"Geen ambitieuze normen en te weinig focus op de dringende problemen": Europese Rekenkamer scherp voor bodembeleid Europese landen
Als het aankomt op bodembescherming, dan is er nog veel marge voor verbetering bij de lidstaten van de Europese Unie. Dat concludeert de Europese Rekenkamer in een nieuw rapport waarin ze bekeek hoe de lidstaten omgaan met o.a. landbouwgrond en mest en hoe Europees geld wordt gebruikt om de toestand te verbeteren.
De Europese Rekenkamer is zo'n beetje de financiële waakhond van de EU. Ze bekijkt hoe efficiënt Europese fondsen worden aangewend in bepaalde deeldomeinen. Het rapport volgt op een analyse waaruit blijkt dat 60 tot 70 procent van de bodems in Europa ongezond is, deels als gevolg van het bodem- en mestbeheer.
De bevindingen van de Rekenkamer in het kersverse rapport zijn heel kritisch. Samengevat: de lidstaten kunnen (en moeten) nog véél beter doen. Dit zijn de hoofdconclusies:
- Er wordt te weinig gebruikgemaakt van EU-regels en -fondsen voor duurzaam beheer van landbouwgrond en mest.
- De normen zijn niet ambitieus.
- EU-landen hebben de middelen niet gericht op gebieden met de dringendste bodemproblemen.
Waarover gaat dit?
Volgens schattingen gaf de EU tussen 2014 en 2020 ongeveer 85 miljard euro voor een beter gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB). De bedoeling was (en is) om een gezondere bodem te krijgen, om goede voedingsstoffen, proper(der) water en lucht te verkrijgen voor de voedingsgewassen en de natuur.
Overmatig gebruik van mest in de landbouw heeft een negatieve invloed op de waterkwaliteit en de diversiteit van planten en dieren. De nitratenrichtlijn bijvoorbeeld beperkt het gebruik van stikstof uit dierlijke mest.
De situatie is niet goed?
"De bodem is essentieel voor het leven en is een niet-hernieuwbare hulpbron", zegt Eva Lindström. Zij is bij de Europese Rekenkamer verantwoordelijk voor het verslag. "Maar in Europa zijn grote stukken grond ongezond. Dit moet een wake-upcall zijn voor de EU om de handen uit de mouwen te steken en onze bodems weer gezond te maken."
Het Rekenhof zegt dat de lidstaten de randvoorwaarden voor boeren om Europees geld te krijgen, veel scherper moeten stellen. "De eisen die EU-landen stellen aan de bodem vereisen amper veranderingen in landbouwpraktijken en kunnen de bodemgezondheid slechts marginaal verbeteren."
Dit rapport moet een wake-upcall zijn voor de EU
De EU-landen hadden meer middelen moeten uittrekken voor gebieden met acute bodemproblemen, zegt de Rekenkamer.
"Zij hebben echter maar een klein deel van hun EU-middelen voor plattelandsontwikkeling — die worden gebruikt om vrijwillige milieuvriendelijke landbouw te ondersteunen — op deze manier besteed. Hun programma’s voor plattelandsontwikkeling bevatten weinig maatregelen voor mestbeheer, ondanks bekende problemen met stikstofoverschotten."
Hoe doen de landen het individueel?
De Rekenkamer laat nog weten dat een volledig overzicht van de verschillende EU-landen aanbieden moeilijk is "omdat de landen onvolledige gegevens verstrekken". Bovendien worden er afwijkingen op bemesting toegestaan, waardoor bepaalde regels minder doeltreffend worden.
Wel gaat het rapport dieper in op vijf regio's of landen: Frankrijk, Nederland, Spanje (Andalusië), Duitsland (Nedersaksen) en Ierland. "In Nederland was het stikstofoverschot met 200 kg per hectare per jaar vier keer hoger dan het EU-gemiddelde. Het aandeel van biologische landbouw bedroeg er in 2018 slechts 3,2 procent, ver onder het Europese gemiddelde", schrijft het rapport.
Over België verder geen specifieke gegevens, behalve dat het bij ons (net als in Spanje of Ierland) bij inbreukprocedures soms lang duurt om zaken af te handelen. Er is sprake van vier gevallen waarin dat meer dan tien jaar duurt.