‘Het Westen heeft dit conflict zelf uitgelokt, dus ik begrijp waarom de Russen Oekraïne zijn binnengevallen’

Bij het begin van de oorlog in Oekraïne in februari vorig jaar raadde FOD Buitenlandse Zaken de Belgen in Rusland aan alleen te blijven als het niet anders kon. Sinds de invasie zijn tweehonderd landgenoten er vertrokken, en Belgische journalisten reizen niet meer af. ‘Ik wil wel nog terugkeren, maar ik krijg geen vergunning’, zegt VRT-journalist Marijn Trio. ‘En zonder vergunning werken is geen optie. In maart is de Amerikaanse journalist Evan Gershkovich van The Wall Street Journal opgepakt om een drogreden.’

Nu wonen er nog ongeveer achthonderd Belgen in Rusland, en zij hebben uiteenlopende redenen om er te blijven.

De cafébaas: ‘Schuld van het Westen’

Dominik Thys (47) komt uit Westerlo, maar woont al elf jaar in Kemerovo, een stad van een half miljoen inwoners in Siberië. Hij heeft een Russische vrouw en twee kinderen, en baat er een café uit. Hij zag vorige week op tv hoe de Wagner-groep, de paramilitaire organisatie van Jevgeni Prigozjin, een staatsgreep leek te willen plegen.

Dominik Thys: “Het gebeurde op vrijdagavond, ik was druk aan het werk in mijn café. Mijn ouders belden me op: ‘Is alles oké?’ In België was de opstand blijkbaar groot nieuws. Ik kon hen niet geruststellen, want de Russische staatszenders minimaliseerden de gebeurtenissen, vast om geen angst te zaaien. Om de twintig minuten werd ook een speech van Poetin uitgezonden, waarin hij de Russen opriep om de eenheid te bewaren. Ik probeerde op de berichtendienst Telegram een helder beeld van de feiten te krijgen, want ik maakte me wel zorgen.”

En uw klanten?

Thys: “Die reageerden heel gelaten, ze waren veel kalmer dan ik. De muiterij van de Wagner-groep was wel een gespreksonderwerp, maar voor de meeste klanten was het een avond als alle andere. We wonen ook op 4.000 kilometer van Moskou, die kerels zouden niet zo snel voor de deur staan. Niemand vroeg me naar het journaal te zappen op tv.

“Ze hebben al van alles meegemaakt: de implosie van de Sovjet-Unie, crisis na crisis en een hyperinflatie in de jaren 90... Ze zien wel wat er op hen afkomt. En ze hebben gelijk gekregen, want de mars van de Wagner-groep is op een mislukking uitgedraaid.”

Praten ze over de oorlog in Oekraïne in uw café?

Thys: “Dat wel. De voorbije winter vroegen sommigen me of de Belgen echt in de kou zaten omdat Rusland geen gas meer leverde. Ik heb ze moeten teleurstellen (lachje). Andere klanten klagen omdat ze niet willen dat hun vriend of zoon aan het front gaat vechten. Maar de meeste Russen staan wel achter de invasie. Ze betreuren het bloedvergieten, maar ze vinden het noodzakelijk. Ik ken niemand die van Poetin af wil. Integendeel, mijn kelner vervult nu zijn dienstplicht en is van plan om beroepsmilitair te worden.”

Staat u ook achter Poetin?

Thys (aarzelt): “Ik kan u mijn mening geven, maar wat maakt het uit?”

U klinkt als een Rus.

Thys: “Tja, ik ben teleurgesteld in Europa. Waarom legt het die sancties op en stuurt het wapens naar Oekraïne? Dit is een oorlog tussen Rusland en Oekraïne, punt. Veel Oekraïners willen deel uitmaken van Rusland, maar het Westen wil dat niet aanvaarden. Het heeft het conflict bovendien zelf uitgelokt. Voor Poetin is de uitbreiding van de NAVO een bedreiging voor Rusland: ik begrijp waarom de Russische regering heeft besloten Oekraïne binnen te vallen.”

Veel Oekraïners zullen daar anders over denken.

Thys: “Ik betreur het geweld, maar Rusland wilde geen oorlog. Het wilde een ander bewind in Oekraïne, meer niet. Als Europa de Russen had laten begaan, had het conflict niet aangesleept. De oplossing is simpel: stuur geen wapens meer, maak de sancties ongedaan, stuur onderhandelaars en praat het uit.”

Nu klinkt u helemáál als een Rus.

Thys (lacht): “Misschien ben ik na al die jaren gebrainwasht. Maar de Belgische pers is even eenzijdig in haar berichtgeving als de Russische media: ze heeft duidelijk partij gekozen voor Oekraïne. Dat is toch niet oké? Volgens mij ligt de waarheid in het midden.”

U woont al elf jaar in Rusland. Wanneer hebt u er een café geopend?

Thys: “Tien jaar geleden, samen met mijn vrouw. We zijn gespecialiseerd in Belgische bieren, en de zaken gaan goed. De Russen zijn dol op ons bier, daarom hebben we onlangs een tweede café geopend.”

Zijn dat bruine kroegen?

Thys: “Niet helemaal, want we bieden ook maaltijden aan. Een café zonder eten zou niet kunnen draaien in Siberië. In de ene zaak serveren we snacks en eenvoudige gerechten, in de andere is de kaart uitgebreider. Op de achtergrond speelt geen luide muziek, maar radio Nostalgie (lacht).

“Een Russisch biertje van de tap is de helft goedkoper dan ons ingevoerde bier, daarom zijn onze klanten vooral Russen die goed hun boterham verdienen. Vaak zijn ze al in Europa geweest en kennen ze het Belgische bier. Maar de bitterballen en de vol-au-vent hebben we van het menu moeten halen wegens een gebrek aan interesse. Onze zelfgemaakte frietjes daarentegen vallen wel in de smaak.”

U kunt nog bier importeren, maar wat is er wel veranderd voor u?

Thys: “Rusland is uitgesloten van Swift, het internationale betalingssysteem. Daarom moet ik de brouwerijen en de transportfirma’s via tussenpersonen in het buitenland betalen. Daarnaast ondervinden de vrachtwagenchauffeurs steeds meer problemen aan de grens. Ze moeten soms alternatieve routes zoeken en dat kost geld. Ik heb mijn prijzen bijgevolg moeten verhogen. Een halve liter bier kostte in januari vorig jaar 350 roebel en nu 480 roebel, omgerekend een stijging van minder dan 4 euro naar iets meer dan 5 euro. Voor veel Russen is dat duur, maar mijn klanten zijn bereid om wat meer te betalen.”

Vreest u niet dat Europa de bierexport aan banden zal leggen?

Thys: “België verkoopt véél bier in Rusland: sommige brouwerijen zouden in de problemen komen als die markt wegvalt. Brouwers hebben me al verzekerd dat ze hun bier dan wel via omwegen zullen proberen te leveren.”

Hebt u het dagelijkse leven zien veranderen na de invasie?

Thys: “Alles wat Rusland moet invoeren, is flink duurder geworden. Vorig jaar waren sommige geneesmiddelen niet meer verkrijgbaar, en ook sojamelk van Alpro, bijvoorbeeld, was nergens meer te vinden. Maar daar zijn intussen alternatieven voor gevonden, zoals Coolcola, de Russische variant van Coca-Cola, Fancy, dat Fanta moet doen vergeten, en Street, de vervanger van Sprite.

“Voor de spullen van IKEA is er jammer genoeg geen alternatief, de winkel in de buurt staat al een jaar leeg. En ook wie met een Europese wagen rijdt, ondervindt problemen. Mijn kok heeft een Volkswagen, maar vindt nergens nog vervangstukken.”

Kunt u nog muziek en films uit het Westen consumeren?

Thys: “Russische radiostations draaien nog westerse muziek, maar op de streamingplatformen is het aanbod wel verschrompeld. Veel westerse artiesten hebben hun muziek weggehaald van de Russische versie van Spotify. Ook muziek downloaden is moeilijk geworden, want de overheid heeft iTunes geblokkeerd. En als je die blokkade weet te omzeilen, kun je niks kopen: daarvoor heb je Visa of Mastercard nodig, en die bedrijven hebben zich teruggetrokken uit de Russische markt. Ik zal illegaal muziek moeten downloaden, zoals vroeger.

“Voor films geldt hetzelfde: op Kinopoisk, de Russische versie van Netflix, is het aanbod aan westerse films veel kleiner geworden. Maar in de bioscoop draaien ze wel nog alle kaskrakers uit Hollywood: ze raken op de een of andere manier toch aan illegale kopieën.”

We hoeven dus geen grootschalige protesten tegen Poetin te verwachten?

Thys: “Helemaal niet! Mensen ervaren de sancties als vervelende pesterijen van het Westen, niet van Poetin. Hij blijft razend populair.”

De kunstenaar: ‘Leven als een god’

Kunstschilder Lambertus Vermeiren (70) uit Vosselaar woont met zijn echtgenote in Tambov, op vijf uur rijden van Moskou. Hij geeft gastcolleges aan universiteiten en voordrachten in musea, en zijn schilderijen zijn op tentoonstellingen in het hele land te zien. Er hangt zelfs een portret van Vladimir Poetin van zijn hand in het Kremlin.

Hoe hebt u dat voor elkaar gekregen?

Lambertus Vermeiren: “Ik schilder wel vaker portretten van staatsleiders, zoals van Donald Trump. Na een gastcollege aan de universiteit van Tambov werd ik geïnterviewd door een televisieploeg en de reporter vroeg me: ‘Zou u het aandurven om een portret van Vladimir Poetin te maken?’ Ik grijnsde en zei dat ik het alleen wilde doen als het portret in de Staatsgalerij in Tambov zou hangen. ‘Deal!’ zei ze, en enkele maanden later mocht ik er mijn werk tentoonstellen (lacht). Russen houden zich aan hun woord. De Russische minister van Cultuur bezocht vervolgens de expositie en was zeer gecharmeerd van het portret. De regering heeft het toen gekocht en naar het Kremlin laten overbrengen.

“Dat portret heeft me veel aandacht opgeleverd. Ik kreeg de ene na de andere journalist over de vloer, op straat vroegen mensen mijn handtekening of een foto... (lachje) De Russen zijn dol op kunst en cultuur, van wie die ook is. In België is de mentaliteit veel kleingeestiger. Toen Het Nieuwsblad een artikel wijdde aan dat portret van Poetin, werd op sociale media geschreven: ‘Is dat wel verstandig?’ Hoezo, verstandig? Het is toch niet omdat ik een portret maak van Poetin, dat ik propaganda verspreid? Op de Russische televisie heb ik daarom gezegd dat er in mijn land russofobie heerst.”

Hoezo?

Vermeiren: “Alles wat met Rusland te maken heeft, is in België meteen verdacht. Alsof ik medeplichtig ben aan oorlogsmisdaden. Ik ken Russische winkeliers in België die failliet riskeren te gaan omdat de klanten wegblijven.

“In Rusland is het net omgekeerd: ze vinden het gewéldig dat ik zoveel van hun land hou. Toen een verkeersagent me een boete wilde geven omdat ik verkeerd geparkeerd stond, liet hij het zo toen hij mijn paspoort zag: ‘U kon het niet weten, geen probleem.’

“Ik ben nu twee weken in België, maar ik kan niet wachten om terug te keren. In Rusland voel ik me thuis.”

Woont u liever in Tambov dan in Vosselaar?

Vermeiren: “Ja, die verhuizing was de beste beslissing van mijn leven. Ik kan het iedereen aanraden.

“Op het eerste gezicht maken Russen een norse indruk: je krijgt niet snel een begroeting. Toen een Belgische vriend voor het eerst afrekende in de supermarkt en bedankte, keek de kassierster tot zijn grote verbazing geïrriteerd (lacht). Maar zodra je de Russen echt leert kennen, merk je dat het een hartelijk volk is. Ik woon nog maar een half jaar in mijn nieuwe flat, maar mijn buren zijn al echte vrienden. Nu ik in België ben, geeft een buurman mijn planten water.

“De Russen werken elke dag van de week, weekends kennen ze niet. Maar na de werkuren, of het nu dinsdag, vrijdag of zondag is, dansen en zingen ze alsof hun leven ervan afhangt. De drank vloeit dan rijkelijk. Ik heb op café eens twee dronken Russen zo erg zien ruziemaken dat ik dacht dat ze elkaar de hersens zouden inslaan, maar tien minuten later zaten ze weer amicaal wodka te drinken. Dát is Rusland.”

De ijskoude winters neemt u erbij?

Vermeiren: “Het kan tot min 30 graden worden, dat klopt, maar dat is geen enkel probleem. Ik draag laarzen uit Wit-Rusland: je stapt er met je blote voeten in, en je hebt het geen seconde koud. En nu, in de zomer, is het 30 graden en blijft het maandenlang droog.”

Komt u met uw pensioen makkelijk rond in Tambov?

Vermeiren: “Ik leef als een god! In België zou ik elke euro moeten omdraaien, in Tambov leef ik in luxe. De gemiddelde Rus verdient amper 300 euro per maand. Met mijn Belgische pensioen van 1.500 euro heb ik vijf keer meer.

“Ik woon in een moderne en gemeubelde flat in een chique buurt: inclusief gas, water en elektriciteit kost die me geen 350 euro per maand. Voor de modale Rus is dat onbetaalbaar. En voor een volle winkelkar betaal ik niet eens de helft van wat ik in België zou betalen. De dokter of de tandarts en de medicijnen zijn zo goed als gratis. Ik heb geen financiële zorgen, dus kan ik zoveel schilderen als ik wil. Voor mijn gastcolleges en mijn portretten vraag ik geen vergoeding.”

Hebben de oorlog en de westerse sancties het leven dan niet duurder gemaakt?

Vermeiren: “Nauwelijks. In Europa is het veel erger. Rusland heeft uitstekende handelsrelaties met het Oosten, de economie is blijven draaien. En westerse producten die een tijdlang uit de winkelrekken verdwenen waren, zoals Jupiler en Heineken, kun je nu opnieuw kopen. De winkeliers hebben duidelijk omwegen gevonden.”

Hoe krijgt u uw pensioen uitbetaald? Het Westen heeft toch het financiële verkeer met Rusland geblokkeerd?

Vermeiren: “Mijn pensioen wordt in België op een rekening van Belfius gestort, en tot vorig jaar kon ik met mijn bankkaart overal in Rusland betalen en geld afhalen. Plots lukte dat niet meer. Ik kon wel om de twee of drie maanden naar Turkije vliegen, mijn pensioen afhalen in Turkse lira’s en dat geld in Rusland omwisselen voor roebels, maar dat zou een dure grap geweest zijn.

“Gelukkig heb ik een goedkopere oplossing gevonden. Ik schrijf mijn pensioen via mijn laptop over naar de Belgische rekening van een familielid en via een Russische app, te vergelijken met Western Union, stuurt hij dat geld vanuit België naar het Russische account van mijn vrouw. Met haar app kan zij dat geld bij de bank afhalen. Ik betaal een percentje op die stortingen, maar dat is verwaarloosbaar. Op mijn laatste overschrijving van 1.000 euro heb ik 65 euro commissie betaald. Tot zover de sancties in een wereld met internet.

“Ik heb mijn trucje uitgelegd in de Belgische ambassade in Moskou, en daar vielen ze uit de lucht. Ze hebben me bedankt en geven die tip nu aan andere Belgen.”

Spreken Russen u soms aan over de oorlog in Oekraïne?

Vermeiren: “Nee, niemand praat over het conflict. Op straat en bij de bakker gaat het over koetjes en kalfjes.

“In de flat die ik huur, woonde vroeger een kerel die als soldaat naar Oekraïne is getrokken. Al in de eerste week van de speciale militaire operatie is hij gesneuveld. Zijn moeder heeft een riante vergoeding van de overheid gekregen (nabestaanden krijgen ruim 200.000 euro, red.). Met dat geld heeft ze de flat gekocht, want ze wilde kunnen kiezen wie er zou wonen in de laatste thuis van haar zoon. Met haar praat ik soms wel over Oekraïne.”

Hoe gaat het met haar?

Vermeiren: “Ze is gebroken. Ze komt elke week poetsen, en dan valt ze me huilend in de armen. Als eerbetoon ben ik nu een portret van haar zoon aan het schilderen. In België zullen mensen misschien zeggen dat ik beter Oekraïners zou schilderen, maar hij was óók iemands zoon.”

Is uw huisbazin niet woedend op Poetin?

Vermeiren: “Helemaal niet. Ze is ontroostbaar, maar ze is ook erg trots: ‘Hij is gestorven voor het vaderland.’ Gesneuvelde jongens uit de buurt staan groot op affiches en op de bussen: ‘Onze helden!’ De meerderheid van de bevolking staat achter Poetin. Alleen de jongere generatie heeft soms vragen bij zijn politiek. Een kennis, een dertiger, voelde vorig jaar dat er een gedeeltelijke mobilisatie aan zat te komen. Hij is naar Sri Lanka gevlucht, net als veel van zijn leeftijdsgenoten. De overheid heeft daaruit geleerd: sinds enkele maanden mogen mannen van 20 tot en met 35 jaar het land niet meer uit.”

Maar voorlopig strijdt Poetin nog met beroepsmilitairen en vrijwilligers.

Vermeiren: “Ja. Op straat en in winkelcentra vind je aanmeldposten waar vrijwilligers kunnen intekenen. Ze krijgen een naar Russische maatstaven astronomisch hoge vergoeding: 300.000 roebel, of iets meer dan 3.000 euro. Dat is voor veel mensen meer dan een jaarloon.”

Hebt u ooit soldaten van het huurlingenleger van Prigozjin ontmoet?

Vermeiren: “Eén keer. Een jongeman stond naast me op straat te kijken naar een affiche van een museum waar ik een expositie had. Hij zag er vuil en moe uit. Er klonk muziek van Rachmaninov. Hij zei: ‘Wat een mooie muziek.’ Ik was verbaasd en vroeg hem of hij soldaat was. ‘Ja,’ zei hij trots, ‘ik heb een week vrij.’ Geen probleem, dacht ik, tot hij zijn mouw opstroopte: hij liet een tattoo van de Wagner-groep zien. Daarna ritste hij zijn jas open en er kwam een 9 millimeter-pistool tevoorschijn. Ik slikte en zei: ‘Leuk je ontmoet te hebben.’ Ik heb me snel uit de voeten gemaakt (lacht).

“De Wagner-groep plukt zware criminelen uit de gevangenissen om in Oekraïne te gaan vechten, maar ze dienen vooral als kanonnenvlees. Na zes maanden zijn ze vrij om te gaan, moordenaars of niet. Met dat soort figuren wil ik niets te maken hebben.”

Toen Jevgeni Prigozjin op een staatsgreep uit leek, hoorden de Russen daar dan iets over in de staatsmedia?

Vermeiren: “Zeker, de Russische media smullen ervan. Op de staatszenders Rusland 1 en Rusland 2 gaat het er in praatprogramma’s al maanden bijzonder hard aan toe. Voor- en tegenstanders van het beleid van Poetin schreeuwen tegen elkaar, en de interviewers gooien graag olie op het vuur.”

Hebt u een probleem met de invasie in Oekraïne?

Vermeiren: “Het is geen oorlog of invasie, maar een speciale militaire operatie.”

Dat is hoe het Kremlin die oorlog noemt.

Vermeiren (Zucht): “Als ik de verslaggeving op de app van VRT NWS lees, kan ik maar concluderen dat het Westen er niet in slaagt om Poetin te begrijpen. Of misschien wil het dat niet eens.”

Hoezo?

Vermeiren: “Dat conflict is begonnen in 2014, toen in Oekraïne de Maidan-revolutie losbarstte. De Russischgezinde president Viktor Janoekovytsj is afgezet en de nieuwe Oekraïense regering voerde vanaf dan een anti-Russisch pestbeleid: het Russisch werd verboden, Russen moesten hun papieren afgeven, Russische tv-zenders werden gestoord… De Oekraïners hebben ook boeken verbrand en Russische standbeelden ter ere van de overwinning op de nazi’s gesloopt. Ze braken cultuur af! Dat kan er bij mij niet in. Er wonen ook veel Russen in Oekraïne, zeker in het oosten en in de Krim. Het is alsof premier De Croo plots zou zeggen dat Frans spreken illegaal is. Zo creëer je een voedingsbodem voor geweld.

“De speciale militaire operatie was geen onbezonnen beslissing van Poetin, maar wel het gevolg van allerlei kwalijke besluiten in Oekraïne en het Westen. Poetin wil de etnische Russen, zíjn volk, bevrijden. Maar in Vlaanderen raken analisten niet verder dan: ‘Poetin is gek geworden.’ Dan breekt mijn klomp. (Lachje) U hoort het: ik wil zo snel mogelijk naar huis.”

De zakenman: ‘Poetin heeft charisma’

Zakenman Johan Vanderplaetse heeft de voorbije dertig jaar in Rusland gewerkt voor multinationals als Nokia, La Lorraine en voor het Franse energiebedrijf Schneider Electric. Vlak vóór de invasie is hij naar Zwitserland verhuisd. ‘Die timing was toevallig, het had niets met de nakende oorlog te maken’, zegt hij. Als voorzitter van de Belgian Russian Business Club, keert hij wel geregeld terug naar Moskou. Opvallend, want in interviews en op Twitter laat hij zich soms kritisch uit over het regime.

Is dat wel veilig?

Johan Vanderplaetse: “Ik ben niet paranoïde. Poetin leest Humo doorgaans niet, en ik zal ook geen exemplaar naar het Kremlin sturen (lacht). Zolang je geen oligarch of publieke figuur bent en je woorden niet opgepikt worden door de Russische staatspers, is er geen probleem.”

U hebt dus geen stress als u in Moskou landt?

Vanderplaetse: “Toegegeven, de laatste keer was ik wel zenuwachtiger dan anders. Maar ik maakte me zorgen om niets, want Belgen blijven er welkom. De grote vijanden zijn volgens de Russische propaganda niet België of de Europese Unie, maar de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk. Op de staatstelevisie fantaseren commentatoren over een atoombom op Londen: ‘Dan zou het probleem meteen opgelost zijn.’”

Volgens de Belgen in Rusland die we gesproken hebben, praat de bevolking nauwelijks over de oorlog. Klopt dat?

Vanderplaetse: “Ja. Voor de man in de straat is de oorlog iets tussen politici. Het is een conflict tussen Zelenski en Poetin, het heeft niets te maken met u of mij.

“Ik heb het voorbije jaar wel vriendschappen zien sneuvelen, en ook gezinnen raken verdeeld. Sommigen praten niet meer met hun broer of zus, zoon of dochter. Een goede vriend van mij had een zoon in Oekraïne. Hun relatie was zo gespannen dat hij een hartstilstand heeft gekregen.

“Mijn Russische vrienden zijn vaak hoogopgeleide kosmopolieten, maar die vormen een minderheid. De meesten zijn doodongelukkig, sommigen zijn zelfs in een depressie verzeild.”

Hoe reageren de Russen op de westerse steun voor Oekraïne?

Vanderplaetse: “De meesten nemen de sancties zeer persoonlijk en scharen zich achter het regime. Ze zijn nog meer antiwesters en pro Poetin geworden dan vroeger. Dat was te voorspellen: niets heeft meer effect dan het beeld van een gemeenschappelijke vijand. Bovendien spreekt 98 procent van de Russen alleen Russisch en zijn de staatsmedia hun enige informatiebron. Ze worden gehersenspoeld en denken dat de NAVO hun land wil binnenvallen.”

Tot nu toe vecht Poetin alleen met beroepsmilitairen en vrijwilligers. Denkt u dat hij binnenkort een algemene mobilisatie afkondigt?

Vanderplaetse: “Dat is zeker een mogelijkheid. Het leger rekruteert de meeste soldaten op het arme platteland, waar de financiële bonus nog aantrekkelijker is dan in de steden. Maar de laatste maanden begint de rekruteringscampagne te stokken, en net nu heeft het leger véél volk nodig, na de zware verliezen in Oekraïne. Het regime heeft nu een versnelling hoger geschakeld in de oorlogspropaganda. Grote posters van soldaten in heroïsche oorlogstaferelen sieren de straten en een algemene mobilisatie lijkt steeds waarschijnlijker. Een Russische vriend van mij is zo bang om opgeroepen te worden, dat hij naar Londen is verhuisd.”

Er zijn sinds begin vorig jaar zesduizend westerse bedrijven uit Rusland vertrokken. Voelt de modale Rus dat?

Vanderplaetse: “Niet echt. De McDonald’s-vestigingen in Moskou zijn bijvoorbeeld vervangen door die van een fastfoodbedrijf van een rijke Rus. Ze heten nu Vkoesno & Totsjka – vrij vertaald: Lekker, punt uit. De kleuren en menu’s zijn identiek aan die van McDonald’s, maar het smaakt wel anders. In de Russische Big Mac zit bijvoorbeeld geen ketchup van Heinz meer, maar Russische tomatensaus, en dat proef je meteen. En de Coca-Cola is vervangen door Dobry Cola, een flets brouwsel zonder prik.

“Als je op straat denkt het groene logo van Starbucks te zien, blijkt het dat van een Russische koffieketen te zijn dat verdacht veel op dat van Starbucks lijkt. En anders merk je het wel als je de koffie drinkt. Sinds vorig jaar is het in Rusland legaal om producten en diensten van westerse bedrijven te kopiëren. Het is een onderdeel van Poetins oorlogsvoering.”

Hebben de westerse sancties dan nog wel zin?

Vanderplaetse: “Het effect daarvan zal pas op lange termijn duidelijk worden. Het afgelopen jaar heeft er bijvoorbeeld een braindrain plaatsgevonden: hoogopgeleide Russen zijn massaal naar het Westen geëmigreerd. Schneider Electric, waarvoor ik werk, heeft tweehonderd van de beste werknemers naar vestigingen in andere landen overgeplaatst. Duizenden andere bedrijven hebben hetzelfde gedaan: vroeg of laat komt Rusland in de problemen. Er is nu al een groot tekort aan IT-specialisten.

“Voorts zal de industrie op termijn zware hinder ondervinden door een gebrek aan westerse onderdelen. De Europese Commissie heeft onlangs 21 Russische luchtvaartmaatschappijen geschrapt van de lijst met bedrijven die aan alle veiligheidsstandaarden voldoen. Ze kampen sinds kort met ernstige problemen omdat ze geen onderdelen voor hun Airbussen en Boeings meer kunnen kopen en kannibaliseren nu oude vliegtuigen, maar dat is niet 100 procent veilig. Hopelijk gebeuren er geen drama’s.”

U hebt Vladimir Poetin ooit ontmoet, klopt dat?

Vanderplaetse: “Twee keer zelfs, als voorzitter van de vereniging van Europese bedrijven in Rusland. Ik vond hem een zeer charismatische man. Hij was ook zeer goed voorbereid. Hij kende veel details uit het hoofd en had alle statistieken en tabellen bij de hand.

“Ik kan zijn populariteit wel begrijpen. Hij is een echte patriot en door zijn hervormingen kon de Russische economie de afgelopen jaren sterk groeien. De doorsnee Rus heeft het nu veel beter dan vroeger. Ook buitenlandse bedrijven waren welkom. Maar tijdens de pandemie is hij paranoïde geworden en is hij afgesloten geraakt van de buitenwereld, hebben prominente zakenlui me toevertrouwd. Hij heeft zich omringd met jaknikkers, die hem vertellen dat hij een afgezant van God is.”

Een afgezant die op veroveringstocht moet, blijkbaar.

Vanderplaetse: “Volgens Russische ondernemers die tot de inner circle behoren, beseft Poetin zelf wel dat het moeilijke jaren worden. ‘Maar over vijftig jaar herinnert niemand zich die blutsen en builen, terwijl de Krim wel weer van Rusland zal zijn’, zegt hij. Poetin beschouwt zichzelf als een soort tsaar Peter de Grote.

“Ik vrees dat het tot een patstelling in Oekraïne zal komen, die jaren kan duren. Op termijn zal Rusland een economische kolonie van China worden. Nu al zie je in de Russische steden meer Chinese auto’s rondrijden dan twee jaar geleden. De grote Europese autobouwers zijn vertrokken, en Peking is in dat gat gesprongen.”

© Humo