Rutte maakte het nieuws bekend bij het begin van een debat over de val van zijn regering afgelopen vrijdag. “Er is de afgelopen dagen gespeculeerd over wat mij zou motiveren”, klonk het in de Tweede Kamer, verwijzend naar de ruzie over het asielbeleid die hij persoonlijk op de spits zou hebben gedreven. “Het enige antwoord is: Nederland. Mijn positie daaraan is volstrekt ondergeschikt. Ik heb daarom besloten dat ik niet beschikbaar ben als lijsttrekker voor de VVD bij de komende verkiezingen.” Bij de aankondiging van de val van zijn regering vrijdag had Rutte nochtans gezegd nog “de energie en ideeën te hebben” om door te gaan.

“Ik heb hier uiteraard goed over nagedacht sinds vrijdag. En zondagochtend heb ik de knoop doorgehakt. Ik denk dat dit het goede moment is om het stokje door te geven”, aldus de premier die al sinds 2010 aan de macht is. “Ik doe dit omdat ik het een prachtige baan vind, en er dolgraag voor zou knokken om door te gaan. Maar tegelijkertijd moet ik elke keer bij verkiezingen afvragen: ‘Wat is nou verstandig?’ En dit voelt goed. Maar het is iets wat je altijd doet met veel emotie en met gemengde gevoelens.”

Val van regering

De Tweede Kamer zou maandag debatteren over de val van de Nederlandse regering, nadat de coalitiepartijen (het rechts-liberale VVD, het links-liberale D66, en de christelijke partijen CDA en CU) ook na een week met crisisberaad na crisisberaad geen akkoord vonden over maatregelen tegen de hoge asielinstroom.

De meeste oppositiepartijen beschouwden Rutte als de grootste schuldige voor die crisis, en zouden de ontslagnemende premier maandag met een motie van wantrouwen proberen per direct te doen opstappen, zodat Rutte niet tot de vorming van een nieuwe regering in functie kon blijven. Hij stond dus voor een gevecht voor zijn politieke overleven, en dat gaat hij dus liever uit de weg.“Een heel wijs besluit” noemde voorvrouw Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging – die volgens recente peilingen vanuit het niets de tweede grootste partij van Nederland zou worden bij de verkiezingen in november – de beslissing van Rutte al.

Tot najaar

Rutte zal de politiek in het najaar verlaten, na de verkiezingen in november en de daaropvolgende vorming van een nieuwe regering – het is gezien de nieuwe situatie niet duidelijk of de oppositie zal doorzetten met haar motie van wantrouwen tegen de premier. Koning Willem-Alexander zou Rutte wel gevraagd hebben om de grote dossiers – zoals de oorlog in Oekraïne, de afhandeling van de Toeslagenaffaire, en het stopzetten van de gaswinning in de provincie Groningen – tot dan nog te blijven behandelen. De Tweede Kamer zou wel inspraak krijgen in welke onderwerpen nog afgehandeld worden.

Rutte werd in 2010 premier van Nederland, en was de langst zetelende premier in de Nederlandse geschiedenis. In een topbaan, bijvoorbeeld bij de NAVO, zegt Rutte geen interesse te hebben. Wat hij dan wel gaat doen, weet hij naar eigen zeggen nog niet. “Misschien dat ik een paar dagen in de week ga les geven”, klinkt het.