Extreme hitte houdt Zuid-Europa en rest van wereld in haar greep: tot 48 graden in Sicilië

Tot 48 graden Celsius. Zo hoog kunnen de temperaturen de volgende dagen pieken in Polen en het zuiden van Europa. Verwacht wordt dat de hitte tot tien dagen lang blijft hangen. Italië, Griekenland en de Balkan krijgen af te rekenen met een hogedrukgebied dat Italiaanse meteorologen Cerberus hebben gedoopt, naar de driekoppige hond die in de Griekse mythologie de onderwereld bewaakt.

In Italië is er voor de volgende drie dagen een hittealarm afgekondigd voor tien steden, waaronder Rome, Bologna, Perugia en Firenze. Maar het zijn vooral de eilanden Sicilië en Sardinië die het zwaar te verduren zullen krijgen. Het is daar dat het record van 48 graden Celsius verwacht wordt. Bezoekers aan Italië wordt aangeraden alcohol en koffie te vermijden, omdat die producten uitdrogen, en elke dag twee liter water te drinken.

Na deze hittegolf verwacht men in Italië al een volgende. Die zal dan weer Charon heten, alweer een figuur uit de Griekse onderwereld.

In Griekenland houdt men voor vrijdag en dit weekend rekening met temperaturen tot 45 graden Celsius. Daar wordt werkgevers gevraagd om zoveel mogelijk thuiswerk toe te laten.

In Spanje lopen de temperaturen dan weer al dagen op tot 45 graden Celsius. Het Europese weermonitoringsprogramma Copernicus mat dinsdag temperaturen van 60 graden Celsius aan de oppervlakte in de regio Extremadura. In Madrid klimmen de temperaturen morgen tot 37 graden, en volgende week verder naar 40 graden. In Sevilla blijven de temperaturen dan weer tot minstens volgende week donderdag al hangen rond de 40 graden Celsius.

Ook in Frankrijk zal de thermometer op sommige plekken pieken tot 40 graden Celsius. Hoewel de temperaturen daar woensdagnamiddag iets zakten na een storm, bleef het erg warm in de vallei van de Rhône, het departement Alpes-Maritimes en op Corsica. 

In Duitsland worden zaterdag temperaturen verwacht tot 36,5 graden Celsius in Frankfurt. Dat is meer dan 6 graden boven het gemiddelde. Volgende week zou het wel weer afkoelen.

Maar ook elders in de wereld is het momenteel buitengewoon warm. Maar liefst 30 procent van de Amerikanen woont momenteel in een plek waar er een hittealarm afgekondigd is. In Vermont kampen ze dan weer met overstromingen, net als in New Delhi, India. In China klimmen de temperaturen ook al tot 40 graden Celsius, tot 10 graden hoger dan goed is voor de belangrijke katoenproductie. De Zuidpool heeft ten slotte te kampen met ongewoon veel smeltend ijs. Normaal gezien blijft Antarctica relatief buiten schot van de klimaatverandering.

"De situatie is ernstig, maar niet geheel onverwacht, zegt Niels Souverijns, klimatoloog en onderzoeker aan het Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek VITO in "Terzake". "Door de klimaatopwarming komen extreme weersituaties steeds vaker voor. We zitten ook met een combinatie met El Niño, dat er op natuurlijke wijze voor zorgt dat het nog wat warmer wordt."

De hitte doet zich ook op erg veel plekken tegelijk voor, van de Verenigde Staten tot China. "Dat komt doordat de straalstroom zich heel raar gedraagt de laatste tijd. Door de klimaatopwarming beweegt de straalstroom minder en kronkelt hij meer in vreemde patronen, die bovendien ook langer aanhouden."

De Wereldmeteorologische Organisatie WMO waarschuwt dat er nog meer van zulke extreme weerevents aankomen. "De zomer is nog maar net begonnen, dus we kunnen nog meer hittegolven krijgen", denkt ook Souverijns. "2023 zal naar alle waarschijnlijkheid een recordjaar worden door de combinatie van de klimaatopwarming, die zich jaar na jaar doorzet, en de extra temperatuurstijging door El Niño. En volgende zomer kunnen we meer van hetzelfde verwachten."

Kinderen die nu geboren worden, hebben tot zes keer meer kans zo'n extreme hittegolf mee te maken. "Daarom is het net zo belangrijk dat we zo snel mogelijk de netto-uitstoot van broeikasgassen naar nul terugbrengen. Maar realistisch gezien, zoals we nu bezig zijn, zal dat niet voor binnen tien, twintig of dertig jaar zijn. We zullen dus dit soort extreme situaties blijven zien."

Het zal dus belangrijk zijn om onszelf aan te passen aan de nieuwe omstandigheden. Dat kan door steden te wapenen tegen extreme hittestress: door openbare plekken met airconditioning te voorzien, maar ook door meer groen en waterpartijen en meer ontharding.

Want zeker is dat zulke extreme weersomstandigheden vaker zullen voorkomen, ook in ons land. "De gemiddelde temperatuur zal stijgen. De droogte van vorig jaar zal in de toekomst vaker voorkomen, en ook hevige neerslag kan meer voorkomen in de toekomst. Zeker tegen dat laatste moeten we ons wapenen." Gelukkig is Vlaanderen op dat vlak goed bezig. "De Blue Deal is een goed voorbeeld. In tien jaar tijd is er al veel verbeterd."

"Maar ook hitte is een stille doder. In Italië tellen ze op dit moment één dode, maar in de realiteit zijn het er veel meer. Oudere mensen kunnen bezwijken aan de warmte maar worden waarschijnlijk niet geregistreerd als hittedoden."

Blijft de vraag: komen we hier ooit nog weer vanaf? "Als we binnen twintig tot dertig jaar de netto nuluitstoot hebben bereikt, dan weten we dat het klimaat daarna niet verder zal opwarmen. Tegen dan zullen er ook misschien technieken ontwikkeld zijn om CO₂ uit de lucht te halen. Dan kan de temperatuur weer dalen. Dat kan moed geven."

"Want het is zeker nog niet te laat. Als we ten laatste in 2050 kunnen pieken op een opwarming van 2 graden Celsius (nu zitten we aan 1,1 graad opwarming sinds de industriële revolutie, red.) en daarna naar beneden gaan, dan is dat al veel beter dan 2,5 graden Celsius."

Heeft hij begrip voor beleidsmakers zoals premier Alexander De Croo (Open VLD) die vraagt om trager te gaan met de veranderingen, omdat ze weerstand oproepen? "Aan de ene kant wel. Aan de andere kant: elke ton CO₂ die we nu uitstoten, zal er op een bepaald moment weer uit gehaald moeten worden als we na 2050 weer naar een normale temperatuur willen. Dat is een kost die we kunnen vermijden."