Op de mythische Puy de Dôme staan zondag geen toeschouwers: ‘Dit mag geen pretpark zijn’

Zondag, aan het eind van de middag, fietsen Jonas Vingegaard en Tadej Pogacar naar de hemel. Ze hebben dan nog twee kilometer te gaan voor de finish van de negende etappe, het pronkstuk van deze Tour de France. Voor het eerst in 35 jaar gaat het wielercircus over de weg die in een opwaartse spiraal leidt naar de top van een uitgedoofde vulkaan, de Puy de Dôme.

De iconische klim is, op één dag per jaar na, gesloten voor fietsers. Een slagboom moet ze tegenhouden, vanaf die hindernis is het nog vier kilometer met een stijgingspercentage van bijna 12 procent naar het hoogste punt van het Unesco-Werelderfgoed.

Zondag mag er na de slagboom absoluut geen publiek op de vulkaan. Daar is trouwens geen plek voor sinds een spoorlijn de helft van de oorspronkelijke weg bezet. De renners gaan in relatieve stilte klimmen. Eerst twee kilometer door de bomen, daarna blijven ze omhoog draaien totdat ze opeens niets anders voor zich zien dan een scherp oplopende asfaltweg die als een trap eindigt in de lucht. Het wielerequivalent van een ‘Stairway to Heaven’.

Bovenaan, waar de finish ligt, is het uitzicht onvergetelijk, want de Puy de Dôme is de hoogste lavakoepel van een veertig kilometer lange keten van circa tachtig vulkanen in het Centraal Massief van Frankrijk. Minder mooi is het enorme meteorologisch observatorium op de hoogste puy (‘afgeronde top’ in plaatselijk dialect). Naast het gedrocht liggen de resten van een forse Gallo-Romeinse tempel, die in tweede eeuw mogelijk zestig bij zestig meter groot was.

Er komen jaarlijks een half miljoen toeristen. Vooral het tandradtreintje naar boven is een melkkoe: bijna 15 euro voor een enkeltje. Parapenters vertrekken massaal van de afgeronde top en schoolkinderen van alle leeftijden krijgen boven, terwijl ze uitkijken over het unieke landschap, van hun onderwijzers uitleg over het ontstaan van het beschermde vulkanische gebied.

Hooliganisme

De Puy de Dôme is voor de vijftiende keer opgenomen in het Tour-parcours (vier keer als tijdrit). Voor het eerst gebeurde dat in 1952, het jaar waarin tv zijn Tour-intrede deed. Toen zat de klim in twee etappes: eerst een rit in lijn, die de legendarische Fausto Coppi won en daarmee zijn Tour-zege veiligstelde; een dag later voerde een 63 kilometer lange tijdrit over de puist.

In 1975 was de Puy de Dôme ogenschijnlijk het toneel van wielerhooliganisme toen een toeschouwer de omhoog zwoegende geletruidrager Eddy Merckx hard in de maag stompte. Per ongeluk, beweerde de dader over het incident dat Merckx mogelijk zijn zesde Tour-zege kostte.

Wielerhistorici beschouwen de Puy de Dôme-klim in 1964 als een van de hoogtepunten van de Ronde van Frankrijk. De gebeeldhouwde geletruidrager Jacques Anquetil was op de flanken van de vulkaan in gevecht met de plompe boerenzoon Raymond ‘Poupou’ Poulidor. Het ging om niets minder dan de Tour-zege van dat jaar.

Op tv-beelden fietsen de twee Fransen keurig zij aan zij, maar de foto van het duel werd een populaire ansichtkaart en daarop lijken ze met elkaar al schouderduwend in verhit duel. Poulidor wachtte tot negenhonderd meter van de finish om Anquetil achter te laten, maar dat bleek te laat om ‘Monsieur Chrono’ te passeren in het algemene klassement.

Zeker omdat een paar dagen later de Tour met een tijdrit zou worden afgesloten. Op de top van de Puy de Dôme accepteerde Poupou zijn verlies met twee kussen op de wangen van tijdritspecialist Anquetil, die een paar dagen later zijn vijfde en laatste Tour won.

De droom van Bardet

Poulidor, de opa van Mathieu van der Poel, woonde tussen de gedoofde vulkanen; de etappe zondag start in zijn woonplaats Saint-Léonard-de-Noblat. Eén renner zal daar met bovengemiddeld veel adrenaline wachten totdat koersdirecteur Christian Prudhomme bij het passeren van een grote ‘0’ met zijn vlag zwaait en de negende etappe officieel begint. Het is Romain Bardet, net als de grootvader van collega Van der Poel een kind van de streek.

Elke ochtend dat de kleine Romain de gordijnen van zijn jongenskamer opende, grijnsde de Puy de Dôme hem toe. “Dat was niet zo moeilijk”, zegt Bardet nu. “In een straal van minstens vijftig kilometer kun je hem niet missen. Soms zag ik heel vroeg fietsers omhoog klimmen.”

De 32-jarige kopman van DSM-Firmenich, zesde in de afgelopen Tour, tweede in 2016, derde een jaar later en bergkoning in 2019, was intens tevreden toen in oktober vorig jaar het Tour-parcours werd bekendgemaakt. Niet alleen kreeg de klimmer pur sang uitzonderlijk weinig tijdritkilometers voorgeschoteld (22,4), het bleek ook opeens mogelijk de vulkaan van zijn jeugd in wedstrijdverband te beklimmen. In de Tour nog wel. “Ik had nooit gedacht dat nog een keer mee te maken in mijn carrière.”

Bardet moest nog geboren worden toen de Tour in 1988 voor het laatst over de Puy de Dôme ging. “Dit is een iconische berg, maar je mag er officieel maar eens per jaar op. Voor mij is dit heel, heel erg speciaal. Het wordt magisch. Iedereen in mijn regio is blij en opgewonden dat de Tour terugkomt.”

Bardet op het podium in Parijs is het doel waaraan zijn ploeg de rest van het seizoen ondergeschikt heeft gemaakt. De lichte, lange Fransman staat in het algemene klassement achtste op bijna vijf minuten. Op zijn geboortegrond in de Auvergne wil hij opstomen naar de top vijf.

Hij maakt zeker kans, blijkt uit fietsapp Strava. Bardet is met grote afstand de snelste op de laatste vier kilometer na de slagboom. Iets meer dan een kwartier had hij op 26 juni, vlak voor de Tour begon, nodig om boven te komen.

Bij die prestatie past wel een kanttekening. Doordat alleen wandelaars de klim mogen betreden, is Bardet de beste van slechts 1.300 voornamelijk recreatieve fietsers. Sommigen waren uitverkoren mee te doen aan de jaarlijkse klim, de meesten zijn bij zonsopgang onder de slagboom door gekropen en naar boven gefietst.

Die andere berg die net als de Puy de Dôme op eenzame hoogte in het landschap ligt, de Mont Ventoux, is alleen al van de moeilijkste Bedoin-zijde door ruim 100.000 Strava-abonnees beklommen. De Ventoux draagt dan ook niet het Unesco-predicaat waar de natuurbeschermers van de Puy de Dôme elf jaar over hebben gedaan om te verwerven.

Niet over vee vliegen

Al dat moois, afgezien van die dikke antenne op bijna 1.500 meter hoogte, roept de vraag op of het wel zo’n goed idee is om op deze Grand Site de France het grootste wielerevenement van de wereld te laten neerstrijken.

De Puy de Dôme is privébezit van een groot aantal eigenaren, die na bijna een jaar onderhandelen afspraken maakten met Tour-organisatie ASO, vertelt Cécile Olive-Garcia, de drijvende kracht achter het bemachtigen van het Unesco-predikaat in 2018. “De kwetsbare delen van het natuurgebied worden volledig afgesloten, publiek mag niet de berg op en tv-helikopters mogen niet over kuddes vee vliegen.”

Tegenover de zoveel mogelijk beperkte nadelen staat in de ogen van de regio de internationale bekendheid die de gekoesterde plek krijgt. “Het is een subtiele balans”, zegt Olive-Garcia. “Dit mag geen pretpark zijn, maar ook niet een voor mensen verboden gebied. Iedereen hier hoopt op een succes: voor de natuur, de toeschouwers en de Tour.”

De machinist van de volledig in Tour-sferen beplakte trein noemt de komst van het peloton “heel gunstig voor onze zaken”. Hij kan de klim van zondag dromen. Net als Bardet was hij nog niet geboren toen de Tour in 1988 de Puy de Dôme voor het laatst aandeed.

“Sceptische mensen heb je altijd als je zoiets groots doet, in elke omgeving”, antwoordt Bardet op de vraag of de Tour niet beter weg kan blijven van de klim van zijn jeugd. Denk aan de helikoptershots, zegt hij, wat voor een impuls dat gaat geven voor het toerisme. “De klim zelf is zo zwaar. Ik weet zeker dat beelden daarvan in de Netflix-serie over de Tour terecht zullen komen.”

En de natuur? “In de Tour vorig jaar gingen we ook door beschermd gebied, op de Col du Granon”, zegt Bardet. “Volgens Tour-baas Prudhomme was het daar om halfelf ’s avonds alweer rustig. Alsof de Tour nooit was langsgekomen.”