zichzelf in ieder geval niets, behalve dat hij zijn bezwaren “vriendelijker had kunnen brengen”. Maar “dat is niet de reden van de kabinetsval”, zei Rutte nog. Andere partijen wijzen wel naar de VVD-voorman. CDA-fractievoorzitter Pieter Heerma noemde zijn opstelling grenzend aan roekeloos en “onverantwoord hard”.

Om 21.30 uur werd vrijdag nog een extra ministerraad ingelast, meldde de Nederlandse rijksvoorlichtingsdienst. Daarna stond premier Rutte de pers te woord. De verschillen tussen de coalitiepartijen op het gebied van migratie zijn onoverbrugbaar gebleken, zei Rutte in de persconferentie. Hij noemde de situatie “betreurenswaardig, maar de politieke realiteit waar we niet omheen kunnen”. “Het is jammer dat we door deze scheiding halverwege de rit het werk niet kunnen afmaken”, zei hij over de samenwerking in de coalitie.

Staatssecretaris voor Asielzaken Eric van der Burg baalt dat er geen asielakkoord is. Hij vindt het vooral vervelend voor al die mensen die zich al maanden inzetten voor voldoende opvangplekken voor asielzoekers. “Ik had hen een asieldeal beloofd.”

Van der Burg heeft het idee dat “alles eruit is gehaald” om tot een migratieakkoord te komen. Ook vrijdag heeft hij voorstellen gedaan om de kloof tussen de vier coalitiepartijen te overbruggen. “Maar ik constateer dat het niet gelukt is.” Volgens hem was er geen onwil, maar was er sprake van een “onoverbrugbare kloof”.

Hij is teleurgesteld. “Ik baal ervan dat er geen akkoord ligt.” Op de vraag of zijn eigen VVD-partijleider en premier Mark Rutte de onderhandelingen niet onnodig onder druk heeft gezet, wil hij niet in gaan. “Ik blijf weg bij partijpolitiek.”

Geen enkel kabinet geleid door Mark Rutte zat er zo kort als zijn vierde, dat is gevallen over de asielproblematiek. De val kwam 543 dagen na de beëdiging door de koning. Het was zijn tweede kabinet bestaande uit VVD, D66, CDA en ChristenUnie.

Het is waarschijnlijk dat nieuwe verkiezingen ergens in het najaar zullen plaatsvinden. Dat zal ten vroegste half november gebeuren, zegt de Kiesraad. Het kost namelijk tijd om de gang naar de stembus voor te bereiden. Zo moeten nieuwe partijen de kans krijgen zich te registreren, hebben partijen tijd nodig om kandidatenlijsten samen te stellen en moeten gemeenten stembureaus regelen. Het precieze moment van nieuwe verkiezingen zal later nog bekendgemaakt worden. De oppositie wil zo snel mogelijk verkiezingen, zo hebben zij vrijdagavond later weten.

Voordat er nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven, moest premier Mark Rutte eerst officieel het ontslag van zijn vierde kabinet aanbieden aan de koning. Dat heeft Rutte schriftelijk vrijdagavond nog gedaan. Vandaag praatte Rutte de koning bij, die daarvoor vanuit het buitenland is moeten terugkeren.

Bij aankomst op het paleis, en ook na afloop van het onderhoud, zei Rutte niet veel tegen de verzamelde pers: “Dit zijn vertrouwelijke gesprekken.” Het gesprek tussen Rutte en de Nederlandse koning nam ruim een uur in beslag.

_{(Lees verder onder de foto’s)}

Willem-Alexander moet vervolgens de Tweede Kamer officieel ontbinden. Wanneer de Kamer wordt ontbonden, wordt ook besloten wanneer kandidaten voor de verkiezingen zich kunnen melden. 44 dagen daarna wordt dan gestemd, aldus de Kiesraad. Voor het hele proces staat maximaal drie maanden.

De val van het Nederlandse kabinet is volgens The New York Times te plaatsen in een Europese trend. De Amerikaanse krant ziet dat asielbeleid in grote delen van de Europese Unie een belangrijk thema is geworden en dat de standpunten verharden.

In een aantal EU-landen leidt immigratie tot een groeiende populariteit van extreemrechts. The New York Times wijst op recente verkiezingssuccessen van Vox in Spanje, de Zweden-Democraten in Zweden en de Rassemblement national van Marine Le Pen in Frankrijk, allemaal partijen die zich fel mengen in het asieldebat. Bovendien hebben Italië en Hongarije met Giorgia Meloni en Viktor Orbán allebei een premier die zeer kritisch is op het aantal migranten dat naar Europa komt.

Volgens de Amerikaanse krant heeft die trend ook invloed gehad op de val van Rutte IV. Om extreemrechts de wind uit de zeilen te nemen, zouden rechtse en centrumrechtse partijen worden gedwongen om hardere standpunten over immigratie in te nemen. De andere regeringspartijen vonden dat premier Mark Rutte zich onnodig fel opstelde en dat het kabinet daardoor is geklapt.

Het Duitse persbureau DPA stelt dat Nederland kampt met een “vooral zelfgecreëerde asielcrisis”. De 47.000 asielzoekers die afgelopen jaar het land binnenkwamen, zouden “niet een buitengewoon hoog aantal” zijn. Het Duitse persbureau denkt dat de lange wachttijden in het proces werden veroorzaakt door bezuinigingen en de krapte op de woningmarkt.

Hoewel internationale media zoals de Britse BBC ook wijzen op partijen als de PVV die het Rutte lastig hebben gemaakt op het thema immigratie, denken de meeste dat hij vooral onder druk is komen te staan door de opkomst van BBB. Die had een verpletterende verkiezingswinst behaald in de Eerste Kamer. BBB spreekt zich juist meer uit over het landbouwbeleid.