Julia van Baaren, dochter van presentatrice Anita Witzier: ‘Ik wil geen kinderen. Ik wil niet het risico lopen dat ik mijn eetstoornis genetisch doorgeef’

Haar boek doet het goed: ‘Jules’ is na één week al aan de derde druk toe.

JULIA VAN BAAREN «Dat had ik echt niet verwacht. Toen ik ziek was, was ik ervan overtuigd dat ik de enige was met die problemen. Ik heb lang getwijfeld om het te publiceren, ik dacht dat niemand erop zat te wachten. Maar zie eens hoeveel berichtjes ik krijg: ‘Het is alsof je mijn gedachten onder woorden hebt gebracht.’ Of: ‘Ik had niet door wat er met me aan de hand was, tot ik je boek las.’

HUMO Je bent er heel eerlijk in en spaart jezelf niet. Was het moeilijk om het te schrijven?

VAN BAAREN «Nee, na bijna tien jaar therapie ben ik het wel gewend om over mijn eetbuien te praten. Ik ben ook heel direct: op een eerste date heb ik het ook niet over koetjes en kalfjes, ik wil meteen weten hoe de band met je ouders is.

»Ik vind het wel een eng idee dat jij en al die anderen het hebben gelezen. Toen ik aan het schrijven was, stond ik daar niet bij stil. Maar goed ook, anders had ik mezelf misschien ingehouden.»

HUMO Waarom wilde je ‘Jules’ schrijven?

VAN BAAREN «De basisversie was mijn scriptie – ik heb marketingcommunicatie gestudeerd. Het deed me zoveel deugd om het allemaal op papier te zetten, dat het idee rijpte om er een boek van te maken. In de scriptie zaten ook scans uit mijn dagboek, maar die hebben ‘Jules’ niet gehaald: mijn handschrift is onleesbaar (lacht).

»Je kunt jezelf pas bevrijden als je je licht laat schijnen op zaken die je eigenlijk in het duister wilt houden, heb ik in therapie geleerd. Als je praat over je schaamte, een emotie die ik heel lang en heel intens heb gevoeld, valt die weg. Ik had nóóit gedacht dat ik op de radio zou vertellen hoe ik een taart voor mij alleen kocht. Ik heb me daar lange tijd hard voor geschaamd. Door daar nu wel over te vertellen, ben ik minder kwetsbaar: niemand kan me er nog op pakken.»

HUMO Hoe was je als kind?

VAN BAAREN «Ik was geen zorgeloos kind. Volgens mijn moeder was ik nog heel klein toen ik haar naar de zin van het leven vroeg: wat is het nut ervan als we toch doodgaan? Ik was ook altijd bezig met dingen die ik nog niet kon, waardoor ik vaak gefrustreerd was. Ik had allergieën en eczeem, ik denk dat die deels door die frustratie werden getriggerd, of er in elk geval door werden verergerd.»

HUMO Je ouders gingen uit elkaar toen je 4 jaar oud was. Heb je daarvan afgezien?

VAN BAAREN «Van de scheiding weet ik niet veel meer, daarvoor was ik te jong. Maar de periode daarna vond ik best moeilijk, ja. Ik ben altijd een moederskindje geweest, en ik miste haar ontzettend als ik bij mijn vader was. Het contact met hem verliep moeilijk, ik voelde geen emotionele verbondenheid. Uiteindelijk ben ik gewoon bij mijn moeder gaan wonen.

»De band met mijn vader is intussen wel hersteld, en hij heeft me ontzettend gesteund toen ik ‘Jules’ schreef. Ik begrijp nu dat hij van me houdt, maar dat hij dat moeilijk kan tonen. Hij is ook maar het product van zijn opvoeding. Maar die moeilijke periode heeft zeker niet geholpen om mijn eigenwaarde op te krikken.»

HUMO Rond je 14de begonnen de eetbuien, schrijf je.

VAN BAAREN «Na schooltijd duurt het wel even voor het avondeten op tafel staat, dus ging ik in de kasten snuffelen. Ik at een cracker, en nog eentje. Het gaf me een goed gevoel. Maar het probleem was dat ik steeds meer at. Ik zat in die periode heel slecht in mijn vel. Ik was onzeker, ik voelde me dik en lelijk. Als een vriendin me belde om iets te gaan drinken, vroeg ik me af waarom ze dat wilde. Ik was toch geen leuk gezelschap? Het enige wat me goed deed voelen, was eten. Maar zo kwam ik flink aan, waardoor ik me weer slecht voelde en nog meer ging eten. Op die manier belandde ik in een vicieuze cirkel.

»Het was extreem, hoor. Als ik naar de supermarkt ging, vulde ik mijn mandje en thuis at ik dat allemaal op.»

HUMO Julie De Donder, de dochter van acteur Walter De Donder, sprak eerder in Humo over haar eetstoornis. Toen ze een beugel kreeg en moeilijker kon eten, viel ze een paar kilo af. Mensen gaven haar complimentjes en zij maakte in haar hoofd de klik: als ik mager ben, vinden ze me mooi.

VAN BAAREN (knikt) «Dat hoor ik vaker, en lees ik ook in de berichtjes die ik krijg. Maar bij mij was er niet één aanleiding. Het was een optelsom: mijn negatieve zelfbeeld, mijn angst voor de toekomst, het verraad van mijn beste vriendin, een onbeantwoorde liefde, de moeilijke relatie met mijn vader, mijn karakter... Het speelde allemaal een rol.»

HUMO Besefte je zelf dat je niet goed bezig was?

VAN BAAREN «Dat weet ik niet precies meer. Ik herinner me wel nog dat ik begon over te geven. Ik wilde niet meer aankomen, maar ik kon ook niet stoppen met eten, dus overgeven was ideaal, redeneerde ik. Later leerde ik dat je, als je eenmaal gaat overgeven, een nieuwe eetbui aanwakkert.

»Het besef dat ik ziek was, kwam een hele tijd later. Na het zesde middelbaar ging ik een paar maanden in Engeland studeren. Dat kwam goed uit, dacht ik, daar zal ik niet kunnen overgeven en dan stoppen die eetbuien vanzelf. Alsof het een probleempje was dat ik daar even snel zou oplossen. Zo simpel was het natuurlijk niet. Die angst en die negatieve gedachten zaten in Engeland nog altijd in mijn hoofd. Ik gaf niet meer over, omdat er alleen maar openbare toiletten in de buurt waren, maar ik bleef flink eten. Toen ik terugkwam, was ik stevig verdikt. Op een feestje prikte een jongen in mijn buik: ik walgde van mezelf. Ik wilde koste wat het kost afvallen en ik begon intensief te sporten. Ik viel ook af – toen werd die foto op de rode loper naast mijn moeder genomen – maar de eetbuien kwamen terug, ik kon nergens anders meer aan denken. Op dat moment besefte ik: ik heb het niet meer onder controle.»

HUMO Begon je lichaam tegen te sputteren?

VAN BAAREN «Toen ik serieus was afgevallen, bleef mijn menstruatie uit. Ik stond daar eerst niet bij stil, want ik was altijd nogal onregelmatig. Ik had ook mentale klachten, al besefte ik dat pas achteraf. Mijn therapeut heeft me uitgelegd dat het lichaam in een soort zombiestand gaat als je maar 1.200 calorieën per dag binnenkrijgt. Blijvende schade heb ik niet opgelopen, godzijdank. Het had veel erger kunnen zijn.»

HUMO Op een bepaald moment zat je zo diep dat je naar jouw gevoel zelfs geen eetstoornis verdiende, schrijf je.

VAN BAAREN «Ja, ik dacht: mensen sterven van de honger en ik werk hier drie gigantische repen chocolade naar binnen. Hoe durf ik? Ik heb zoveel privileges, genoeg geld, een dak boven mijn hoofd, ouders die van me houden. Wat is het probleem?

»Ik heb moeten accepteren dat een trauma geen bijna-doodervaring hoeft te zijn. Het kan ook gewoon iets zijn dat impact heeft gehad – in mijn geval waren dat de scheiding, de band met mijn vader, mijn karakter, de vriendin die me had verraden, enzovoort.»

HUMO Het hielp ook niet dat je moeder een knappe en bekende tv-presentatrice was.

VAN BAAREN «Ik vergeleek me met iedereen, zelfs met haar. Ik was ervan overtuigd dat mensen dachten: die genen zijn niet goed doorgegeven. Eén keer las ik een reactie op Instagram bij een foto van ons tweeën: ‘Nou, haar dochter is wel voller.’ Ik heb een hele middag gehuild. Die onzekerheid was – en is soms nog – mijn grote zwakke plek. Het gekke is: ik vond en vind vrouwen van alle maten mooi, maar zelf wilde ik absoluut dat maatje 36 hebben.»

HUMO Wanneer kreeg je omgeving in de gaten dat het niet goed met je ging?

VAN BAAREN «Mijn moeder begon iets te vermoeden na die maanden in Engeland. Ik viel in die periode veel af en sloot me op, omdat ik niet meer buitenshuis wilde eten. Mijn vrienden kregen het toen ook in de gaten. Als ik toch eens mee uitging, woog ik alles af. Dan weet je dat er iets niet klopt.»

LEVEN ALS EEN JUNK

HUMO Het dieptepunt beleefde je toen je moeder op vakantie ging.

VAN BAAREN «Mama en haar vriend wilden op reis naar Finland, en ze vroeg me of ik het alleen zou redden. Ik verzekerde haar van wel. Ze geloofde me, maar ze had geen idee hoe diep ik zat. Die week ging het compleet mis. Ik at de hele dag door en gaf alles weer over. Mama moet iets gevoeld hebben, want ze is vroeger dan gepland terug naar huis gekomen. Ik voelde dat ik wéér had gefaald, want ik had haar reis verpest. Maar ik wist dat het zo niet verder kon, en ik heb haar alles verteld, en ook de paar vrienden die ik nog had.

»Daarna ben ik in therapie gegaan bij Human Concern, een centrum voor eetstoornissen. Daar leerde ik mijn problemen onder ogen te zien.»

HUMO Toch ging het weer mis.

VAN BAAREN «Ik was toen 19 en wilde het ouderlijk huis verlaten. Ik woonde voor het eerst alleen en ging heel vaak uit. Ik dronk veel alcohol en kwam in aanraking met drugs. Het was opnieuw een vlucht. Ik verwaarloosde mijn therapie, en mijn therapeute zei ten slotte dat ik niet meer hoefde te komen: het had geen zin als ik telkens afbelde.

»Later, toen ik opnieuw in therapie was, zag ik in dat eetstoornissen erg vergelijkbaar zijn met verslavingen. Eten was mijn drug: als ik at, voelde ik me beter. En net zoals een junk op tijd zijn shot nodig heeft, moest ik op tijd eten. Mijn moeder heeft een paar programma’s in een verslavingskliniek gedraaid, en toen ze mijn boek las, viel het haar op hoeveel overeenkomsten er zijn.

»Wat ik niet wist, is dat verslavingen kunnen verschuiven. Ik ken genoeg verhalen van mensen die na een tijd hun eetgedrag onder controle kregen, maar dan aan de coke of iets anders gingen. Mij overkwam hetzelfde. Als ik minder at, leek het alsof ik goed bezig was, maar ik dronk toen gewoon meer en zat aan de drugs. En als ik daarmee stopte, kwamen de eetbuien terug.»

HUMO In ‘Jules’ pleit je ervoor om eetstoornissen als een verslaving te behandelen.

VAN BAAREN (knikt) «Vaak wordt uitsluitend op het gewicht gefocust. Je wordt gewogen en pas opgenomen als je mager genoeg bent. Maar de aandacht moet gaan naar wat áchter het eetprobleem schuilgaat. Zolang je daar niet aan werkt, hou je de eetstoornis in stand. Je moet stoppen met vluchten en je zorgen en angsten recht in de ogen kijken, maar dat is erg moeilijk.»

HUMO Jij zat zo diep dat je tegen je moeder zei: ‘Ik was liever niet geboren.’

VAN BAAREN «Ik heb onlangs mijn boek ingesproken, het wordt ook een luisterverhaal. Het was haast therapeutisch, omdat ik alles hardop moest uitspreken. Ik was vergeten hoe diep ik heb gezeten. Ik was geen skelet, zoals iemand met een eetstoornis er kan uitzien, maar ik was wel doodziek. Het leek allemaal zo uitzichtloos.»

HUMO Heb je aan zelfmoord gedacht?

VAN BAAREN «Dat niet. Maar tegelijk snapte ik niet wat mensen leuk vonden aan het leven. Ik vond het alleen maar pijn en ellende.»

HUMO Hoe reageerde je moeder toen je dat zei?

VAN BAAREN «Voor haar was het ook heel moeilijk. Ze wilde me zo graag helpen. Ze wilde het voor me oplossen, zoals ouders doen voor hun kinderen. ‘Kon ik het maar van je overnemen,’ zei ze vaak. Ik werd daar kwaad van: ‘Hou op! Dit gaat over mij, niet over jou, en je kunt het niet overnemen!’ Tegelijk voelde ik me enorm schuldig. Ik wilde haar niet met mijn eetstoornis belasten, en er dus ook niet over praten. Ik kan me amper voorstellen hoe het voor haar geweest moet zijn.

»Ik heb geen moedergevoel, maar los daarvan wil ik ook geen kinderen. Ik weet niet of ik een eetstoornis genetisch kan doorgeven, maar ik ga het risico niet nemen. Ik mag er niet aan denken dat mijn kinderen hetzelfde zouden moeten doormaken als ik. Het lijkt wel alsof mijn jeugd niet helemaal van mij is geweest, ik heb een heel stuk gemist door altijd maar met eten bezig te zijn. Nu ik eindelijk vrij ben, vind ik het heerlijk. No way dat ik die vrijheid ooit nog opgeef.»

HUMO Denk je vaak aan die verloren tijd?

VAN BAAREN «Ja. Soms voel ik een soort rouw om wat ik niet heb gehad. Die eerste kalverliefde op je 16de, ik zeg maar wat, ik heb dat nooit gekend. Maar die tijd komt niet terug. Ik probeer nu vooral om zoveel mogelijk uit elke dag te halen.»

HUMO Hoe gaat het nu met je?

VAN BAAREN «Beter dan ooit. Ik heb nog onzekerheden en angsten en twijfels, maar ik accepteer steeds beter dat dat hoort bij het mens-zijn. Ik heb mezelf door de therapie beter leren kennen. Dat blijf ik doen: ik heb morgen een intake voor een nieuwe therapie, waar ik erg naar uitkijk.

»Ik heb intussen een fijne job als copywriter, en mijn eigen studio in Amsterdam. Dat geeft me zelfvertrouwen. Ik ben ook al drie maanden gestopt met drinken. Niet dat ik een problematische drinker was, maar zelfs matig drinken is een vlucht. Nu kom ik nuchter thuis en ben ik alleen met mezelf. Ik heb de afgelopen tijd meer gehuild dan ooit tevoren, maar dat is goed. Ik verstop me nergens meer achter.»

TIPS VOOR EEN BIKINILIJF

HUMO Je hebt vorig jaar ook de diagnose van ADHD gekregen.

VAN BAAREN «Dat was nog een puzzelstuk dat op zijn plaats viel. Ik was dus niet gek, lui of ongeïnteresseerd, er is een verklaring voor hoe ik ben.

»ADHD uit zich bij meisjes anders dan bij jongens. Jongens gaan op hun stoel zitten wippen, meisjes gaan meer piekeren en krijgen niets georganiseerd. Hoe ouder je wordt, hoe moeilijker je het krijgt, want je hebt almaar meer verantwoordelijkheden. Ik vergat dingen op het werk, en het lukte me niet om mijn woning netjes te houden. Het kwam mijn gevoel van eigenwaarde niet ten goede, en het was een enorme opluchting toen ik wist dat het niet aan mij lag, dat ik er niets aan kon doen. Ik neem nu medicatie, en die werkt goed. Maar veel anderen met ADHD zijn beter af zonder medicatie. Elke situatie is anders.»

HUMO Is er een link tussen ADHD en eetstoornissen?

VAN BAAREN «Mensen met ADHD zijn impulsiever en ook gevoeliger voor prikkels. Maar veel mensen met ADHD hebben géén eetstoornis. Wat ik vooral heb geleerd, is dat je niets mag uitsluiten. Bij een eetstoornis is er vaak een verband met iets anders.»

HUMO Toen ik Julie De Donder vroeg of ze ooit helemaal zou genezen, antwoordde ze: ‘Wellicht zal mijn eetstoornis blijven sluimeren, maar raakt ze elk jaar wat meer op de achtergrond.’ Wat denk jij?

VAN BAAREN «Ik heb me vaak afgevraagd of ik volledig kan genezen. Ik heb er veel over gepraat met lotgenoten, en het is voor iedereen anders. Sommigen kunnen nu zorgeloos met voeding omgaan. Ik kan dat niet, en dat zal wel zo blijven. Maar dat is ook oké. Zolang het maar geen hoofdrol in mijn leven speelt.

»Het is wel lastig dat er in onze samenleving veel aandacht is voor voeding. Je moet natuurlijk een paar keer per dag eten, maar elke zomer staan tijdschriften vol tips voor een bikini body. Op Instagram bulkt het van de tips om af te vallen, en maatje 36 is nog altijd de norm. Dat is jammer, maar we zullen dat niet één-twee-drie kunnen veranderen. Wat we wel kunnen doen, is laten zien wat normaal is.

»Ik had onlangs een shoot voor het magazine Linda. Ik was net wat zwaarder en zat niet lekker in mijn vel. Ik wilde eigenlijk niet op de foto, maar ik heb het toch gedaan. Ik heb mezelf jaren opgesloten omdat ik me er niet goed vond uitzien, maar met mijn boek wil ik net zeggen: ik mag er zijn zoals ik ben. Had ik die shoot afgezegd, dan had ik mezelf tegengesproken. Het leven is lang genoeg aan me voorbijgegaan. Dat laat ik niet meer gebeuren.»

HUMO Wat mag ik je wensen?

VAN BAAREN «Dat de band met mijn ouders en mijn dichte vrienden even hecht blijft. Dat ik met hen kan lachen en plezier maken. Dat ik mezelf nog beter mag leren kennen. Dat ik stukje bij beetje beter word in schrijven, dat ik daar plezier in blijf vinden. Dat ik nog veel leuke en mooie plekken kan zien en misschien ooit een leuke relatie heb. Zonder kinderen, maar wel met een paar honden. En ieder in z’n eigen huis, want ik wil alleen blijven wonen en lekker mijn eigen ding doen.

»Eigenlijk wil ik gewoon een fijn, eenvoudig leven. Ik hoef niet over tien jaar in Zuid-Afrika of Kopenhagen te wonen. Gewoon dit leven zoals het is, en dat ik de kansen grijp als ze zich aandienen, omdat ik erop vertrouw dat ik het kan. Dat is meer dan voldoende.»

Julia van Baaren, ‘Jules’, Thomas Rap