Europees Parlement neemt natuurherstelwet aan

Eerder was de natuurherstelwet tot drie keer toe verworpen op commissieniveau, vooral op aansturen van de Europese Volkspartij (EVP) en haar fractievoorzitter Manfred Weber. Maar in de plenaire vergadering, waar met een 700-tal leden de politieke verhoudingen anders liggen, kreeg de veelbesproken wet dus wel groen licht.

De uitslag was nipt, maar het resultaat bleek uiteindelijk niet op slechts enkele stemmen aan te komen. Van bij de start van de stemming waren de pleitbezorgers van de natuurherstelwet al in het voordeel, toen de vraag om de hele tekst te verwerpen, weggestemd werd. 312 parlementsleden stemden voor die verwerping, 324 tegen en 12 onthielden zich. Daardoor kon de artikelsgewijze stemming van start gaan, op basis van de vele ingediende amendementen.

Het resultaat is dus dat het Europees Parlement de natuurherstelwet gewoon heeft goedgekeurd, ondanks alle commotie van de voorbije weken en maanden. Zoals de wetgevingsprocedure het bepaalt, moeten de onderhandelaars van het parlement en de Raad (de lidstaten keurden hun eigen standpunt al op 20 juni goed) nu een compromis uitwerken, onder toezicht van de Europese Commissie, die de wet op tafel heeft gelegd. In principe rest hen voldoende tijd om het hele wetgevende proces rond te krijgen tegen de lente van 2024, wanneer de legislatuur aan haar einde komt.

In zijn zoektocht naar een meerderheid heeft het verdeelde parlement zich op het standpunt van de lidstaten gebaseerd, maar het gaat op verschillende punten verder in zijn ambitieniveau. Zo zouden de EU-landen tegen 2030 herstelmaatregelen moeten aannemen die van toepassing zijn op 20 procent van alle land- en zeegebieden in de EU, en dus niet op 30 procent van de ecosystemen die niet in goede staat verkeren. De algemene doelstelling gaat daarmee verder dan het VN-akkoord van Montreal, waarvan de natuurherstelwet in essentie de vertaling naar EU-wetgeving is, luidt de analyse.

De vraag van bijvoorbeeld Vlaanderen om meer flexibiliteit goed te keuren voor dichtbevolkte gebieden, is niet overgenomen door het parlement, alhoewel er sprake van is de sociaaleconomische impact van de herstelmaatregelen mee in rekening te brengen. Ook is een amendement aangenomen dat een soort noodrem invoert, en dat zegt dat de doelstellingen van de natuurherstelwet kunnen worden uitgesteld op grond van uitzonderlijke sociaaleconomische gevolgen.

Aan het veelbesproken verslechteringsverbod heeft het parlement in zijn tekst een ‘inspanningsverbintenis’ verbonden, en in geen geval een ‘resultaatverbintenis’, zoals Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen begin juni al suggereerde in haar veelbesproken brief aan de lidstaten. Voor ecosystemen buiten de Natura 2000-gebieden, die al beschermd worden, is er in de goedgekeurde tekst zelfs helemaal geen sprake meer van een verbod om hun toestand te laten verslechteren. Ook de door de EVP fel bekritiseerde vraag om minstens 10 procent van de landbouwgronden in Europa in te vullen met ‘landschapselementen met hoge diversiteitswaarde’, om ten goede te komen aan wilde planten en dieren en de gezondheid van de bodem, heeft de tekst niet gehaald.

De natuurherstelwet wordt gezien als een hoeksteen van de Green Deal van de Europese Unie. Verschillende Vlaamse Europarlementsleden waren er na de stemming snel bij om te reageren. “Klimaatverandering is geen ver-van-ons-bedshow, maar een dagelijkse realiteit. Hitte, droogte, extreme weersomstandigheden, overstromingen en verlies van biodiversiteit: dagelijks worden burgers, bedrijven en boeren daarmee geconfronteerd. Net daarom hebben we natuurherstel nodig in de Europese Unie”, zegt Kathleen Van Brempt (Vooruit). “Uiteraard heb ik begrip voor alle bezorgdheden die leven omtrent het voorstel, maar laat ons nu vooral - Commissie, Raad en parlement - aan tafel gaan zitten en kijken hoe we samen tot de meest robuuste en doelgerichte natuurherstelwet kunnen komen en het politieke en maatschappelijke draagvlak voor natuurherstel verder kunnen verbreden.”

Ook Sara Matthieu (Groen) is tevreden met de goedkeuring. Ze spreekt van “een overwinning voor mens én milieu”. “Er is een ambitieuze wet gestemd die onze bossen en onze rivieren zal beschermen. Maar ook mensen zijn afhankelijk van de natuur voor de lucht die we inademen, het water dat we drinken en het voedsel dat we eten. Natuurherstel is bovendien onze beste bescherming tegen klimaatopwarming. De Europese natuur verdwijnt zienderogen en verdraagt geen pauzeknop, gelukkig heeft het parlement dat vandaag goed begrepen.”

“Voor mij blijven de fundamenten van de tekst problematisch en zal het erg afhangen van de onderhandelingen tussen het Europees Parlement, de Europese Commissie en de lidstaten of het finaal akkoord de pijnpunten voor landbouwers en het vergunningenbeleid voor bedrijven kan wegwerken en de juridische zekerheid voor Vlaanderen kan afdwingen”, reageert Europarlementslid Tom Vandenkendelaere (CD&V) bij HLN.

“Ik heb tegen gestemd, omdat ik de wet niet evenwichtig vind. Ik vind het frappant hoe zo’n belangrijke wet met zo’n grote impact er ondanks zoveel verdeeldheid toch doorgeduwd werd. Dat is democratie op z’n smalst”, schrijft Europarlementslid Hilde Vautmans (Open Vld) in een persbericht. Zij zet haar hoop op de Raad in, om de natuurherstelwet “nog op de juiste manier bij te sturen”. “Niet alles aan deze wet is slecht. Het moet gewoon evenwichtiger naar onze boeren, naar onze middenklasse en naar onze kmo’s toe en ik geloof dat dat nog kan.”

Dat de N-VA - die met Zuhal Demir in Vlaanderen de minister van Omgeving levert - uiteindelijk voor gestemd heeft, heeft er alles mee te maken dat het originele Commissievoorstel zo is bijgestuurd dat landbouw-, bouw- en andere economische activiteiten niet meer gehypothekeerd worden, klinkt het. Volgens Johan Van Overtveldt is het ook belangrijk dat “de doelstelling voor natuurherstel een doelstelling van de voltallige Unie is en niet voor elke lidstaat apart geldt”.

Bij Vlaams Belang zei Tom Vandendriessche dat de natuurherstelwet van lidstaten eist dat hun habitats terug naar de toestand van 70 jaar geleden worden gebracht, en op die manier “Vlaanderen nog veel verder op slot zal zetten dan de stikstofcrisis”. “De groene Europese elite wil onze landbouwsector wurgen met bureaucratische maatregelen in naam van het klimaat. Vervolgens wil ze die vervangen met goedkope en kwalitatief inferieure import van derde landen.” Vlaams Belang wil blijven “vechten tegen deze klimaatwaanzin”.