Israël ligt plat vanwege massale protesten: Netanyahu wil hervormingen stap voor stap doordrukken

De politie greep harder in dan bij eerdere protesten: in de grote steden werden waterkanonnen ingezet en er zijn zeker 66 mensen gearresteerd. Het waren de eerste massale protesten sinds het ontslag van de politiecommissaris van Tel Aviv, Ami Esched. Hij vertrok vorige week omdat de minister van Nationale Veiligheid hem wilde degraderen: Esched weigerde harder in te grijpen bij demonstraties, omdat deze grotendeels vreedzaam verlopen.

De plannen van de uiterst rechtse regering worden al maanden geblokkeerd dankzij het immense verzet, en daarom is premier Netanyahu van tactiek veranderd: hij probeert de gehate hervormingen nu stapje voor stapje door te voeren. Maandagavond laat heeft het parlement een wetsvoorstel in een eerste stemming goedgekeurd dat de macht van rechters moet beteugelen.

Het gaat hierbij om het criterium van ‘redelijkheid’. Rechters kunnen nu nog een streep zetten door plannen van de regering als het Hooggerechtshof deze onredelijk vindt. Bijvoorbeeld omdat een nieuwe wet te veel gericht is op politieke belangen van de coalitie, of omdat er te weinig rekening wordt gehouden met minderheden.

Een voorbeeld: in januari verklaarde het Hooggerechtshof Aryeh Deri ongeschikt voor het ambt van minister. Deze man was drie keer door de rechter veroordeeld (wegens belastingontduiking), en volgens de wet mag je dan zeven jaar lang geen politiek ambt bekleden. Netanyahu was furieus omdat Deri een van zijn trouwste en meest loyale bondgenoten in de coalitie was, maar moest hem toch ontslaan. Als het redelijkheidscriterium deze week wordt geschrapt, keert Deri hoogstwaarschijnlijk snel weer terug in het kabinet.

De regering, en een groot deel van Israël, vindt deze hervormingen nodig. Niet-gekozen rechters horen volgens hen geen veto uit te spreken over plannen waar een parlementaire meerderheid voor is. Grofweg de andere helft van de Israëliërs is echter fel tegen, omdat een regering straks de gekste wetten kan doorvoeren zonder dat iemand nog op de rem kan trappen. Vooral vrouwen en minderheden kunnen hier het slachtoffer van worden.

‘Wet geldt niet voor de regering’

Oppositieleider en oud-premier Yair Lapid waarschuwde maandag in de Knesset, het Israëlische parlement, dat het schrappen van de redelijkheid maar één ding betekent: dat de wet niet voor de regering geldt. ‘Ze kunnen straks alle poortwachters ontslaan en vervangen voor gehoorzame marionetten die niet in zullen grijpen als de regering het land corrumpeert.’

De regering is vooralsnog echter niet van plan te buigen – niet voor de oppositie en niet voor de demonstranten. De minister van Onderwijs, Yoav Kisch, die lid is van de Likoed-partij van premier Netanyahu, zei dinsdag dat er ‘niet wordt toegegeven aan deze terreur’.

In maart boog Netanyahu wel voor de druk. Nadat honderdduizenden mensen de straat op waren gegaan, trok de premier zijn voorstellen tot nader order in, en ging met de oppositie om tafel zitten voor onderhandelingen. Hier is echter niets uit gekomen. De demonstraties van deze week zijn nog niet zo hevig als toen, maar het laat wel zien dat het land nog steeds tot op het bot is verdeeld.

De protesten in maart kregen een extra duwtje in de rug omdat ook de vakbonden zich bij erbij aansloten, en veel reservisten dreigden niet meer op te komen dagen als de hervormingen doorgingen. Dat kan dit keer weer gebeuren. Vakbondsleider Arnon Bar-David zei dinsdag dat hij zal ‘ingrijpen als Netanyahu de chaos niet stopt’. Reservisten van de luchtmacht waarschuwden maandag dat zij ‘het koninkrijk dienen, en niet de koning’.