‘Door die ene cocktail verloor ik een mooie zomerdag’: waarom steeds meer mensen stoppen met drinken

Een week geleden ging de kurk op de fles voor acteur Yemi Oduwale (37). Omdat hij aanvoelde dat hij de afgelopen maanden wat te diep door zijn energie­reserves heen zat en omdat alcohol de situatie erger maakte, of alleszins niet verbeterde.

“Het voorbije jaar kocht en verbouwde ik een appartement, werkte ik veel en sliep ik bij momenten niet veel meer dan vier uur per nacht. Tijdens die periode bleef ik wel gewoon regelmatig drinken. Nooit veel − ik was nooit dronken en ging niet zwaar uit −, maar als ik op café ging, bestelde ik wel op automatische piloot een glas wijn of een pintje.

“Toen ik op de koop toe een maagontsteking kreeg, besloot ik voor mijn gezondheid te kiezen: gezonder eten, meer sporten en geen alcohol meer. In het verleden heb ik al alcoholvrije periodes ingelast en ik doe elk jaar mee met Tournée Minérale. Daar voelde ik me telkens snel energieker door. Ik hoop dus dat mijn lichaam ook deze keer snel meer in balans raakt door een tijd niet, of alleszins minder, te drinken.”

Het is wel de eerste keer dat Oduwale zo’n alcoholvrije periode tijdens de zomermaanden inlast. “En dat is toch minder evident, merk ik. Tijdens de zomer gooien ze echt met de alcohol naar je hoofd. Dat de Gentse Feesten dit weekend van start gaan, maakt het ook niet makkelijker om minder te drinken. Maar kijk: mijn levering alcoholvrije spirits kan elk moment aankomen. Ik hoop deze zomer dus volop te kunnen experimenteren met het maken van alcoholvrije cocktails. Dat kan óók leuk worden.”

Er waren momenten waarop ook ik weleens beweerde dat de zomer pas écht was afgetrapt zodra die eerste Aperol Spritz op tafel was verschenen. Zodra de schittering van de zon weerkaatste in mijn glas rosé. Maar misschien moeten we weldra op zoek naar een andere parameter om de liederlijke zomer voor geopend te verklaren. Want met steeds meer zijn ze, zij die op zomerse barbecues niet naar de frisse pint grijpen, maar in plaats daarvan een tonic zónder gin bestellen of een mocktail laten aanrukken. Omdat het lekker is. Beter voor de gezondheid. En tegenwoordig ook gewoon, jawel, hip is om minder te drinken.

Dichteres Delphine Lecompte (45) stopte drie jaar geleden met drinken. Uit bittere noodzaak, zegt ze zelf: haar alcoholverslaving had stilaan levensbedreigende proporties aangenomen.

“Ik ben vooral gestopt met drinken om mijn hersenen te redden. Ik had geen zin in korsakov of waanzin, en dat waren steeds reëlere vooruitzichten geworden. Ik wist dat als ik zou blijven drinken, ik ofwel vroegtijdig in een graf zou belanden, óf in een gekkenhuis, óf in de gevangenis. Want de alcohol wakkerde toch ook een agressie aan, zowel tegenover mezelf als naar anderen toe.”

Op enkele kleine terugvallen tijdens dat eerste jaar na, drinkt de dichteres al twee jaar geen druppel alcohol. Hoe ziet de balans eruit na die eerste nuchtere jaren? “De angstaanvallen en paniek zijn absoluut beheersbaarder geworden sinds ik niet meer drink. Alcohol bood op korte termijn een uitweg uit die gevoelens, maar maakte mijn angsten op termijn alleen maar heviger. De agressie tegenover anderen en mezelf is ook minder spectaculair. En niet onbelangrijk: ik kan me sindsdien veel beter op de literatuur concentreren. Ik ben productiever, schrijf grotere lappen tekst en ben minder snel tevreden over wat ik heb geschreven. Stoppen met drinken is mijn schrijven dus alleen maar ten goede gekomen.”

De kentering in onze omgang met alcohol is al langer voelbaar. Kijk maar naar de populariteit van initiatieven als Tournée Minérale of Dry January. Vroeger waren het acties in de marge waar al eens schamper over werd gedaan, vandaag zijn ze een maatschappelijk begrip. Doet u er zelf niet aan mee, dan kent u vast vrienden die bij de start van elk nieuw jaar een maand lang voor een 0%-alternatief kiezen.

“De alcoholconsumptie van de gemiddelde Vlaming gaat inderdaad omlaag”, zegt ook Katleen Peleman, directeur van het Vlaams expertisecentrum voor alcohol en drugs (VAD). Het aantal volwassen Vlamingen die in het voorbije jaar alcohol dronken, nam tussen 2013 en 2018 af van respectievelijk 88 procent naar 82 procent, zo blijkt uit de Gezondheids­enquête, en die cijfers gelden nog altijd als de meest recente.

Mentale gezondheid

We drinken voor alle duidelijkheid nog steeds veel: ongeveer 15 procent van de Vlamingen drinkt meer dan het aanbevolen maximum van tien glazen alcohol per week. Maar er beweegt dus wel iets.

De grootste verandering tekent zich af bij jongeren en jongvolwassenen, zegt Peleman. “Voor die groep is hun fysieke en mentale gezondheid belangrijker geworden. Ze groeiden op met een groter bewustzijn van de gevaren van alcohol. Veel drinken past voor velen niet meer in dat plaatje.”

Een van die jonge twintigers is model en Familie-actrice Ninalotte Roose (20). Het aantal glazen alcohol dat ze sinds haar 18de dronk, kan ze op één hand tellen. “Ik grap weleens dat ik gewoon heel vroeg heb gepiekt”, grinnikt Roose aan de telefoon. “Zoals de meeste jongeren heb ik geëxperimenteerd met alcohol, en natuurlijk heb ik weleens te veel gedronken. Maar tijdens de laatste jaren van het middelbaar ging ik me steeds intensiever bezighouden met mijn gezondheid. Toen merkte ik al snel dat alcohol eigenlijk niet in een gezonde levensstijl te puzzelen valt.”

Het hielp dat ze alcohol sowieso nooit echt lekker vond, zegt Roose. En dat ze het niet nodig heeft als sfeermaker. “Ik krijg ook nooit vervelende opmerkingen over het feit dat ik niet meer drink. Misschien komt dat doordat ik het feit dat ik niet drink gewoon own. Ik ben er niet onzeker over en ben ook niet gevoelig voor groepsdruk. Daardoor is er voor anderen weinig ruimte om commentaar te leveren.”

De verleiding om toch nog eens een glas te drinken, voelt Roose zelden. In plaats daarvan houdt ze het bij water, een tonic of thee. “Alhoewel: enkele dagen geleden heb ik op een zomerbar aan het strand toch nog eens een cocktail gedronken. Ik dacht: bij wijze van experiment is dat voor dit artikel misschien wel interessant. En effectief: ik heb me de daaropvolgende dag voortdurend moe gevoeld en had last van een drukkende hoofdpijn. Door die ene cocktail heb ik dus een mooie zomerdag verloren. Dat was voor mij toch een reminder dat de impact van alcohol op ons lichaam groot is.”

Excuus voor wie net op het punt staat een fles rosé te ontkurken: als we puur naar de gezondheidsrisico’s van alcohol kijken, is het haast hallucinant dat we zo vanzelfsprekend naar het glas blijven grijpen. “Alcohol is gif”, vertelt ook de Nederlandse arts Sigrid Sijthoff, die eigenaar is van de verslavingsinstelling Kick Your Habits en het boek Proost! Voor wie niet wil stoppen met drinken schreef.

“Alcohol is slecht voor hart- en bloedvaten, en het is absoluut niet goed voor onze hersenen. Dat we van zwaar alcoholmisbruik korsakov kunnen krijgen, weten de meesten wel. Maar ook voor je dat eindstation bereikt, heeft alcohol een erg kwalijke impact op je hersenen.”

Om die gezondheidsrisico’s te ondervinden, hoeven we niet eens gulzig te drinken. Ook wie sporadisch het glas heft, loopt een verhoogd risico op gezondheidsklachten. “Er is overtuigend bewijs dat alcohol het risico op diverse kankers verhoogt. Voor borstkanker werd zelfs een verhoogd risico vastgesteld bij het drinken van één glas alcohol per dag”, zegt Peleman.

Het hoeft dus niet te verbazen dat de richtlijnen rond alcohol steeds worden aangescherpt. In België ligt de aanbevolen richtlijn nu op tien standaardglazen alcohol per week. Dat zijn voor alle duidelijkheid géén tien Duvels, maar tien pilsbiertjes, uitgeschonken in glazen van 25 centiliters. In Nederland ligt dat aantal lager, op één glas per dag. En in Canada raden ze de bevolking aan om het idealiter bij twee glazen alcohol per week te houden. Sijthoff: “Het is heel helder welke kant het opgaat: we zullen met z’n allen steeds minder drinken.”

De gezondheidsvoordelen van een lager alcoholgebruik zijn dan ook bijzonder talrijk. “Eigenlijk is er niks wat je in het leven zoveel positieve veranderingen brengt als niet drinken”, zegt Sijthoff. “De kwaliteit van je slaap verbetert, je krijgt meer energie, je bent overdag helderder, je kunt moeilijke situaties beter aan en vooral: je zelfvertrouwen groeit, je wordt trots op jezelf. De kans is ook groot dat je gewicht verliest. Omdat er veel calorieën in alcohol zitten, maar omdat alcohol ook een katalysator kan zijn voor ándere ongezonde gewoontes, zoals avondlijk snacken. Zodra je die voordelen hebt ervaren, is het moeilijk om nog terug te keren naar een leven waarbij je helemaal niet stilstaat bij je alcoholgebruik.”

Niet drinken is bovendien dus hip geworden. Een lifestyledingetje, zowaar. Internationale beroemdheden als Katy Perry en Blake Lively brachten recent alcoholvrije mocktails op de markt. Ook in Vlaanderen breidde het alcoholvrije aanbod de voorbije jaren in sneltempo uit − het segment van alcoholvrije en alcoholarme bieren groeide sinds 2016 met de helft − en er stonden sommeliers op die zich ook op alcoholvrije aperitieven toespitsten. Een hele reeks bekende Vlamingen toonde zich bovendien openlijk trots dat ze alcohol uit hun leven banden, zoals Evi Hanssen en recent ook Gert Verhulst. “Dat steeds meer rolmodellen en bekende Vlamingen openlijk praten over het feit dat ze niet meer drinken, heeft ongetwijfeld een impact op mensen”, zegt Peleman. “Vijf jaar geleden zagen we dat nog niet.”

Moest je het vroeger tijdens detoxdagen stellen met een cola, watertje of cécémel, dan is het vandaag moeilijk kiezen tussen de mocktails, Energibajers en talrijke 0%-alternatieven. Maar vinden we het tijdens de zomer dan toch moeilijker om ons alcoholgebruik binnen de perken te houden? “In elk geval wordt er zichtbaarder gedronken”, zegt Peleman. “De dagen zijn langer en er zijn ook gewoon meer gelegenheden om te drinken. Alcohol drinken lijkt bijna bij de zomer te horen. Kijk maar naar de beeldvorming van festivals: daar komt ook nog vaak alcohol aan te pas. Alsof je niet van een feestje kunt genieten zonder te hebben gedronken. Dat is natuurlijk onzin.”

Maar Delphine Lecompte wil ook geen onrealistisch en al te optimistisch beeld schetsen over een leven zonder alcohol. Want een leven zonder drank is nu ook weer geen feest, zegt de dichteres. “Een veelgebruikt argument om te stoppen met drinken, is dat je plots veel meer tijd hebt. Alsof dat alleen iets positiefs is. Veel mensen die worstelen met depressies of zwaarmoedigheid grijpen juist naar de fles omdat ze de monotonie en eenzaamheid van het bestaan wat willen verlichten”, vertelt Lecompte. “En inderdaad: ook ik heb soms het gevoel dat mijn leven zonder alcohol doffer en vervelender is geworden. Als ik had gedronken, was ik ongeremder en jovialer en smeedde ik gemakkelijker vriendschapsbanden. Nu zit ik weer met die bedeesdheid opgescheept.”

Lecompte is zich ervan bewust dat het een hele queeste is om ook de rest van haar leven zonder alcohol door te brengen. “Er zijn momenten waarop ik denk dat ik het hunkeren naar de alcohol volledig verleerd ben. Maar dan steekt de drang vanuit het niets opnieuw de kop op.” Gisteren snakte ze nog naar een glas, vertelt ze, toen ze op een terras een glas rosé zag staan. “Dat leek me plots zo verrukkelijk. Gelukkig zitten de herinneringen aan de morsige toestanden − aan de gevechten en sirenes, aan het tieren en aan het bijna sterven − nog vers genoeg in het geheugen om me ervan te overtuigen dat dat geen goed idee is.”

Als de gevaren van alcohol zo ontegensprekelijk zijn, waarom blijven we met z’n allen dan toch drinken? Omdat het in onze menselijke natuur zit om de teugels af en toe te laten vieren, zegt Sijthoff. “Al sinds de landbouw werd uitgevonden, hebben we alcohol gemaakt en gedronken. De impuls om ons bij momenten te willen verdoven, is een inherent onderdeel van ons bestaan.”

Sijthoff heeft dan ook nooit gepleit voor een volledig alcoholvrij leven, en beaamt dat een glas drinken ook nog gewoon leuk kan en mag zijn. Maar ze vindt wel dat we allemaal minder moeten drinken. “Als je tien of meer standaardglazen alcohol per week drinkt, moet je alcoholconsumptie sowieso omlaag”, zegt ze. Dat doe je volgens haar nog het best van al door elke week minstens een aantal dagen na elkaar geen alcohol te drinken, zodat je lichaam de tijd heeft om te herstellen en je ervaart hoeveel beter je je ‘zonder’ voelt. “Eigenlijk zou je moeten zeggen: in principe drink ik niet, maar bij speciale gelegenheden kan het wel. Drink sowieso niet als je alleen bent of als je je verdrietig voelt, en las voldoende alcoholvrije dagen in.”

Wie jaarlijks ook zo’n alcoholvrije periode inplant, is cd&v-politicus Wouter Beke (48). Niet tijdens de zomer, verduidelijkt hij meteen, maar al vijftien jaar lang last hij bij de start van elk nieuw jaar een alcoholvrije maand in. “De motivatie daarvoor was redelijk eenvoudig: na drukke receptiemaanden voelde ik dat ik daar nood aan had. In een maand tijd bezocht ik gemakkelijk zeventig tot honderd evenementen. Het is zeker niet zo dat ik dan van de ene naar de andere receptie zwalpte − ik ben altijd vrij sober met alcohol omgesprongen − maar de optelsom van al die evenementen liep tijdens die drukke eindejaarsperiode wel mooi op. Dan gebruikte ik de eerste maand van het jaar om een soort fysieke en mentale reiniging te ondergaan.”

Wat hij vooral merkte, is dat hij tijdens die alcoholvrije periodes beter sliep. En dat de kilo’s er wat sneller afvlogen. “Na een voedzame winter is dat ook geen verkeerd effect. Ik heb ook thuis door het jaar altijd wel wat alcoholvrij bier staan, voor als er gasten langskomen. En soms drink ik daar, ook in de zomer, weleens een glas van mee. Aan de mocktails ben ik niet zo verknocht: een glas tonic of bruiswater volstaat voor mij evengoed.”

Maar heeft zo’n afgebakende periode geen alcohol drinken, zoals ook Tournée Minérale en Dry January ons aanmanen te doen, effectief zin? Of tuimelen we alsnog snel terug in onze oude gewoontes zodra die acties zijn afgelopen? “Sowieso is een maand niet drinken goed voor je gezondheid”, zegt Peleman. “Je nachtrust zal erdoor verbeteren, je zult je energieker voelen en je concentratie zal toenemen. Maar voor de gezondheidsaandoeningen die alcohol op lange termijn veroorzaakt, zal een maand niet drinken inderdaad weinig verschil uitmaken.”

“Wat we wel merken bij mensen die meedoen aan Tournée Minérale of Dry January, is dat ze zes maanden na hun deelname nog altijd minder drinken”, zegt Peleman. “Juist omdat zulke tijdelijke initiatieven ons ook wel een spiegel voorhouden. Voor veel mensen is het best confronterend om te zien hoe vaak ze eigenlijk uit gewoonte drinken, zonder er echt bij na te denken. Dat kan door een periode helemaal niet te drinken echt veranderen. Ze zien alcohol dan eerder als iets wat bij momenten hoort waarop er iets te vieren valt, of ze drinken alleen nog tijdens het weekend. Dat is al een grote stap vooruit.”

Ook actrice Cathérine Kools (41) drinkt al meer dan drie jaar geen alcohol meer. “Omdat ik al een lange tijd vond dat alcohol te veel ruimte innam in mijn leven”, zegt ze. “Zonder me ervan bewust te zijn, dronk ik vaak meer dan ik mezelf had voorgenomen. Zowel op fijne als op moeilijke momenten. In dat laatste geval raakt het probleem waar je mee zit natuurlijk niet opgelost, maar voel je je de dag erop vooral suffer en creëer je vaak nieuwe moeilijkheden bij.”

Sinds ze niet meer drinkt, is dat een van de vele positieve veranderingen, zegt Kools. “Problemen en issues blijven minder lang sluimeren. Omdat de vluchtroute minder voor de hand ligt, ben je genoodzaakt naar je gevoelens te kijken en er effectief mee aan de slag te gaan. De lijst aan voordelen is ongelooflijk lang. Voor mij zijn meer daadkracht, helderheid en grenzen respecteren − zowel die van jezelf als die van de ander − een norm geworden sinds ik alcoholvrij ben.”

Over haar omschakeling naar een alcoholvrij leven schreef Kools recent het boek Absolute Aanrader Alcoholvrij. Nadelen aan een leven zonder alcohol zijn er niet, vindt Kools. “Ik voel dat ik minstens evenveel lach en plezier heb als voordien. Misschien zelfs meer, omdat ik de dingen echter beleef. Tot een kot in de nacht uitgaan doe ik minder. Maar ik heb gemerkt dat er andere vormen van escapisme zijn, waarvan ik enorm kan genieten. Een strandwandeling maken, dansen of gewoon op de tram stappen en een onbekende plek bezoeken: dat zijn ook allemaal manieren om met je emoties om te gaan. Manieren die eigenlijk ook gewoon veel gezonder zijn.”