Met Sigrid Kaag geeft alweer een Nederlandse toppoliticus er de brui aan: hoe moet het daar nu verder?

Na Nederlands premier Mark Rutte en de christendemocratische partijleider Wopke Hoekstra heeft nu ook minister van Financiën Sigrid Kaag (D66) laten weten dat ze geen lijsttrekker meer zal zijn bij de komende verkiezingen. Volgens Kaag legt de politiek te veel druk op haar gezin en privéleven. 

Haar vertrek was misschien het minst verrassende van allemaal, maar het komt wel boven op de stapel met politieke wendingen die onze noorderburen de voorbije week moesten verwerken. 

"Dit is een politieke aardbeving voor Nederland", stelt politiek journalist en Brussel-correspondent Alexander Bakker van de krant De Telegraaf. "Ik volg de Nederlandse politiek al jaren, maar ik heb in een week nog nooit zoveel zien gebeuren. In een land waarin alles altijd netjes aangeharkt is, lijkt nu de stabiliteit even weg." 

Vooral het politieke centrum is onzeker: de liberale VVD moet nu op zoek naar een nieuwe leider, net zoals het christendemocratische CDA. Die laatste krijgt bovendien klappen in de peilingen door het succes van de plattelandspartij BoerBurgerBeweging (BBB). Ook het linksliberale D66 van Kaag staat er momenteel slecht voor in de peilingen. En bij PvdA en GroenLinks overwegen ze zelfs om met 1 lijst op te komen.

Nochtans is er niet echt een eenduidige verklaring voor al die vertrekkers van de voorbije dagen, ziet Roel Bolsius, politiek journalist bij de NOS. "Een deel ervan is natuurlijk dat de regeringscoalitie geen succes is geworden. Politici moeten dan afwegen of ze nog een rondje willen doen. Iedereen heeft daarin zijn of haar eigen keuze gemaakt."

"Rutte is al bijvoorbeeld 13 jaar de onbetwiste leider van zijn partij", voegt hij toe. "Maar hij zal nu aangevoeld hebben dat andere partijen niet meer met hem verder wilden." Dat neemt niet weg dat zijn aangekondigde vertrek een schokgolf door het land heeft gejaagd. "Je kunt het zo zien: zowat hele generatie heeft tot dusver alleen maar Rutte als premier gekend", illustreert Bakker. 

Bij Kaag speelden ook de voortdurende bedreigingen voor haar en haar gezin een rol. "In Nederland kunnen sommige ministers gewoon zelf naar het parlement komen. Maar Kaag hoort daar niet bij. Zij heeft altijd beveiliging nodig", bevestigt Bolsius. "Vorig jaar stond er nog iemand met een brandende fakkel voor haar huis."

Maar ze is daarin geenszins een uitzondering. "Ook minister Hugo De Jonghe en zijn dochter zijn al bedreigd", stelt Bakker. "En dat geldt ook voor Rutte, die daar nooit echt over heeft gecommuniceerd." Volgens Bolsius zijn zulke bedreigingen aan politici algemeen geworden. "Sinds corona is dat groter geworden en dat is niet meer weggegaan." 

Vorig jaar telde de politie van Den Haag liefst 1.125 meldingen van bedreigingen aan bewindslieden, bijna een verdubbeling in vergelijking met een jaar eerder. Tweede Kamerlid Geert Wilders wordt veruit het meest bedreigd, vooral vanuit het buitenland. "Zullen er politici die iets kunnen zich kandidaat willen stellen als je weet wat dat van hen en hun gezin vraagt?"

"Je ziet die verharding eigenlijk in de hele Nederlandse samenleving", analyseert Bakker. "Voor iemand als Kaag, die lang in het buitenland heeft gewoond, is dat best wel schrikken. 'Vroeger hingen de touwtjes gewoon uit de brievenbussen en kon iedereen binnenlopen', benoemde oud-politicus (en jeugdschrijver) Jan Terlouw dat gevoel een paar jaar geleden (zie video hieronder, red.). Dat vertrouwen is nu weg." 

Hoe moet het nu verder met Nederlandse politiek? Bolsius noch Bakker durven er grote voorspellingen over doen. "We zullen moeten afwachten wat het Rutte-effect zal zijn op de VVD: gaat die partij in elkaar zakken?", oppert Bakker. "En wat kan zijn gedoodverfde opvolgster Dilan Yeşilgöz betekenen? Ook bij de andere partijen hangt veel af van de nieuwe lijsttrekkers."

"Na de verkiezingen (die waarschijnlijk in november zullen plaatsvinden, red.) zal het politieke landschap er helemaal anders uitzien: geen Rutte, geen Hoekstra, geen Kaag", concludeert Bolsius. "Zelfs als de ontslagnemende coalitie opnieuw verkozen wordt, zal het met andere mensen zijn."

Maar ook bij de andere partijen heerst nog onduidelijkheid. "Zo lijkt het bijvoorbeeld waarschijnlijk dat Frans Timmermans (PvdA) vanuit de Europese Commissie terugkeert naar Nederland", verwacht Bakker. "Het politieke speelveld, dat jarenlang gedomineerd is door Rutte, ligt helemaal open. Dit worden de spannendste verkiezingen in jaren."