‘Opvallend: Van Quickenborne communiceerde meteen positief over de pensioendeal. De partijtop lijkt zijn les geleerd te hebben’

Goeiemiddag Bart, wat staat er in dat akkoord?

“Vooral hogere ambtenaren zullen aandachtig moeten toekijken op de gevolgen voor hun portemonnee. De dikste kluif van het akkoord is immers een hervorming van de zogenoemde perequatie bij de ambtenarenpensioenen. Dat is een ingewikkelde term om te zeggen dat de ambtenarenpensioenen de verhogingen van de ambtenarenweddes volgen. Die regel wordt nu wat aangepast. Tot op een bepaald inkomensniveau blijft de regel bestaan, maar daarboven komt voortaan een forfaitaire verhoging. Een verhoging in centen in plaats van procenten, zeg maar.

“Daarnaast wordt voor alle werknemers de pensioenbonus wat aangepast. Wie er vanaf volgend jaar voor kiest langer te werken dan een vervroegd pensioen mogelijk maakt, zal de bonus netto uitgekeerd krijgen, en indien gewenst ook in één bedrag. Dat is symbolisch belangrijk omdat werknemers dan merken dat het toch om een aardige som gaat, die de moeite loont om nog even door te gaan.

“Ook de regels voor het minimumpensioen worden aangepast. Daar zal voortaan een minimumloopbaan van 20 jaar voor nodig zijn. Om vrouwen niet te discrimineren, wordt wel rekening gehouden met verlofstelsels of deeltijds werk dat verband houdt met kinderzorg. Ouderschapsverlof telt bijvoorbeeld mee als deel van de actieve loopbaan.”

Waar komt dit compromis plots vandaan?

“Het akkoord komt toch wel een beetje als een verrassing, ook voor een deel van de regering zelf. Minister van Pensioenen Karine Lalieux (PS) moest gisteren spoorslags uit Parijs terugkeren omdat een deal in de lucht hing.

“Eigenlijk lag de focus van de regering bij de fiscale hervorming. Die schiet maar niet op, en dus besliste premier De Croo (Open Vld) om eerst een pensioenakkoord te sluiten. Daar was achter de schermen druk gesleuteld aan een compromis tussen liberalen en socialisten. Naar verluidt hebben de vicepremiers Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en Frank Vandenbroucke (Vooruit), net als De Croo zelf voormalig pensioenminister en dus goed bekend met de materie, sterk gewogen op het vergelijk. Zo zie je maar, twee weken geleden haalde het duo nog de krantenkoppen omdat het op de ministerraad bijna tot een handgemeen was gekomen, en nu sluiten ze een toch niet onbelangrijke deal.

“Voor premier De Croo is het belangrijkste dat het akkoord er is en dat het er nu is. De eerste minister heeft toch wel de allerberoerdste weken uit zijn al incidentrijke regeerperiode achter de rug. Vooral in de eigen partij was de kritiek luid en de wanhoop groot, na een catastrofale peiling en de vrijwillige exit van partijleider Egbert Lachaert. Nu kan de premier toch een degelijke deal met Engie voorleggen over de uitgestelde kernuitstap en een verdere stap in de pensioenhervorming.

“Opvallend was alleszins dat de liberale ‘vice’ Van Quickenborne meteen erg actief en positief communiceerde over het akkoord. De partijtop lijkt toch de les geleerd te hebben dat als je een regering leidt en je sluit een akkoord, dat je daar dan best ook de verdienste van durft op te eisen, ook al weet je dat er kritiek komt.”

Hoe moeten we dit akkoord inschatten?

“Het is een compromis zoals je dat van een bonte regering kan verwachten. De meerderheidspartijen noemen het evenwichtig, en dat is wel correct, vind ik. Oppositiepartij N-VA noemt het akkoord ‘anekdotisch’, de vakbonden staan op de achterste poten. De waarheid ligt dan wel ergens in het midden, zeker?

“De linkerzijde haalt de pensioenbonus over de streep en in de toekomst een hogere belasting op de allerhoogste ambtenarenpensioenen: wie na 2028 boven een bepaald plafond uitkomt met wettelijk en aanvullend pensioen gecombineerd, zal 6 procent belasting op het teveel moeten betalen. Maar de rechterzijde mag uitpakken met een inperking van die perequatieregeling. Het is een voorzichtige, eerste stap, die vooral de hogere ambtenarenpensioenen viseert, maar dat is toch een taboe waarop vorige regeringen de tanden stukbeten. De kritische reactie van de overheidsbonden toont dat dit lastig valt in de sector.

“Of het echt tot sociale spanningen gaat leiden, moeten we maar afwachten. In het algemeen zou je kunnen zeggen dat de (toekomstige) hogere ambtenarenpensioenen een zeer groot deel van de hervorming financieren. Dat is billijk. De hogere ambtenarenpensioenen zijn effectief een budgettair probleem en een last voor de overheidsfinanciën in de nabije toekomst. Het is maatschappelijk verantwoordbaar om hier een grotere solidariteit te vragen.”

Is dit een grote hervorming?

“Neen. Ik zou zeggen: natuurlijk niet. Ik vind de kritiek dat het akkoord alweer maar een stapje vooruit zet een beetje lui. Natuurlijk is dit niet het grote akkoord dat op één nacht de toekomstige financiering van de overheidsuitgaven robuust maakt. Dit is hoe in België al een kleine eeuw of wat aan politiek gedaan wordt. België is het land van de ‘piecemeal engineering’: geen grote hervormingen vanaf het witte blad, zoals je die in Nederland wel eens ziet, maar kleine, gestage stapjes vooruit, en enkel wanneer het echt moet en pas na slopend overleg. Dat is soms frustrerend, maar feit blijft dat mede door die voorzichtige aanpak België nog altijd een van de meest welvarende landen ter wereld is. Met een armlastige staat en een zwaar overheidsbeslag, maar ook met sociale vrede en een relatief rijke bevolking.

“Wie nu verrast is of ontgoocheld over de beperkt omvang van het akkoord, heeft niet goed opgelet de voorbije tachtig jaar. Natuurlijk kan je dromen van een fundamentele hervorming – Frank Vandenbroucke heeft er tien jaar geleden als hoogleraar zelfs een op tafel gelegd, samen met een expertencomité. Maar je kan niet verwachten dat een regering zo’n hervorming ontwerpt op het einde van een legislatuur en zonder afspraken in het bestuursakkoord. Misschien lukt het een volgende regering wel, als ze daar bij aanvang afspraken over maakt.

En nu?

“Op korte termijn is het uitkijken naar het oordeel van de Europese Commissie. Die had een deel van de relancesteun gekoppeld aan de omvang van de hervorming. De regering maakt zich sterk dat haar akkoord wel zal slagen voor die test. Ik vermoed dat er vooraf toch informeel overleg is geweest met de Commissie om dat af te toetsen.”

Hoe zit het intussen met die fiscale hervorming?

“Daar blijft het stil over. Wel is al beslist dat de lasten op arbeid zullen dalen, onder meer door de afschaffing van de crisisbijdrage. Maar er is nog geen zicht op een akkoord over de financiering van die taxshift. Er is nog een klein beetje tijd. De federale regering heeft de traditie om na de nationale feestdag, 21 juli, de tent even te sluiten. Dat is de mentale deadline voor de belastinghervorming. Lukt het volgende week niet, dan wordt het lastig om in deze regeerperiode nog iets klaar te spelen.”