Berggids Tendi Sherpa: ‘We moeten stoppen met ons te concentreren op de Everest’

Maak kennis met Tendi Sherpa, een bergbeklimmer voor wie respect voor de bergen belangrijker is dan prestaties.

Begin maart was de Nepalese berggids in Europa voor de publicatie van zijn biografie Tendi Sherpa. Higher than Everest. Geschreven door zijn vriend Flore Dussey, journalist bij Radio Télévision Suisse (RTS), vertelt de veertiger over zijn jeugd als Sherpa in de geïsoleerde Khembalung vallei, op negen dagen lopen en twee dagen reizen met de bus vanaf de hoofdstad Kathmandu.

Hij herinnert zich zijn eerste stappen als gids, op 13-jarige leeftijd, toen hij zich onder de stoel van een bus verstopte om aan de waakzaamheid van de expeditieleider te ontsnappen en vervolgens zijn plaats bedong op een trektocht die bijna een maand duurde. Met 43 kilo op zijn rug, acht tot vijftien uur per dag. ‘Het was zo zwaar dat ik mezelf beloofde dat als ik ooit een gids in het hooggebergte zou worden, ik nooit zoveel last aan de drager zou geven en dat ik nooit zo’n jonge drager zou kiezen’, blikt hij terug. ‘Op deze expeditie bereikten we niet echt toppen, maar we kwamen elke dag verschillende dorpen en mensen tegen. Ik heb veel tijd besteed aan het oefenen van mijn Engels met de klanten. Dat was voor mij de top.’

In het boek onthult Tendi hoe hij een paar jaar later als een van de eerste Nepalezen het diploma van de UIAGM (International Union of Mountain Guides Associations) behaalde. Hij vertelt over zijn 21 ervaringen op bergtoppen van meer dan 8.000 meter en benadrukt zijn onvoorwaardelijke liefde voor de bergen. Tien dagen na dit interview was hij terug op Everest met een Amerikaanse klant. Om te ‘proberen’ het hoogste punt te bereiken. Want niets is belangrijker voor hem dan het grootste respect tonen voor de berg voordat hij naar huis terugkeert. Helemaal naar huis, naar zijn twee dochters.

Je behoort tot de etnische groep Sherpa, waarvan de cultuur weinig bekend is en vaak alleen wordt geassocieerd met het beroep van drager.

De Sherpa’s zijn een hooggelegen, agrarische etnische groep die 1 procent van de bevolking van Nepal uitmaakt. Ze hebben hun eigen dialect, hun eigen klederdracht, hun eigen nieuwjaar (Lhosar) en hun eigen voedsel: rikikur, een aardappelpannenkoek die veel voorkomt op bergachtige grond. Deze cultuur lijkt erg op de Tibetaanse, behalve dat de Sherpa’s veel meer betrokken zijn bij bergbeklimmen, vooral na de eerste pogingen om de Everest te beklimmen in de jaren 1920. Oorspronkelijk was ‘sherpa’ geen beroep, maar het woord werd uiteindelijk gemeengoed omdat veel leden van onze etnische groep dragers werden. De eerste succesvolle beklimming van Everest in 1953 met Sherpa Tenzing maakte hen echt populair. Vandaag de dag werken ze nog steeds als dragers op hoogte, maar ook als gidsen in het hooggebergte.

Ze komen zelfs eindelijk uit de schaduw sinds een groep Nepalese bergbeklimmers in de winter van 2021 de K2 bedwong, de op één na hoogste piek ter wereld.

Er zijn twee soorten klimmers. Degenen die constant records najagen, zoals de klimmers die de K2 hebben bereikt, en dan zijn er degenen die de hele tijd in de bergen werken zonder zich zorgen te maken over de cijfers, die de bergen als heilig beschouwen, die al zo gelukkig zijn met wat ze er hebben bereikt en blijven bereiken dat ze hun gedachten op bepaalde momenten willen laten rusten. Veel sherpa’s delen deze filosofie nog steeds: ze werken tijdens het seizoen en keren dan rustig terug naar huis, naar hun families. Want achter het levensonderhoud schuilt ook een groot respect voor de bergen. Focussen op snelheidsrecords of het aantal bereikte toppen is vrij nieuw in de Sherpa-cultuur.

De roem en financiële beloningen van het breken van records leiden ertoe dat veel waarnemers vraagtekens zetten bij de waarachtigheid van de prestaties van sommige mensen. Wat denk jij?

We zullen het nooit echt weten, vooral omdat sommige bergkammen en plateaus misleidend kunnen zijn en het verschil soms vijftig of honderd meter is. Het is aan de klimmers om eerlijk genoeg te zijn om het te zeggen, maar dat is niet altijd gemakkelijk. Weet je, in sommige landen krijgen degenen die de hoogste toppen bereiken soms geld of een overheidspost. Dat kan sommige mensen ertoe aanzetten om verder en sneller te gaan. Onlangs is de Nepalees-Britse klimmer Nirmal Purja (gesponsord door Red Bull, nvdr) erin geslaagd om de veertien bergtoppen van 8.000 meter in zeven maanden te beklimmen, vergeleken met het vorige record van zeven jaar en elf maanden. We moeten de dingen echter wel in de juiste context plaatsen: degenen die deze prestaties in de twintigste eeuw leverden, liepen allemaal van ground zero naar het basiskamp en uiteindelijk de top, voordat ze te voet afdaalden naar het einde. Tegenwoordig worden degenen die snelheidsrecords vestigen per helikopter van het ene basiskamp naar het andere vervoerd. Dat maakt de prestatie minder verbazingwekkend (lacht).

Voordat ze aan een beklimming beginnen, bidden veel Sherpa’s en brengen ze hulde aan de berg tijdens een ceremonie.

Voor de Sherpa’s is de berg een beschermende godin. Je geest verbinden met de berg is een van de oudste tradities van het bergbeklimmen in de Himalaya. Er wordt gezegd dat de berg onze dorpen net zo goed tegen slechte energie beschermt als dat hij ons water brengt voor de landbouw. Hij is aanwezig in onze meditaties en gebeden, en de Puja-ceremonie, die we elke keer vieren, is bedoeld om zijn toestemming te vragen om te klimmen, evenals al zijn bescherming. Of je nu in de Zwitserse Valais, de Alpen of de Himalaya bent, je moet altijd een spirituele verbinding met de berg hebben.

Je noemde meditatie. Het lijkt een noodzakelijke, zelfs onmisbare plaats in te nemen in het evenwicht van sherpa’s en gidsen tijdens beklimmingen.

Meditatie stelt je in staat om kalm en rustig te blijven ondanks de pijn. Het helpt om je alleen te concentreren op het huidige moment en positieve vibraties te creëren. Sommige mensen beoefenen ook leegte, een Tibetaanse ‘filosofie van leegte’ waarbij je jezelf ervan overtuigt dat wat je ervaart niet bestaat, dat het een soort droom is. Overdag werkt dit niet altijd, omdat de last zo zwaar kan zijn voor de drager, maar ’s avonds, als het kamp is opgezet, helpt het enorm om vol te houden.

Als je in de bergen werkt, kom je regelmatig oog in oog te staan met de dood. Hebben bergbeklimmers een andere relatie met de dood?

Het idee is om de top te bereiken en dan veilig en wel naar huis terug te keren. Maar je moet ook rekening houden met de mogelijkheid dat dit niet gebeurt. Daar bereid je je op voor. Tijdens mijn eerste beklimming van Everest, in 2003, kwam ik een levenloos lichaam tegen waarvan het gezicht zo in staat van ontbinding was dat je het niet kon onderscheiden. Het jaar daarop waren er meer, enzovoort. Afgezien van het verdriet dat deze aanblik met zich meebrengt, is het een manier om klimmers eraan te herinneren voorzichtig te zijn. Het is een waarschuwing: het kan ons ook overkomen. Niemand, zelfs niet de fitste klimmer, is veilig voor gezondheidsproblemen, voor een hartaanval op 8.000 meter. Het is een van de ergste ervaringen die je kunt hebben, maar als het gebeurt, moet je doorgaan, er is geen andere manier. Een gids denkt vaak aan de dood. Je kunt respect hebben voor de berg en de overtuiging dat hij je altijd zal beschermen, maar het is onmogelijk om alleen van de berg afhankelijk te zijn en alles te doen. Er zijn twee manieren om je te gedragen. Ofwel heb je vaardigheden en ervaring en ben je altijd blij met wat je doet, zelfs als je de top niet haalt. Of je bent zo gefocust op prestaties en het bereiken van de top dat je koste wat het kost doorzet, zelfs als je de beklimming niet echt leuk vindt of de omstandigheden niet goed zijn. Dit is de verkeerde optie: luister altijd naar de berg. Als ze laat weten dat het niet het juiste moment is, moeten de juiste beslissingen worden genomen.

Hoe luisteren we naar de berg?

Door je ogen te sluiten, naar de wolken te kijken en natuurlijk te vertrouwen op technologieën die het mogelijk maken om de weersveranderingen heel duidelijk te onderscheiden. Als het om slecht weer gaat, neem dan geen risico’s, het is een boodschap uit de bergen. Je hoort steeds vaker dat klimmers stoer doen: “Ik moet het doen”, “Opgeven staat niet in mijn vocabulaire”… We moeten deze manier van denken veranderen. In de bergen werkt dat niet zo: als het dreigend is, wachten we een paar dagen tot de omstandigheden verbeteren. Er is altijd een tweede kans. Tenzij je jezelf in gevaar brengt.

Een artikel in de Daily Telegraph verdedigde onlangs het massatoerisme in Nepal, met name in verband met de beklimmingen van de Everest, wat een gunstig economisch effect zou hebben voor het land. Is het onmogelijk om zonder te doen?

Het toerisme heeft in sommige delen van het land de levensverwachting doen stijgen van 32 naar 80 jaar, maar tegelijkertijd is de Everest een verkeersopstopping geworden. De afgelopen twintig jaar hebben veel mensen die noch de vaardigheden noch de ervaring van het hooggebergte hebben zich daar gewaagd. Er zijn steeds meer bureaus die zaken voelen en expedities organiseren door iedereen te accepteren zonder voorafgaande ervaring te vragen. Vanaf het moment dat er met een bedrijf over de prijs kan worden onderhandeld, is dat een slecht teken: het kan betekenen dat het mensen heeft aangenomen die niet eens gids zijn. We moeten de Nepalese overheid dwingen om klimvergunningen te beperken, van vierhonderd naar tweehonderd per jaar (op dit moment is het mogelijk om er een te krijgen voor ongeveer 10.000 euro, nvdr). Dan is het noodzakelijk om te eisen dat de klant bergervaring heeft, dat hij minstens een “8.000” heeft gedaan voordat hij de Everest aanpakt. Het is alleen een kwestie van veiligheid. Want een beginner die direct bijna 9.000 meter klimt, loopt grote kans te falen: hij verliest geld en stelt zich bloot aan gevaren als uitputting en zuurstofgebrek. Hij riskeert de dood. Beginnen met een 8.000 meter is veel goedkoper en stelt je in staat om te leren omgaan met de apparatuur, gevriesdroogd voedsel te consumeren, je aan te passen aan de hoogte… Na een maand op de berg weet de klant of hij het leuk vindt en, vooral als hij meer kan. We moeten toeristen er niet van weerhouden om te komen, maar we moeten stoppen met ons te concentreren op de Everest: Nepal heeft honderden andere prachtige toppen van 6.000 meter en meer. Om nieuwe arbeidskansen te creëren en de economie in het hele land te ondersteunen, is het noodzakelijk om de infrastructuur van deze andere bergachtige regio’s te ontwikkelen om trekkers naar behoren aan te trekken en te huisvesten.

U zet zich enorm in voor verbetering van de werkomstandigheden van berggidsen, die vaak slecht worden betaald en soms zelfs verstoken zijn van sociale zekerheid.

Steeds meer bureaus concurreren door hun prijzen drastisch te verlagen. Dit heeft geen invloed op de winst van het bedrijf, maar op het salaris van de gidsen, of op de keuze om mensen zonder ervaring in dienst te nemen die lage salarissen accepteren. De overheid moet zowel een standaardtarief voor hoogtegidsen en sherpa’s vaststellen als controleren of het bureau de aangeboden expedities kan uitvoeren. Veel internationale kwaliteitsopleidingen maken het mogelijk om gidsen te instrueren. In Nepal zijn zeventig gidsen gecertificeerd door de UIAGM, de hoogste opleiding tot berggids. Maar daarvan zijn er maar een stuk of veertig actief op toppen van 8.000 meter of meer, de anderen zijn te oud of werken op lagere toppen. Direct gevolg: een groot deel van de vijfhonderd à zeshonderd sherpa’s op hoogte claimt bij de overheid de status van berggids… ook al hebben ze noch de opleiding noch de opleiding. Dit is zeer zorgwekkend, omdat het levens in gevaar kan brengen. Het gebrek aan ervaring en techniek van sherpa’s wordt elk jaar in de bergen gevoeld.

Op 19-jarige leeftijd nam je deel aan je eerste Everest-opruimingsproject door twee ton afval terug te brengen. Zijn de gewoontes sindsdien veranderd?

Soms werkt de gids als een bergpolitieagent die toekijkt wat er gebeurt. Ik heb al meermaals het afval moeten neerhalen van andere expedities die het niet konden of wilden aannemen. Het hoogste basiskamp is het meest problematisch omdat het zo hoog is dat sommigen de moeite niet meer kunnen nemen om tenten of zuurstofflessen te dragen. Soms laten de sherpa’s de apparatuur achter in de opslag, met het idee om een ​​paar dagen later terug te komen om het op te halen. Door de hoogte en het weer is het echter soms lange tijd onmogelijk, dan wordt het te gevaarlijk als de moesson eraan komt. Als ze het volgende jaar terugkeren, blijft er alleen een grote hoop afval over. Klanten zijn niet voldoende opgeleid om alleen het hoogstnodige mee te nemen, namelijk minder plastic en vooral minder eten, want daarboven hebben we door het gebrek aan zuurstof niet de kracht om veel meer dan soep binnen te krijgen. Gelukkig is de regel strenger geworden: de afgelopen twee jaar heeft de regering campagnes georganiseerd om alle “8.000” in het land op te ruimen en een team van soldaten begeleidt sherpa’s op grote hoogte naar basiskampen om daar het afval te beheren. Er is een dagelijkse controle van de doorgangsplaatsen en, in geval van achterlating, houdt de overheid de door de betrokken klanten voor vertrek geplaatste borg in om het vervoer van het afval te financieren.

Moeten berggidsen de rol van klokkenluiders op het gebied van klimaatverandering op zich nemen?

De South Col, de hoogste gletsjer op de Mount Everest, heeft in 25 jaar tijd 55 meter ijs verloren; de Khumbu Icefall blijft smelten; de risico’s van lawines en het opdrogen van bronnen komen steeds vaker voor; elk jaar is er minder ijs en stroomt er meer water van de gletsjer… Velen geloven dat vanaf 5.000 of 6.000 meter boven zeeniveau het ijs minder of minder snel smelt. Dit is helaas onjuist, vooral in de zomer, wanneer het erg warm is. Als het in de winter niet sneeuwt en het regent tijdens de moesson, kan dit aardverschuivingen en lawines veroorzaken die destructief zijn voor dieren in het wild en de landbouw in de bergen. Een ander gevolg van het smeltende ijs is de vorming van vele kleine meren die er op een dag toe kunnen leiden dat de natuurlijke dammen die ze vasthouden bezwijken en een bedreiging vormen voor de bevolking die eronder leeft. Momenteel heeft Nepal meer dan 240 dammen, waarvan er 46 elk moment kunnen breken. De regering creëert nieuwe, sterkere bij het onttrekken van water, maar als een lawine of ijsval het meer raakt, kan het onder druk exploderen en honderden mensen doden.