Het afgelopen weekeinde had de Amerikaanse president Joe Biden nog een onderhoud gehad met Recep Tayyip Erdogan. Daarin had hij nogmaals benadrukt hoe belangrijk het lidmaatschap van Zweden voor de Navo is. De Turkse president heeft lang dwarsgelegen, omdat hij vond dat Zweden onderdak gaf aan terroristen – dat is zijn definitie voor leden van de Koerdische Arbeiderspartij PKK. Erdogan interpreteert antiterreurbeleid anders dan de Navo-lidstaten.

(lees verder onder de tweet)

Zweden heeft sinds 1 juni strengere antiterreurwetten en er zijn al enkele PKK’ers opgepakt of het land uitgezet. Toch bleef de Turkse president moeilijk doen. Maandag, enkele uren voor het officiële startschot van de Navo-top, deelde hij plots mee dat hij het Zweedse lidmaatschap niet langer zal blokkeren, op voorwaarde dat zijn land bij de EU komt. Net voor hij naar Vilnius afreisde, zei hij dat zijn land al vijftig jaar in de wachtkamer van de EU zit.

Politici koppelen wel vaker dossiers aan elkaar, maar wat Erdogan hier voorstelde, ging wel erg ver. De Duitse kanselier Olaf Scholz zei al dat het geen zin heeft om het EU-lidmaatschap via de Navo te forceren. ‘Dat zijn twee aparte instellingen.’ Toch is in de loop van de avond Charles Michel, de president van de Europese Raad, in conclaaf met Erdogan gegaan en kort daarna gaf Erdogan zijn verzet tegen het Zweedse lidmaatschap op. Naar verluidt wil Michel de samenwerking tussen Turkije en de EU nieuw leven inblazen.

Heikel punt van de baan

In de loop van de vooravond had Erdogan ook een onderhoud met de Zweedse premier Ulf Kristersson. Zij zouden een bilateraal veiligheidsakkoord hebben afgesloten om terrorisme te bestrijden. Ook de Navo zal een speciale coördinator antiterrorisme aanstellen. Erdogan heeft wel een en ander binnengehaald. Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de Navo, kan tevreden zijn: alvast een heikel punt op de agenda van deze belangrijke top is van de baan. Nu kan alle aandacht gaan naar die andere twistappel: de vraag van Oekraïne om ook lid van de Navo te worden.

Stoltenberg kwam maandag met een tussenoplossing. Hij stelt voor dat Oekraïne geen voortraject moet volgen om lid te worden. Het Membership Action Plan (MAP) is een lijst van politieke, economische en militaire doelstellingen die een kandidaat-lid moet afvinken. Wanneer de Navo vindt dat Oekraïne mag toetreden, wordt het ineens lid van de club. De heikele vraag wanneer die beslissing valt, wordt naar een latere datum geschoven. Is dit voldoende voor Oekraïne of blijft Zelenski erbij dat zijn land nu al de garantie moet hebben dat het ooit lid kan worden en eist hij formele veiligheidsgaranties in afwachting van de toetreding? Stoltenberg zei dat bij de gesprekken van de komende twee dagen alles nog mogelijk is.

Bocht van Frankrijk

Kiev kan rekenen op de steun van veel lidstaten. Alleen Duitsland en de Verenigde Staten willen niet praten over het Oekraïense lidmaatschap. Frankrijk, dat tot voor kort bij de tegenstanders hoorde, is van mening veranderd. President Emmanuel Macron heeft zich aangesloten bij de landen in het oosten en het noorden van Europa, die sinds de Russische invasie zwaarder wegen in de Navo. Hij spreekt positief over het militaire bondgenootschap. Volgens een Franse diplomaat beseft Parijs dat alleen de Navo – met steun van de Amerikanen – de Russen kan afschrikken. Het idee is gerijpt dat Frankrijk op het vlak van Europese defensie een belangrijkere rol kan spelen binnen de Navo dan erbuiten. ‘Die bocht is enkele maanden geleden ingezet’, klonk het. Traditiegetrouw was Frankrijk een koele minnaar van de Navo.

Oekraïne kan ook rekenen op de steun van Turkije. Dat heeft Erdogan afgelopen weekeinde aan Zelenski meegedeeld. Tegelijk liet hij de leiders van de Azov-brigade naar huis gaan. De Azov-commandanten waren in mei 2022 in Marioepol door de Russen gevangengenomen en verbleven sinds september in Turkije, als gevolg van afspraken over een gevangenenruil waarin Turkije bemiddeld heeft. In principe hadden ze Turkije niet mogen verlaten. Poetin was niet te spreken over de demarche van Erdogan, hij zal evenmin kunnen lachen met het Turkse fiat voor het Zweedse lidmaatschap.