Je hebt alles geprobeerd: onderhandelen, discussiëren, ruziemaken, een taxi bellen en zelfs de sleutels ontfutselen. Toch beslist je collega alsnog om dronken achter het stuur te kruipen.

Het is wat vorige week in Mechelen gebeurde. Na een personeelsfeest besloot een vrouw die te veel gedronken had om toch naar huis te rijden, ondanks verwoede pogingen van haar collega’s om haar tegen te houden. Daarop zagen ze geen andere keuze dan de politie te verwittigen. Die kon haar onderscheppen en liet haar een ademtest afleggen. De vrouw had maar liefst 2,5 promille alcohol in het bloed, oftewel vijf keer meer dan de toegestane hoeveelheid. Haar rij­bewijs werd ingetrokken voor 15 dagen.

Als iemand een gevaar is op de weg, moet je ingrijpen, dus wat die collega’s gedaan hebben, is logisch, toch? ‘Je zou dat denken, maar helaas is het niet waar,’ zegt Stef Willems, woordvoerder van het verkeers­instituut Vias. België doet het heel slecht als het gaat over de houding rond alcohol in het verkeer. ‘We blijven zeer tolerant tegenover dronken rijden. Iedereen weet dat het niet kan, maar als we een controle zien, zijn er nog steeds mensen die nog snel hun vrienden op café inlichten zodat ze de controle kunnen vermijden.’

Lees ook

Lees ook

Ga ik als volwassene nog op vakantie met mijn ouders? 

In het beste geval kun je iemand nog ompraten voor die dronken achter het stuur wil kruipen. Maar als dat niet is gelukt, wat doe je dan? ‘Verschillende principes gaan in conflict met elkaar,’ zegt Katrien Schaubroeck, die als filosofe onderzoek doet naar de psychologische processen in morele keuzes.

Aan de ene kant voelt het ethisch verkeerd aan om een andere volwassene de les te spellen. Niemand wil overkomen als een bemoeial of een betweter – al zeker niet bij collega’s of vrienden. ‘Respect voor de auto­nomie van andere mensen is een fundamenteel principe binnen de ethiek,’ zegt Schaubroeck. ‘Begrijpelijk dus dat een beslissing maken in de plaats van een ander verkeerd aanvoelt.’ Die ‘ander’ heeft zelf­beschikkingsrecht, en kan heel kwaad worden als dat wordt ingeperkt.

De politie bellen kan ook het einde van een vriendschap betekenen. ‘Want de politie zal allicht ook een boete uitdelen.’ Je wordt als het ware iemand die een straf uitdeelt, iets waar veel mensen voor terugschrikken. ‘In die zin zou de beslissing een stuk makkelijker zijn mocht je in de plaats van de politie er iemand anders op af kunnen sturen die alleen zal corrigeren, zonder te bestraffen’, aldus Schaubroeck.

Wat als?

Aan de andere kant is er het ethische principe dat we als mensen horen zorg te dragen voor elkaar. In dit geval niet alleen voor jouw dronken vriend of vriendin, die ook zichzelf in gevaar brengt, maar ook voor de samenleving in haar geheel. Schaubroeck herinnert zich die ene keer dat ze een gewelddadige ruzie hoorde bij de buren. ‘Ik heb getwijfeld, maar uiteindelijk toch de politie gebeld. Ik kende hen niet goed genoeg om mij te mengen. Dat hebben mijn buren mij later niet in dank afgenomen, maar wie weet wat er anders had kunnen gebeuren? Je belt de politie niet om iemand te bestraffen, maar om zorg te dragen voor elkaar.’

Schaubroeck verwijst naar het nut van ‘tegenfeitelijk denken’ in dit soort situaties. Daarbij stel je jezelf de vraag: wat als ik een andere beslissing neem? In het geval van dronken rijden: wat als ik de politie niet bel en mijn vriend rijdt iemand aan? Of verwondt zichzelf? Kan ik daarmee leven?

Het slot erop

Misschien kan technologie die beslissing voor ons nemen? Zo is er het alcoholslot, een toestel dat verbonden is met de wagen. Voor je de auto kunt starten, moet je een ademtest afleggen. Als de hoeveelheid alcohol in je adem hoger of gelijk is aan 0,2 promille, dan start de auto sowieso niet. Bij Vias begeleiden ze chauffeurs waarbij de rechter zo’n alcoholslot in de wagen heeft opgelegd.

Maar een alcoholslot in alle wagens is nog niet voor morgen. Bij Vias zijn ze er ook niet van overtuigd dat een algemene verplichting zo nuttig is. ‘De mensen die nu een alcoholslot hebben, worden daarin ook begeleid. Als die bijvoorbeeld positief blazen, zullen ze daarover bevraagd worden door onze begeleiders. Die omkadering is een voorwaarde voor succes’.

Conclusie. Ook al is het zeker geen leuke ervaring, je kunt beter de politie bellen als een vriend dronken achter het stuur kruipt. ‘Sommige dingen zijn gewoon zwart-wit, dronken rijden is er daar één van’, besluit Schaubroeck. Het zal voor de collega’s in Mechelen op de eerste werkdag na het personeelsfeest niet de gezelligste dag geweest zijn, maar er zijn tenminste geen verkeersslachtoffers gevallen.

Lees ook

 Spreek ik een beloning af voor goede schoolresultaten?