HERLEES. Zelensky hijst Oekraïense vlag nabij NAVO-top - België gaat F-16-instructeurs voorzien voor Oekraïne

In het bijzijn van zijn Litouwse collega Gitanas Nausėda heeft de Oekraïense president Volodymyr Zelenski dinsdag de vlag van zijn land gehesen in Vilnius. Hij sprak er het volk toe naar aanleiding van de NAVO-top, die nog tot woensdag plaatsvindt in de Litouwse hoofdstad.

Tijdens de top kwam het lidmaatschap van Oekraïne aan bod. Zodra de voorwaarden zijn vervuld en de lidstaten instemmen, zal de uitnodiging volgen. Dat zei NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg dinsdag. "Het is de eerste keer dat we het woord 'uitnodiging' gebruiken", benadrukte hij.

"De NAVO zal Oekraïne veiligheid geven. Oekraïne zal de NAVO sterker maken", zei Zelensky voor de vlag omhoog ging. Die is meegenomen uit Bachmoet, het epicentrum van gevechten met het Russische leger in Oost-Oekraïne.

Rusland heeft een haven waar een graanterminal gelegen is, aangevallen met drones in de regio Odessa aan de Zwarte Zee. Dat meldt het Oekraïense leger.

"Twee drones raakten een administratief gebouw van het havengebouw", schrijft het leger op Facebook. Er ontstond een brand, maar die kon snel gedoofd worden.

Drie havens in Odessa, een regio in het zuiden van het land, maken deel uit van de graandeal tussen Oekraïne en Rusland. Die deal kwam tot stand in juli 2022 op initiatief van Turkije en de Verenigde Naties.

De overeenkomst, die de export van landbouwgoederen over de Zwarte Zee mogelijk maakt en belangrijk is voor de wereldwijde voedselzekerheid, loopt komende maandag af. Onderdeel van de overeenkomst zijn veiligheidsgaranties voor de drie zeehavens.

De Oekraïense luchtverdediging haalde ook drones neer in de buitenwijken van de hoofdstad Kiev. Dat verklaarde de politiechef van de regio Kiev, Andri Njebytov. Twaalf huizen zijn beschadigd. In totaal zijn 26 van de 28 gevechtsdrones onderschept.

De aanvallen vinden plaats tegen de achtergrond van de NAVO-top in Vilnius, waar de steun aan Oekraïne en het mogelijke toekomstige lidmaatschap van het land voor het bondgenootschap enkele van de centrale onderwerpen zijn.

Oekraïne mag zich aan een duidelijker perspectief voor een NAVO-lidmaatschap verwachten. Volgens premier Alexander De Croo werken de NAVO-landen aan een verklaring, waarin zal staan dat Oekraïne een uitnodiging kan krijgen om zich bij de alliantie te voegen op voorwaarde dat de lidstaten instemmen en dat Oekraïne aan de voorwaarden voldoet. 

De Croo is vandaag aangekomen in Vilnius voor de tweedaagse NAVO-top. Centraal staat de steun aan Oekraïne, dat ook een duidelijker perspectief vraagt voor een lidmaatschap. Kiev mag zich daaraan verwachten, zo blijkt nu. 

De alliantie werkt immers aan een officieel communiqué over Oekraïne, dat later op de dag gepubliceerd zal worden. De verdragsorganisatie zou "een uitnodiging richten aan Oekraïne om zich bij de alliantie te voegen wanneer de bondgenoten instemmen en aan de voorwaarden is voldaan", aldus De Croo tijdens een briefing voor Belgische journalisten in Vilnius, voor de start van de top. "Dat is weinig dubbelzinnig."

Eerder had de secretaris-generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg, aangekondigd dat de bondgenoten een "duidelijke, positieve boodschap over de af te leggen weg" zullen sturen aan Oekraïne. Een duidelijke kalender voor een toekomstige toetreding voor Oekraïne gaf Stoltenberg niet.

Bij aankomst op de NAVO-top in Vilnius, Litouwen, vertelde de Franse president Emmanuel Macron vandaag dat Frankrijk zal beginnen met het leveren van langeafstandsraketten aan Oekraïne. Die moeten de troepen van Kiev helpen om zichzelf te verdedigen.

Het gaat om raketten van het type Storm Shadow, door het Franse leger SCALP genoemd. Volgens het tijdschrift Défense et Sécurité Internationale beschikt Frankrijk over minder dan vierhonderd raketten van dat type. SCALP-raketten hebben met 250 kilometer een nog grotere vliegafstand dan alle andere types die het Oekraïense leger tot nu toe van het westen heeft ontvangen. Daarmee kan Kiev noordelijke gebieden bereiken die nu in Russische handen zijn.

In zijn mededeling benadrukte Macron dat de SCALP-raketten moeten worden ingezet om het Oekraïense "grondgebied te verdedigen". Daarmee sluit hij expliciet uit dat ze worden ingezet om Rusland aan te vallen.

De levering van langeafstandsraketten is volgens het Kremlin een misstap, die gevolgen zal hebben voor Oekraïne, zegt Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov. "Vanzelfsprekend zal dit ons dwingen om tegenmaatregelen te nemen", klinkt het.

Ook Duitsland zal Oekraïne verdere militaire steun leveren, zeggen Duitse regeringsbronnen vandaag. Berlijn zou bijna 700 miljoen euro aan extra wapens naar Oekraïne sturen. 

Duitsland heeft sinds het begin van de oorlog in 2022 al miljarden gestoken in militaire steun aan Oekraïne. Eind mei hadden onze oosterburen volgens Kiel Institute for the World Economy (IfW) in totaal al 7,5 miljard euro aan militaire steun toegezegd, wat Berlijn in absolute cijfers de tweede grootste donor maakt. 

De NAVO heeft nog geen enkele beweging gezien van Wagner-strijders naar Wit-Rusland, zei NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg dinsdag. Na de mislukte muiterij van Wagner op 24 juli werd overeengekomen dat Wagnerbaas Jevgeni Prigozjin naar Wit-Rusland zou verhuizen, samen met alle huurlingen die zich niet wilden aansluiten bij het Russische leger.

Prigozjin zelf landde volgens de Wit-Russische president op 27 juni op de luchtmachtbasis Matsjoelisjtsjy, in de regio van Minsk. Enkele dagen geleden werd dan weer bekend gemaakt dat de leider van het huuringenleger gewoon terug in Rusland zit. Ook zijn troepen zijn nog nergens te bespeuren in Wit-Rusland.

Volgens een adviseur van de Wit-Russische defensieminister was er vorige week nog geen enkele Wagner-strijder aangekomen in het kamp dat hen werd aangeboden in Wit-Rusland. Stoltenberg bevestigt nu dat ook de NAVO nog geen enkele beweging van de huurlingen naar het land heeft gezien. "We houden de situatie nauwlettend in de gaten", zei Stoltenberg nog tegen journalisten voorafgaand aan de tweedaagse NAVO-top in Vilnius.

Het Amerikaanse Institute for the Study of War (ISW) in Washington heeft berekend dat Oekraïne sinds het begin van het tegenoffensief op 4 juni ruim 253 vierkante kilometer grondgebied heeft teruggewonnen. Daarmee heeft het zes maanden van Russische terreinwinst ongedaan gemaakt. 

Sinds het winteroffensief op 1 januari dit jaar van start ging, slaagde Rusland er volgens het instituut in om 282 vierkante kilometer Oekraïens grondgebied te veroveren. "In vijf weken tijd hebben de Oekraïense strijdkrachten bijna evenveel grondgebied bevrijd als de Russische strijdkrachten in meer dan zes maanden tijd", concludeert het ISW.

Maandag zei het Oekraïense leger dat het vorige week nog 14 vierkante kilometer grondgebied kon heroveren van de Russische troepen in het oosten en zuiden van het land. Zelensky bevestigde dat het tegenoffensief niet snel verloopt, maar er wel vooruitgang wordt geboekt. Eerder wees het ISW erop dat Rusland de Oekraïense successen in het tegenoffensief "bagatelliseert".

De Oekraïense oorlogsjournalist Andriy Tsaplienko deelde vandaag beelden van de Oekraïense troepen terwijl ze de Russische drones boven Kiev neerschieten. 

Afgelopen nacht voerde Rusland voor de tweede keer deze maand een luchtaanval uit op de Oekraïense hoofdstad, deze keer slechts uren voor de aanvang van de NAVO-top in Vilnius. De militaire steun aan Oekraïne zal daar een belangrijk thema vormen.

De NAVO-top zal geen tijdschema opstellen voor een Oekraïens lidmaatschap van het bondgenootschap, maar zal een 'routekaart voor lidmaatschap' maken, meldt het Witte Huis. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky die ook aanwezig is bij de top in Vilnius, hoopt op een duidelijke uitnodiging om lid te worden. Dat zien veel NAVO-leden echter niet zitten, zoals de Amerikaanse regering eerder al aangaf.

De NAVO neemt geen leden aan die verwikkelt zijn in een oorlog. Rusland verzet zich al heel lang tegen lidmaatschap van de voormalige Sovjetrepubliek van de NAVO. Het is een van de voornaamste redenen voor ontstaan van het gewapende conflict in Oekraïne in 2014. Zelensky heeft na de Russische inval in februari 2022 wel eens gezegd dat om vrede te bereiken Oekraïne met veiligheidsgaranties in plaats van NAVO-lidmaatschap kan leven, maar nu wil hij dat Oekraïne NAVO-lid wordt. Zo lang er een staat van oorlog blijft bestaan tussen Oekraïne en Rusland kan het Oost-Europese land geen NAVO-lid worden.

Bij een Russisch bombardement in Orichiv, in de regio Zaporizja, zijn zeven doden gevallen. Dat blijkt uit een nieuwe balans van de hulpdiensten. Daarnaast vielen ook nog eens dertien gewonden volgens de Oekraïense procureur-generaal.

De bom viel op een centrum in een woonwijk waar net op dat moment humanitaire hulp werd verdeeld.

Eerder was sprake van vier doden.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft maandag - aan de vooravond van de NAVO-top in Vilnius - zijn eis naar duidelijkheid over een lidmaatschap van zijn land herhaald. Hij wil een "duidelijk signaal" van de verdragsorganisatie.

"Oekraïne verdient het deel uit te maken van de alliantie. Niet nu, want nu is het oorlog, maar we hebben nood aan een duidelijk signaal en dat signaal is vanaf nu noodzakelijk", zei hij in zijn dagelijkse videoboodschap op Telegram.

De bondgenoten spreken op de top - die morgen start - over hun verdere steun aan Oekraïne. Zelensky zelf zal ook aan de top deelnemen. Woensdag staat bovendien een eerste zitting van de NAVO-Oekraïne-Raad op de planning, waaraan Oekraïne zal deelnemen op gelijke voet met de NAVO-lidstaten. In geval van crisis kan Kiev die raad zelf bijeenroepen.

De NAVO-landen zijn het eens over nieuwe plannen om de verdediging van de alliantie voor het eerst sinds de Koude Oorlog weer op orde te brengen. De plannen schrijven onder meer voor wat iedere lidstaat moet doen in het geval van een aanval. Enkele laatste bezwaren van Turkije zijn uit de weg geruimd, zeggen NAVO-bronnen.

De NAVO richtte zich sinds het einde van de Koude Oorlog niet meer op het pareren van grote rivaal Rusland. De westerse militaire alliantie was vooral druk met conflicten elders in de wereld. Nu Rusland en het Westen weer frontaal tegenover elkaar zijn komen te staan en het Kremlin oorlog voert in Oekraïne, zijn er weer verse verdedigingsplannen nodig.

Het bondgenootschap kan straks binnen een maand 300.000 militairen op de been brengen om het grondgebied van de NAVO-landen te verdedigen. In de geheime plannen is uitgewerkt welke taak iedere lidstaat heeft en welke voorbereidingen die moet treffen. Het NAVO-territorium wordt in een noordelijk, centraal en zuidelijk deel verdeeld. Het NAVO-hoofdkwartier in het Limburgse Brunssum krijgt het commando over het middendeel, van de Baltische landen tot grofweg de Alpen.

De NAVO-landen waren er al langer van overtuigd dat er nieuwe verdedigingsplannen moesten komen voor de oostflank van de alliantie. Sommige lidstaten vroegen om ook de onrustige zuidflank niet te vergeten. Turkije bijvoorbeeld voelt zich voortdurend bedreigd door gevaren uit Koerdische en andere hoek.

Maar het was een ander Turks bezwaar dat de goedkeuring van de plannen nog tot vlak voor de NAVO-top in Vilnius ophield. De regering in Ankara was het niet eens met sommige aardrijkskundige benamingen, die haar bijvoorbeeld te 'Grieks' waren, zoals Cyprus. Turkije en Griekenland zijn aartsvijanden die nog altijd ruziën om allerhande eilanden en wateren in hun grensgebied.

De leiders van de 31 bondgenoten buigen zich dinsdag en woensdag nog over onder andere de defensieplannen. Maar hun ambassadeurs proberen voor die tijd al zoveel mogelijk akkoorden te sluiten. Ze moeten patstellingen, laat staan ruzie, tussen de leiders voorkomen.